27.03.1931
Neðri deild: 35. fundur, 43. löggjafarþing.
Sjá dálk 955 í C-deild Alþingistíðinda. (1160)
148. mál, ríkisútgáfa skólabóka
Flm. (Sigurjón Á. Ólafsson):
Það verður nú ef til vill sagt, að mál þetta sé ekki algert nýmæli, þó það sé nú borið fram í frv.formi. Oft heyrast raddir um það, hvað það sé orðið margt, sem ríkið fjallar um, að það sé nú þegar farið að skipta sér af allt of mörgu, þó ekki sé alltaf verið að bæta við nýjum og nýjum ríkisrekstri. En ég hirði ekki hót um slíkar mótbárur og leyfi mér að flytja hér frv. um, að ríkið fari að skipta sér af útgáfu bóka, — þeirra bóka, sem ungdómurinn notar, fyrst og fremst í barnaskólunum.
Aðalástæðan fyrir frv. er sú, að það er nú á meðal fátæks fólks hér í bænum og víðsvegar úti um landið orðin tilfinnanlega þung kvöð að kaupa skólabækur handa börnunum. Og það hlýtur að stafa af því, að eitthvað er bogið við skipulagið á útgáfu og sölu þessara bóka. Þær eru dýrari en þær þurfa að vera. Og það kemur mjög hart niður á því fólki, sem á mörg börn á skólaskyldualdri. Þar sem skólaskylda barna er nú lögum samkv. um allt land, geta engir foreldrar komizt hjá því að kaupa skólabækur handa börnum sínum.
Búast má við, að ekki fari minna en 70 kr. til bókakaupa handa hverju barni á skólaskyldualdrinum, frá 10 til 14 ára, og þá eru ekki meðtalin ýms nauðsynleg áhöld, er nota þarf og börnin verða að kaupa. Flest börn fara að læra 7 ára gömul, og verður upphæðin vitanlega hærri, ef taldar eru með þær kennslubækur, sem börnin nota fyrir skólaskyldualdur. Þar ofan á bætist svo áhöld, ritföng o. fl. þess konar, sem börnin þurfa til skólagöngunnar. Þá hluti verður fólkið að kaupa hingað og þangað fyrir miklu hærra verð heldur en þeir þurfa að kosta.
Nú munu vera um 10 þús. börn á skólaaldri í landinu, eftir því sem mér er sagt af forráðamönnum þessara mála. Það er því engin smáræðis upphæð, sem fer fyrir skólabækur handa öllum börnum á landinu. Af henni fer drjúgur skildingur til bóksalanna. Sala skólabóka er tryggasta verzlunin, sem þeir hafa, því sumar þeirra eru börnin skylduð til að nota. Hagnaður bóksalanna eykur á byrði foreldranna; hana þarf aftur á móti nauðsynlega að létta, og það verður ekki gert með öðru móti en að taka upp nýtt skipulag á útgáfu og sölu bókanna.
Mál þetta hefir þegar verið talsvert rætt innan ýmsra stofnana, einkum hér í bænum. Kennarastéttin er fyrir löngu tekin að hreyfa því, og Kennarasamband Íslands mun nú hafa tekið þá afstöðu, að það er yfirleitt fylgjandi þeirri stefnu, sem fram kemur í þessu frv.
Hér er ekki gert ráð fyrir, að ríkið taki að sér útgáfu annara bóka en þeirra, sem notaðar eru í barnaskólum, a. m. k. til að byrja með. Það hefir verið bent á, að þar, sem miklu lengra er komið áleiðis í fræðslumálunum heldur en hjá okkur, þurfi börnin að mjög litlu leyti að leggja sér til bækur sjálf. Þannig er sagt, að það sé hjá Dönum og Svíum. Hjá okkur er að vísu til heimild fyrir bæjarfélög til að létta eitthvað undir með fátæku fólki í þessu efni. En eftir því, sem ég bezt veit, hefir, a. m. k. hér í Reykjavík, hverfandi lítið verið gert í þá átt.
Réttasta og bezta leiðin í þessu máli væri sú, að börnin þyrftu alls ekki að kaupa skólabækurnar. En meðan hið opinbera sér sér ekki fært að fara þá leið, verður að hníga að næsta stiginu, að reyna að gera bækurnar sem ódýrastar. Ég ætla ekki nú að fara út í að skýra, á hvern hátt ætlazt er til, að það gerist; frv. sýnir það sjálfsagt ásamt grg. Reynslan sker úr, ef frv. hefir ekki þau áhrif, sem því er ætlað að hafa.
Með því skipulagi, sem nú er á sölu skólabóka, fer útsölukostnaðurinn einn jafnvel upp í 40% af verði bókanna. Í frv. er gert ráð fyrir 10% útsölukostnaði, svo þar er strax um talsverða lækkun að ræða. Gert er ráð fyrir að ríkið leggi fram 10 þús. krónur fyrstu árin, til að koma bókaútgáfunni á stað; e. t. v. gæti sá kostnaður fengizt endurgreiddur síðar.
Um aðrar hliðar þessa máls mætti ýmislegt segja, en út í það ætla ég ekki að fara. T. d. hvort rétt er að nota eins margar tegundir kennslubóka í barnaskólum eins og nú er gert. Um það atriði hefir komið fram gagnrýni frá aðstandendum barnanna, en það er á valdi fræðslumálastjórnar að færa það á betri veg.
Að síðustu vil ég óska, að málinu verði vísað til 2. umr. og menntmn.