28.04.1932
Neðri deild: 62. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 1845 í B-deild Alþingistíðinda. (1917)
165. mál, hafnarlög fyrir Reykjavíkurkaupstað
Jón Ólafsson:
Hv. 3. þm. Reykv. tjáir mér, að till. hans hafi verið borin undir hafnarnefnd Rvíkur, og dettur mér ekki í hug að rengja það. En mér finnst athugavert að skella heilu frv. inn sem brtt., án þess að athuga það nánar, einkum af því, að í því eru tvo atriði, sem orkað geta tvímælis. Þetta er ekki kappsmál af minni hálfu, en ég vil benda á, að fyrir getur komið, að í fullkominni stífni lendi um fjármálin, og að erfitt getur verið að fá tvo fagmenn, hvorn úr sínu fagi, kosna meðhlutfallskosningum.
Hv. þm. Borgf. gerði sig mjög breiðan í máli þessu. Ég vil nú halda því fram og færa að því full rok, að till. hans sé byggð á æði miklum misskilningi. Hann hefir sennilega ekki athugað það, að Rvík fer hér ekki fram á annað en það að fá umráð yfir sjónum fram af sínu eignarlandi. T. d. er landið kringum Eiðsvík eign Rvíkur. Hv. þm. talaði um, að Rvík seildist mjög til landa og tæki þar með möguleikann af öðrum til þess að setjast þar niður með sínar driftir og atvinnufyrirtæki. Ég skal því víkja að því, hvernig Eiðsvíkur- og Geldinganesland komst undir Rvík. Þar var stofnað mjög víðtækt félag af æði mörgum mönnum, sem ég kæri mig ekki um að nefna, en það komst síðar í algerð vandræði með eignina án þess að gera þar nokkuð. Var svo gengið á það lagið að fá bæinn til þess að kaupa, og komst eignin í eigu Rvíkur fyrir 150 þús. kr. Hún stendur nú Rvík í 300 hús. kr. vegna vaxtanna, sem á kaupverðið hafa hlaðizt síðan. Þetta land er því sannarlega fullu verði keypt af Rvík. Ég geri ráð fyrir, að Rvík mundi leyfa þeim, sem þarna vildu setjast niður með sínar driftir, að gera það, en þeir yrðu auðvitað að greiða fyrir það og hlíta því verði, sem Rvíkurbær setti, þar sem þetta land er orðið honum svo mjög dýrt. Hinsvegar mun Rvík í lengstu lög hamla á móti því, að fólk setjist að á þessum löndum, því það mundi vitanlega draga frá Rvík. Rvík mun framvegis eins og hingað til reyna að koma í veg fyrir, að bæir rísi upp í nágrenninu, a. m. k. á hennar landi. Af þeim ástæðum, sem ég hefi áður nefnt, er heldur engin hætta á, að hér í kringum Rvík risi upp nýir smábæir. Það vantar allt auðmagn til þess að reisa slíka bæi með öllu, sem þar til heyrir, til þess að hægt sé að hafa driftir og atvinnurekstur í stærri stíl. Það er þessi mikli misskilningur hjá hv. þm. Hann hefir ekki fullt yfirlit yfir, hvað af því leiðir, hvernig þessum málum er komið nú, að Rvík hefir töglin og hagldirnar á þessum löndum.
Hv. þm. telur, að Rvík reki engin nauðsyn til að fá þetta svæði til umráða, sem um er að ræða. En það er nú samt svo um Rvík, að hún hefir ekki nægilega góða og rúmgóða ytri höfn til þess að leggja þeim skipum á, sem þurfa að hafa fullt öryggi, það öryggi, sem tryggingarfélögin heimta, þegar skipunum er lagt að vetrarlagi. Hún hefir ekki nógu stórt pláss fyrir skipastólinn, og því síður nógu gott, ef ekki er undið að því að færa Eiðsvík undir höfnina, svo hægt sé að fá þann styrk lögum samkv., sem þarf til þess að ryðja úr vegi þeim hindrunum, sem á víkinni eru og gera ómögulegt að leggja skipum þar eins og er, svo örugg séu. Þetta er því meiri nauðsyn heldur en hv. þm. Borgf. hyggur. Það þarf mikið pláss til þess að koma fyrir mörgum skipum, sem liggja við festar sínar og snúast um þær. Þegar allur flotinn liggur inni á Kleppsvík og suður á Skerjafirði, er alstaðar of þröngt, og undir þeim kringumstæðum eru vandræði að fá þessa staði viðurkennda örugga af viðkomandi tryggingarfélögum. Þess vegna vantar okkur Eiðsvík, hún er öruggasti staðurinn, sem hægt er að fá. (BSt: En því þá ekki Hafnarfjörð líka?) ég hugsa, að hv. þm. viti það, að Hafnfirðingum veitir ekki af firðinum fyrir sín skip. En hér er ekki um það að ræða að ganga á hluta nokkurs manns. Með brtt. hv. þm. N.-Ísf. er einmitt fyrirbyggt, að gengið sé á rétt Viðeyjar, sem er eina landið, sem að höfninni liggur og ekki er í eigu Rvíkur. Með þeirri till. er Viðey skapaður sá réttur, sem gert er ráð fyrir, að hún geti haft þörf fyrir á komandi tímum.
