12.04.1930
Efri deild: 76. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 995 í B-deild Alþingistíðinda. (249)
1. mál, fjárlög 1931
Frsm. (Páll Hermannsson):
Fjvn. ber ekki fram margar brtt. nú fremur en fyrri daginn, og ætti því að vera fljótlegt að tala fyrir þeim. Áður en ég vík að einstökum brtt., vil ég þó segja örfá orð um tekjuhlið frv. Eins og hv. þdm. er kunnugt, eru tekjur ríkissjóðs á árinu 1931 áætlaðar 12756600 krónur. Þetta er miklu hærra en áður hefir verið, eins og líka eðlilegt er, þar sem útgjöldin samkv. frv. eru um 900 þús. kr. hærri en síðastl. ár, eins og ég mun hafa getið um við 2. umr., en samt er tekjuhalli ekki nema röskar 53 þús. kr. Ég hefi hér skrá um ýmsa tekjuliði ríkissjóðs, eins og þeir hafa orðið samkv. landsreikningi 1927 og 1928, og eins og næst verður komizt, að þeir hafi orðið á árinu 1929. Ég sé þó ekki ástæðu til að lesa hér upp alla þessa skrá, en til gamans og fróðleiks skal ég lofa mönnum að heyra, hvert varð meðaltal nokkurra helztu tekjuliða þessi 3 ár:
Fasteignaskattur ........
263 þús. kr.
Tekju- og eignarskattur......
1.200
Lestagjald ...............
51
Aukatekjur ..............
555
Erfðafjárskattur .........
43
Vitagjald ................
431
Stimpilgjald ..............
397
Útflutningsgjald ..........
1.210
Áfengistollur .............
508
Tóbakstollur .............
1.094
Kaffi og sykurtollur ......
1.166
Annað aðflutningsgjald ...
257
Vörutollur ..................
1.610
Verðtollur ...............
1.600
Gjald af sætindagerð ............
99
Pósttekjur ..............
561
Símatekjur
1.630 þús. kr.
Víneinkasala .............
618
Um tvo af þessum liðum, kaffi- og sykurtoll annarsvegar og verðtoll hinsvegar, er þess að geta, að löggjöfin um þá hefir breytzt á þessu tímabili. En þar sem annar hefir hækkað en hinn lækkað, jafnast það nokkurn veginn upp. Með samanburði á þessum tölum, sem ég nefndi, og áætlunarupphæðunum í fjárlagafrv., geta hv. þdm. nú gert sér nokkra grein fyrir, hvort tekjurnar sé of djarflega áætlaðar.
Heildartekjur ríkissjóðs hafa orðið þessar 3 undanfarin ár:
1927 12.862 þús. kr.
1928 .................... 14.409
1929 .................... 16.139
Meðaltal þessara 3 ára hefir því orðið 14.470 þús. kr. Nú eru útgjöldin samkv. fjárlfrv. áætluð 12809 þús. kr. Ef gengið er út frá því, eftir reynslu undanfarinna ára, að þau hækki um 15% frá áætlun, þá nemur sú hækkun 1820 þús. kr., en útgjöldin yrðu þá samtals 14629 þús. kr. Eins og ég sagði áðan, er meðaltal tekna síðustu þriggja ára 14470 þús. kr. eða 159 þús. kr. lægra en ætla má, að útgjöldin verði 1931.
Ég veit nú ekki, hvað segja skal um þessa áætlun, en yfirleitt fannst n., að tekjurnar myndu hæfilega áætlaðar í frv., en útgjaldahlið þess vera komin eins hátt og frekast væri unnt. Það er alveg víst um ýms útgjöld, sem gera munu vart við sig, þótt þau séu ekki talin í frv., t. d. sá kostnaður, sem ríkissjóði verður af stofnun Útvegsbankans. Sumir liðir í kostnaðaráætluninni eru einnig alltof lágt áætlaðir, t. d. viðhald þjóðvega. Eftir áliti vegamálastjóra getur það vel komizt upp í 400–500 þús. kr., en er í frv. áætlað aðeins 200 þús. kr. Nú hefi ég heyrt, að til standi að koma fram tekjuaukafrv., sem einmitt stendur í sambandi við viðhald þjóðveganna. Það er frv. um innflutningsgjald af benzíni, sem 4 af 5 fjhnmönnum í hv. Nd. munu flytja. Er búizt við um 200 þús. kr. tekjuauka af því, ef fram gengur, og mætti þá ætla, að tekjur og gjöld ríkissjóðs stæðu nokkuð í járnum.
Ég mun nú ekki hafa þennan inngang lengri, en sný mér að einstökum brtt. fjvn. á þskj. 497.
