22.02.1930
Neðri deild: 34. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 265 í D-deild Alþingistíðinda. (3597)
145. mál, samkomustaður Alþingis
Magnús Torfason:
Mér þykir gott til þess að vita, að yfirleitt hafa umr. um þetta mál verið miklu sæmilegri heldur en þegar það var síðast til umr. í fyrra. Legg ég talsverða áherzlu á þetta, því að ég verð að líta svo á, að þetta sé svo hugnæmt og merkilegt mál, að það beri að ræða með rökum, en ekki með keskni.
Hvað sem um þetta mál verður sagt, þá er það víst, að bak við kröfurnar um flutning Alþingis til Þingvalla hafa jafnan legið beztu tilfinningar þessarar þjóðar. Ég stend hérna þess vegna ekki upp fyrir því, að mér detti í hug, að þessi till. verði drepin hér í þessum sal nú. En ég stend upp vegna þess, að mér finnst sumt hvað hafa komið hér fram, sem virðist benda á það, að menn líta ekki á þetta mál með því víðsýni, sem vera ætti. Í því efni skal ég aðeins benda á, að það hefir verið fundið þessari atkvgr. til foráttu, að það væri órannsakað mál, hvort mundi þurfa að prenta eitthvað á Þingvöllum; og líka sé það órannsakað mál, hvort ekki mundi þurfa að koma einhverri kompu upp fyrir bókasafn. Ég fyrir mitt leyti skoða þetta sem algera smámuni, og ég þykist vita, að hver einasti maður, sem hugsar um þetta mál, muni vita það, að slíkt og annað eins er sjálfsagt. Ég get ekki hugsað mér, að neinum manni, sem nokkuð hugsar um málið, blandist hugur um það.
Sama er um aths., sem kom frá hv. 2. þm. Rang. um það, að hann sæi ekki betur en að það yrði að sjá þm. fyrir samastað á Þingvöllum. Er því að svara, að sjálfsagt er, að ríkið verður að sjá mönnum fyrir samastað. Það er alveg ófrávíkjanlegt skilyrði, og ég þykist vita, að ýmsir menn, sem eru þessari till. samþykkir, geti varla hugsað sér að flytja þingið til Þingvalla, ef þm. verður ekki séð fyrir samastað. M. ö. o., að á Þingvöllum yrðu gerðar heimavistir fyrir þm. Og að ég tek þetta sérstaklega fram, er vegna þess, að einmitt þessar heimavistir mundu fyrst og fremst verða til þess, að öll þingstörf gengju miklu greiðara heldur en ella, þar sem menn búa hver í sínu horni. Við höfum talsverða reynslu af þessu. T. d. er frá því að segja, að þegar sýslufundur í Árnessýslu voru haldnir á Eyrarbakka, stóðu þeir yfir í 10–14 daga, en eftir að fundarstaðurinn var fluttur upp að Tryggvaskála, og allir bjuggu saman í heimavist, fóru eigi fleiri en mest 5 dagar í sýslufunda, og stundum aðeins þrír, og þóttu öll mál vera vel afgreidd. En sérstaklega er reynslan af þessum heimavistum þar sú, að málin hafa verið miklu betur athuguð með þessu móti heldur en áður, og samkomulag manna í milli miklu betra. Og ég hélt satt að segja, að það, sem gæti orðið til þess að auka samkomulag og samúð milli þm., það væri af því góða.