Hv. þm. Borgf. stakk upp á, að verið væri að sækjast eftir þessu svæði vegna flughafnar, sem þar gæti komið til mála að gera. Hann gætir þess ekki, að í brtt. á þskj. 535 er svo rækilega gengið frá því, að þeir í Viðey hafi fullan rétt til hafnargerða umhverfis eyna, hverju nafni sem nefnast. Og það verða ekki tekin hafnargjöld í Rvík af slíkum úthöfnum. Það hafa ekki verið og verða ekki tekin gjöld af ytri höfninni, nema það, sem nauðsynlegt og sjálfsagt er, að greitt sé fyrir starf hafnsögumanns og þeirra, sem settir eru til þess að skapa öryggi, með því að líta eftir, að vel sé frá skipunum gengið, að þeim sé raðað á sem haganlegastan hátt o. s. frv. Hv. þm. Borgf. gekk svo langt að tala um, að það mundi verða farið að taka gjald af mönnum, sem veiða hér í sundunum. Slíkum fjarstæðum má hrúga upp af ókunnugleika og illvilja, en að þeim er ekki orðum eyðandi.
Það má segja, að það sé á sömu bókina lært hjá hv. þm., þegar hann er að tala um hina miklu möguleika á Gufunesi og Eiðsvík, sem Rvík vilji með þessu draga undir sig. Það stendur nú svo á, svo sem margtekið er fram, að Rvík á þarna landið allt og 60 faðma fram frá stórstraumsfjöruborði. Það er því aðeins miðbikið úr Eiðsvík, sem hér er um að ræða, að Rvík fái umráð yfir. Það er enginn vafi á því, að þetta mál veldur engri misklíð við viðkomandi hreppsbúa, íbúa Mosfellshrepps. Það sýnir sig svo glögglega í áliti hreppstjórans, að um það þarf ekki að deila. Þeir hafa síður en svo haft á móti því, að Rvík ætti landið þarna, og munu þeir því ekki heldur hafa á móti því, að hún noti þær víkur, sem að því liggja.
Ég þarf ekki mikið að minnast á ræðu hv. þm. N.- Ísf. Hann vildi aðeins fyrirbyggja það, að Rvík gæti á nokkurn hátt gengið á rétt annara. Kröfur hans til handa hinum smærri aðiljum þessa máls eru þó ekki víðtækari en það, að hann ber nú fram brtt., sem samkomulag varð um hjá okkur, um að Viðey haldi þeim réttindum, sem ákveðið er, að hún á að hafa, að hún megi gera hverjar þær hafnargerðir sem henni sýnist. Með því fær hann allt, sem hann óskar að fá. Aftur á móti tel ég alveg óhæft, að það standi í hafnarlögunum, að skip, sem afgreidd eru í Viðey, skuli ekki vera gjaldskyld til Rvíkurhafnar, eins og hv. þm. leggur til í niðurlagi brtt. sinnar. Það fer algerlega í bága við hinn daglega rekstur hafnarinnar, ef ekki má taka gjöld af þeim skipum, sem nota Rvíkurhöfn, ef þau eru að einhverju leyti afgreidd í Viðey. Þau skip, sem fyrst koma til Viðeyjar, inna sín gjöld af hendi þar, en þau, sem koma til Rvíkur, en eiga þó á eftir að fara til Viðeyjar, verða að inna gjöldin af höndum í Rvík. En ef þessi setning væri í hafnarlögunum, sem ég legg til, að felld sé aftan af brtt. hv. þm. N.-Ísf., þá mætti af engum skipum taka gjöld í Rvík, ef þau eiga líka að koma til Viðeyjar. Þetta er svo mikil fjarstæða, að óþolandi að láta það sjást í lögum frá Alþingi.