01.04.1931
Neðri deild: 39. fundur, 43. löggjafarþing.
Sjá dálk 1172 í C-deild Alþingistíðinda. (1637)
283. mál, virkjun Efra-Sogs
Ólafur Thors:
Ég skal ekki tefja þessar umr. að neinu verulegu leyti, en það verð ég þó að segja, að ræður hæstv. dómsmrh. hafa gefið fullt tilefni til þess, að haldinn væri yfir honum smálestur, en af því að nú er skammt orðið til eldhúsdags, ætla ég að geyma mér það.
Um efnishlið þessa máls vil ég segja það, að sú ábyrgð, sem hér er farið fram á að ríkið taki að sér, er hreint formsatriði, því að ef ábyrgðin skellur á ríkinu, er það af því, að höfuðborgin verður gjaldþrota, en ef svo fer, býst ég við, að þess verði ekki langt að bíða, að ríkið fari sömu leiðina. Hér í Reykjavík býr ¼ hluti þjóðarinnar, og hér er svo mikið gjaldþol, miðað við aðra þegna ríkisins, að litlar líkur eru til, að þeir fái undir sínum hluta risið, ef Reykjavík verður að gefast upp.
Það er óhrekjandi staðreynd, að hér er 5–6 nærsýslum Rvíkur boðið upp á þau hlunnindi, að Rvíkurbær geri á eigin kostnað tilraun um það, hvort hægt sé að veita sýslunum þau þægindi, sem rafmagnið hefir í för með sér. Það er einnig viðurkennt af öllum, að Sogið er það vatnsfallið í öllum heimi, sem einna bezt er til virkjunar fallið, svo að ef ekki er kleift að veita nærsveitum Rvíkur rafmagnshlunnindin, hætta menn að trúa á það, að nokkurntíma verði hægt að veita rafmagninu inn í sveitirnar. Hinsvegar er krafan um rafmagn almenn meðal þjóðarinnar, og hún verður ekki svæfð með tómum fullyrðingum. Hér er bændum boðið, að tilraun sé gerð í þessa átt á kostnað Rvíkurbæjar, gegn lítilfjörlegri ábyrgð ríkissjóðs. Og því undarlegri er andstaða stj. við þetta mál, þar sem þetta er eini möguleikinn til að veita nærsveitum Rvíkur rafmagn. Ég geng þess að vísu ekki dulinn, að andstaða stj. við þetta mál er eingöngu sprottin af því, að andstæðingar stj. hafa borið það fram, því að það nær engri átt, að stj. setji þessa smáábyrgð fyrir sig. Stj., sem hefir nú á 3 árum sólundað 60 millj kr. og átt frumkvæðið að því, að ríkið tæki á sig ábyrgð á öllum skuldbindingum Landsbankans, getur ekki komið fram fyrir þingið og sagt, að hún sé nú vöknuð til þeirrar meðvitundar um ábyrgðarpunga ríkissjóðsins, að ekki komi til mála, að ríkið taki á sig þessa 7 millj. kr. ábyrgð. Annað eins og það leggur enginn lifandi maður trúnað á. Stj., sem hefir eytt 60 millj. kr. í meira og minna vafasöm fyrirtæki, getur ekki kiknað undir þessari 7 millj kr. ábyrgð, þegar um er að ræða eitthvert mesta velferðarmál höfuðstaðarins og margra sýslufélaga. Stj., sem hefir miklazt svo mjög af þessari gegndarlausu eyðslu sinni, að hún ætlar nú að reisa henni minnisvarða á ríkisins kostnað, með því að gefa út bók, sem kvað eiga að heita: Verkin tala, — slík stj. má ekki vera svo myrkfælin, að hún hræðist þessa 7 millj. kr. ábyrgð.
Ég skal svo ekki fara fleiri orðum um þetta mál, en geymi mér, eins og ég tók fram í upphafi ræðu minnar, að leiðrétta margvíslegar firrur hæstv. dómsmrh., þangað til á eldhúsdegi.