Því hefir verið haldið fram hér, að það sé glæpur — (Rödd í salnum: Glæpur?) — já, eða glæpi næst, meiningin var sú, þó orðin væru eitthvað mýkri, að leggja þetta mál fyrir þjóðina, ekki frekar undirbúið en það nú er. Þó er víst, að um þetta mál hefir verið talað fram og aftur hér á landi, fyrst á þingi og þingmálafundum og ábyggilega mjög með mönnum, svo að það er áreiðanlega ekki nýtt mál. En með því að segja þetta, að ekki megi leggja það undir atkvæði þjóðarinnar, þá sé ég ekki betur en að þeir þm., sem halda fram þeirri stefnu, séu með þessu hreint og beint að lýsa megnasta vantrausti á þjóðinni. Og hinsvegar liggur í því það, að þeir treysta ekki þm. til þess að túlka málið rétt fyrir þjóðinni. Ég hlýt að segja, að ég get ekki hugsað mér, að neinn þm. fari að halda þessu máli að kjósendum sínum, án þess að segja þeim hreint og beint löst og kost á því, þar á meðal hvað kostnaðinn snertir. Ég segi fyrir mitt leyti, að mér mun ekki detta í hug að dylja kjósendur mína þess, að þessu myndi fylgja afarmikill kostnaður; því ef við ætlum að flytja þingið, þá er sjálfsagt að gera það því aðeins, að samastaður og umhverfi verði svo gott og gagnsamt og fullnægjandi, sem frekast má verða. En því fylgir jafnan nokkur kostnaður. Við skulum segja sem svo, að flutningur þingsins kostaði 2–3 millj. Ég tel það alls ekki of mikið, — og ég get sagt ykkur, af hverju það er, að ég tel það ekki of mikið. Það er vegna þess, að það, sem liggur á bak við þetta mál, er að fá þingið burt úr Reykjavíkurloftinu, og ég er ekki í neinum vafa um það, að landið mundi ekki aðeins græða á því tvær til þrjár milljónir, heldur 20 til 30 millj., eða 200–300 millj., eða 2000–3000 millj. með tíð og tíma. Í einu orði: hagnaðurinn af flutningnum verður ekki metinn til fjár. (ÓTh: Ættum við ekki að taka svona eina eða tvær milljónir af því til að endurreisa Íslandsbanka?). Menn geta reynt að slá sig til riddara á slíku; þeim er það ekki of gott. En ef það á að verða þessu máli að fótakefli, að það kosti nokkuð, þá ber vissulega ekki að skoða þann stofnkostnað, sem þarna verður, sem árlegan kostnað.
Það er nú líka farið að bera á því, að húsþrengslin í þinghúsinu tefja fyrir Alþingi og tálma störfum þess á ýmsan hátt. Kemur því að því, að byggja verður nýtt þinghús hvort sem er.
Ég ætla að taka það aftur fram, að það, sem þessi till. stefnir að, að koma þinginu úr Reykjavíkur-loftinu, álít ég mikils virði, og ég verð eindregið að fylgja þessu máli af þeirri ástæðu, og þótt ýmsir annmarkar séu á að koma þessu í framkvæmd, mun mönnum verða það ljóst, að þetta vegur svo mikið, að það upphefur alla annmarka, eða svo er það í mínum augum.
Því hefir verið slegið fram, að þessi till. sé hér borin fram af þeim mönnum, sem myndu fyrst og fremst hugsa um það að gera sig vinsæla af nokkrum mönnum meðal þjóðarinnar. Ég vil algerlega vísa þessari aðdróttun heim til föðurhúsanna. Það er fyllilega víst, að hv. 1. flm. þessarar till., hv. 1. þm. S.-M., þarf ekki að halda á því að gera sig vinsælan í sínu kjördæmi. Hann nýtur þar svo mikils trausts, að hann þarf ekki að snópa eftir vinsældum fyrir atkvæðagreiðslur. Hvað mig snertir er ég kominn á þann aldur, að ekki er líklegt, að ég fari að leggja mig eftir atkvæðum héðan af. Og ég vil segja þeim hv. þm., sem kom fram með þessa aðdróttun, að ég lít það á mig, að ég mun aldrei leggjast svo lágt að láta atkvæði mitt í slíku stórmáli fara eftir því, hvort ég vinn eða tapa nokkrum atkvæðum við næstu þingkosningar, sem þá ekki er víst að reyni á.