17.07.1931
Neðri deild: 3. fundur, 44. löggjafarþing.
Sjá dálk 36 í B-deild Alþingistíðinda. (7)
1. mál, fjárlög 1932
Jóhann Jósefsson:
Það er eðlilegt, að nú sé sérstaklega í hugum manna það alvarlega ástand, sem nú hvílir yfir atvinnuvegum landsins, og mig undrar það ekki, þótt hv. þm. Seyðf. vekti athygli á því, að svo er að sjá, sem ekki sé að vænta mikill. bóta frá hæstv. stj. í því efni. En ég vil benda á, þó að það kunni að virðast óþarft, að þungamiðja afkomu atvinnuveganna liggur í afkomu framleiðendanna. Það er því ekki viturlegt að halda fram í þessu efni hagsmunum einstakra aðilja eingöngu, heldur verður að líta á nauðsyn og þörf allra aðilja.
Hv. þm. Seyðf. minntist réttilega á nauðsynina til að létta undir með þeim, sem hann kallaði smábændur og smáatvinnurekendur í landinn. Ég hygg það sanni næst, að segja megi um alla atvinnurekendur hér, að þeir séu smáir, og þess vegna mætti skilja við þetta alla atvinnurekendur landsins. En mér virtist mega ráða það af andanum í orðum hv. þm., að þetta vekti ekki fyrir honum. Það er vitanlegt, að kreppan leggst fast á alla, alveg eins fast á þá, sem fyrir atvinnunni standa og hina, er selja atvinnurekendum vinnu sína, og oft er það svo, að sá, sem selur öðrum vinnu sína í dag, er orðinn atvinnurekandi á morgun eða eftir skamman tíma. Ég vil þess vegna ekki líta á þetta mál einhliða, heldur taka undir með þeim, sem vilja líta á þau vandræði, sem nú steðja að öllum. Það má ekki líta aðeins á eina stétt og láta hana nota það ástand, sem nú er, til að efla hagsæld sína á kostnað annara.
Hv. þm. Seyðf. minntist á, að útlit væri fyrir, að atvinnurekendur ætluðu að nota krepputímann til að færa niður kaup verkafólksins. Ég hefi ekki séð þess merki ennþá, og ég geri ekki ráð fyrir, að reynt verði að bæta úr kreppu atvinnurekenda með því eingöngu að lækka kaupið. Annað mál er það, hvað lengi er hægt að hlaða kostnaði á þá menn, sem fyrir atvinnurekstrinum standa. Hvað má þingið bæta lengi á þá, sem atvinnufyrirtækin hafa í sínum höndum, án þess að þeir gefist upp og verði gjaldþrota? Það er spurning, sem bæði þing og stj. þurfa að athuga. Það er vitanlegt, að atvinnuvegirnir og framleiðendurnir eru máttarstoðir þjóðfélagsins. Á þeim byggir ríkið tekjuvonir sínar, og á þeim byggja einstaklingarnir tilveru sína. Ég vil því vona, að þau orð hæstv. forsrh., að þingið mætti bera gæfu til að leysa úr vandræðum manna á þann hátt, að sem flestir megi við una, sannist hér. Þó að deilumálin séu mörg, þá ætti öllum að vera augljóst, að undir framleiðslunni er þjóðarbúskapurinn kominn.
Þá benti hv. þm. Seyðf. á, hverjir væru hæfastir og réttastir til að bera kreppuna og afleiðingar hennar. Hann sagði, að það væru þeir menn, sem ættu tekjur sínar óskertar, hvernig sem atvinnureksturinn annars gengi. Þeir menn, sem eiga tekjur sínar óskertar, hvernig sem afkoman er, það eru eftir mínu viti launamennirnir í landinu. Eftir kenningu þessa hv. þm. ætti að gera ráðstafanir til þess, að hinir fastlaunuðu embættismenn, því að það eru þeir, sem fyrst og fremst er hér um að ræða, og svo starfsmenn við opinberar stofnanir ríkisins, sem nú eru orðnir margir, og þá auðvitað fyrst og fremst þeir, sem hæst eru launaðir, að þeir yrðu fyrst fyrir barðinu á erfiðleikunum. Ég sé ekki neina aðra stétt landsins, sem líklegri yrði til þess að falla undir þann skilning, sem lá í orðum hv. þm. Ég veit ekki, hvernig þessir menn mundu fella sig við kenningu hv. þm. Það getur vel verið, að þeim þyki sinn hlutur svo góður, að þeir telji sig mega við því að verða fyrstir til að taka afleiðingum kreppunnar. Ég efast þó um það, þegar þess er gætt, hve margir launamenn hafa á undanförnum árum kvartað yfir lágum launum.
Ég ætla ekki að gerast dómari í því, hverjir eigi fyrst að taka kreppunni. Hitt vil ég taka undir, að ég tel kreppuna alvarlega og þörf sameiginlegra átaka allra flokka þingsins, til þess að hægt sé að taka þeim tökum til bjargræðis, sem orðið gætu að gagni. Það er hverju orði sannara, að tollar á nauðsynjavörum eru hér hærri en góðu hófi gegnir.
Hv. þm. virtist standa í þeirri meiningu, að þeir, sem mikið hefðu umleikis, ættu hægra um vik á krepputímum en þeir, sem lítið hefðu umleikis. Ég held, að hv. þm. hljóti að hafa svo mikla viðkynningu af atvinnulífi þjóðarinnar, að hann sjái við nánari athugun, að þegar að kreppir, þá hafi þeir, sem mikið hafa undir höndum, ekkert betri aðstöðu heldur en þeir, sem hafa léttari hala að veifa. Ég held þess vegna, að það sé ekki ástæða til að hafa sérstaklega horn í síðu þeirra manna, sem meira hafa um sig, og halla frekar á þá en hina, sem litlar framkvæmdir hafa með höndum.
Ég get svo látið staðar numið að sinni, en vil þó að endingu taka undir með þeim hv. þdm., sem hafa beint athygli þingmanna að hinu alvarlega ástandi atvinnulífsins, og vil undirstrika það sérstaklega, að það er skylda þingsins að gera allt, sem unnt er, til þess að afstýra því, að þeir örðugleikar, sem nú standa yfir, sligi atvinnufyrirtækin eða þá, er við þau vinna.
Það verður erfitt að ná þessu takmarki, hvernig sem að verður farið, en sérstaklega mun það reynast erfitt, ef hagsmunir einnar stéttar eru dregnir fram á kostnað annarar, og það því fremur, ef um þær stéttir er að ræða, sem mest og bezt viðskipti þurfa að hafa.