Fyrsta brtt. fjvn. er við 2. gr. 17, og er þar lagt til að hækka áætlaðar tekjur af verðtolli um 60 þús. kr., úr 1.700 þús. kr. í 1.760 þús. kr. Ég skal geta þess, að það kom mjög fram í n., að algert álitamál væri, hvort rétt myndi að hrófla við tekjuhlið fjárlagafrv. Nú er í frv. nokkur tekjuhalli áætlaður, og var það víst álit allra nm., að ekkert breyttist sú raunverulega niðurstaða um hann, hvort sem það yrði ofan á að samþ. þessa brtt. eða ekki. En elzti og reyndasti maður n. benti á, að varhugavert væri að fara inn á þá braut að samþ. fjárl. með tekjuhalla. Þessi till. fjvn. um 60 þús. kr. hækkun á tekjuáætluninni, mætti þá jafnframt skoðast sem yfirlýsing n. um það, að hún felli sig ekki við meiri hækkun á gjaldahliðinni en til jafns við þessa upphæð. Bæði mun hún sjálf ekki bera fram frekari brtt., og eins standa saman gegn brtt. frá öðrum, er gætu komið gjöldunum fram úr því, að jöfnuður verði á tekjum og gjöldum í frv. Ég held, að mér sé óhætt að leggja fullt eins mikla áherzlu á þetta atriði eins og hitt, að síðastl. ár var verðtollurinn um ½ millj. kr. hærri en hann er nú áætlaður.
Brtt. IV. og VI., sem eru næstu brtt. n., eru aðeins orðabreytingar, sem ástæðulaust er að tala um.
Brtt. X. er um 2.000 kr. hækkun á fé því, sem ætlað er til stundakennslu við menntaskólana, og eins og stendur í b.-lið brtt., má verja allt að 2.000 kr. af þessari upphæð til stundakennara í námsgreinum þeim, sem Guðmundur Bárðarson kennir. Svo stendur á þessari brtt., að G. B. hefir sótt um eins árs frí frá kennslustörfum, en fá samt að halda fullum kennaralaunum. Ætlar hann að nota þennan tíma til að vinna úr jarðfræðirannsóknum sínum og ganga frá vísindariti um þær. Fjvn. fannst rétt, að orðið yrði við þessari beiðni, og þessar 2.000 kr. eru mismunurinn á launum hans og venjulegum stundakennslutaxta. En þennan mun yrði að bæta þeim manni að einhverju eða öllu leyti, sem tæki að sér kennslu G. B.
Næst kemur brtt. XXXI. í 4 liðum, a.– d. a-liður er aðeins tilfærsla. Fjvn. kunni því betur að hafa allar slíkar heimildir saman í 22. gr. fjárl. Í hinum liðunum er það lagt til, að 3 hreppsfélögum sé gefinn upp ýmist nokkur hluti eða öll skuld þeirra til ríkissjóðs. b.-liður er um að gefa Árneshreppi í Strandasýslu eftir ½ ef 11.650 kr. skuld hans við ríkissjóð, c.-liður er um að gefa Grunnavíkurhreppi í Norður-Ísafjarðarsýslu eftir kr. 262,50 og alla ógreidda vexti, gegn því að hreppurinn greiði eftirstöðvarnar, 3.000 kr., með jöfnum afborgunum í næstu 12 ár. d.-liðurinn er loks um að gefa Gerðahreppi í Gullbringusýslu eftir skuld hans við viðlagasjóð, að upphæð 37 þús. kr. Ég vil geta þess, að fjvn. er öll sammála um að gefa upp þá fjárhæð, sem um ræðir í d.-liðnum, með því að þetta sveitarfélag er alveg sérstaklega illa stætt. Sveitarsjóðurinn skuldar nú um 30 þús. kr. umfram eignir og íbúarnir eru mjög fátækir. Ómagaframfærslan er eindæma þung í þessum hreppi, um 158 kr. á hvern verkfæran mann á ári, þar sem meðaltalið á öllu landinu er 43 kr. á hvern verkfæran mann. Um hina hreppana tvo orkar meira tvímælis, því að það er a. m. k. vafamál, hvort þeir geta ekki greitt þessar skuldir að fullu. N. þótti þó rétt að bera brtt. fram, þar sem þær eru gerðar í fjmrn. að yfirveguðu ráði, og koma ennfremur til að flýta fyrir því, að eftirstöðvar tveggja lánanna séu greiddar.
Brtt. XXXVI er aðeins afleiðing af brtt. XXXI a, og þarf það ekki skýringa.
Get ég svo látið útrætt að sinni.