10.03.1931
Neðri deild: 20. fundur, 43. löggjafarþing.
Sjá dálk 53 í B-deild Alþingistíðinda. (55)
25. mál, bókasöfn prestakalla
Magnús Jónsson:
Ég get fyrir mitt leyti verið sammála brtt. n.; yfirleitt eru þær til bóta, bæði þær efnislegu og hinar, sem færa til betra máls, — að undundanskilinni 4. brtt., sem ég er ekki sammála um og skal koma að síðar. Það er til mjög mikilla bóta að fella niður 12. gr. frv., því að það nær vitanlega engri átt að láta þessi lög ekki ná til prestakalla í kaupstöðum, þó að prestarnir hafi þar aðgang að öðrum bókasöfnum. því að auðvitað eru þau fáskrúðug af þeim bókum, guðfræðibókum, sem sérstaklega kæmu prestum að gagni. Ég álít það líka til bóta að benda mönnum á, að bókasöfnin þiggi bækur að gjöf. Ég efast ekki um, að vekjast mundu upp menn, þótt ekki yrði almennt, sem mundu vilja nota þá leið til að styrkja þessi söfn. En við þetta atriði í 2. brtt. hv. menntmn. hefi ég gert þá brtt. á þskj. 64, að á eftir orðinu „Bókasöfnin“ komi „mega“, svo að málsgr. hljóði: „Bókasöfnin mega þiggja bækur að gjöf“. Þetta kann að þykja óþörf varúðarráðstöfun. En hver veit, nema einhver vildi þekkjast til við söfnin eða þá, sem að þeim standa, og finna upp á að troða inn í þau bókum, sem verst ættu við og ekki væri sómi að. En eins og þessi málsgr. er orðuð þýðir hún eftir almennu lagamáli: Bókasöfnin skulu þiggja bækur. mér skildist hv. frsm. vera heldur meðmæltur þessari till, og eins hinni næstu, 2. brtt. á þskj. 64, um að kostnaður við störf bókanefndar greiðist af bókakaupafé. N. yrði að taka sér aðstoð, ef hún ætti að standa í sambandi við öll bókasöfnin, sem yrðu á annað hundrað.
Þriðja brtt. mín á þskj. 64 er langsamlega þýðingarmest. Eftir frv. var ætlazt til, að ríkissjóður veitti 10 þús. kr. á ári til að koma upp bókasöfnum. Ef Alþingi fellst á, að hér sé um verulega þarfar stofnanir að ræða, þá er varla hugsanlegt, að hægt sé að skipta minna fé en 10 þús. í meira en hundrað prestaköll. Þó að varið væri svo sem 100 kr. handa hverju safni á ári og gert ráð fyrir, að 50 kr. kæmu annarsstaðar frá, sýnist svo stillt í hóf, að ekki gagni minna og alls ekki veitt um skör fram. Það sýnist ómögulegt að leggja upp með minna en 150–200 kr. til að koma bókasafni á fót. þegar frá líður, getur hugsazt, að komast megi af með minna. Ég legg því talsverða áherzlu á þessa brtt., fyrst og fremst, að veitt verði allt að 10 þús. kr. á ári fyrst um sinn, en til vara 7500 kr., svo að rúumlega 100 kr. verði þó það, sem hvert prestakall fengi til jafnaðar, að meðtöldu því, sem kæmi annarstaðar að.
Eins og hv. þdm. sjá, mundu söfnin vaxa mjög hægt. En ég held, að þetta sé merkileg hugmynd, sem koma megi allri þjóðinni að gagni. Beinlínis koma söfnin að gagni með því, að menn geta fengið lánaðar bækur úr þeim, en óbeinlínis með því að gera prestana auðugri í kenningum sínum og frjórri, og þess mundi almenningur njóta. Svo að það væri ekki of mikið að verja til þessara safna 10 þús. kr. á ári.
Hv. frsm. talaði um ósamræmi á þessu og styrkjum til annara bókasafna. Það er rétt, ef þetta er talið eitt bókasafn. En ef þessi styrkur er klofinn í 100 parta, eru líklega engin bókasöfn styrkt með minna fé.
Ég skal ekki fjölyrða um þetta mál. Mér þykir ákaflega vænt um, að hv. menntmn. hefir orðið sammála um að mæla svo eindregið með frv., og þessi ágreiningur, sem milli er um upphæð styrksins, hygg ég, að sé meir um það, hvað Alþingi sjái fært að veita, en um hitt, hvað æskilegast væri. Þá er rétt, að hv. deild hafi um nokkrar upphæðir að velja, til þess að sýna, hvað mikla rausn hún vill sýna þessu fyrirtæki.