14.05.1932
Efri deild: 75. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 1876 í B-deild Alþingistíðinda. (1990)
294. mál, frystihús á kjötútflutningshöfnum
Páll Hermannsson:
Ég veit það að gott eitt vakir fyrir hv. 4. landsk. með þessum brtt. og því verð ég að fallast á það með hv. 2. þm. Eyf., að ókunnugleiki hans muni valda því, að hann ber brtt. fram. Það hefir verið tekið fram í umr., að frystihúsin, sem reist hafa verið hingað til á kjötútflutningshöfnum, hafa öll verið reist af kaupfélögunum (PM: Ekki öll). Og líka hefir verið á það bent, að þau frystihús, er reist verða í framtíðinni, muni fyrst um sinn verða byggð af kaupfélögunum.
Það er svo með slátrun sauðfjár á haustin, að hún fer fram eftir ákveðnum reglum. Fénu er slátrað í stórum hópum. Viðskiptamenn kaupfél. hafa sitt fé áætlun félagsins, en viðskiptamenn kaupmannanna láta kaupmennina sjá um slátrun á því fé, er þeir leggja inn til þeirra.
Nú á síðari árum hefir slátrun hjá kaupfél. víðast hvar verið eitt af mestu vandamálum félagsskaparins. Eftir því sem fénu hefir fjölgað og félögin stækkað, hefir það alltaf reynzt torveldara og torveldara að koma slátruninni af á nægilega stuttum tíma. Ég hygg því, að kaupfélögunum verði alveg ómögulegt að undirgangast það, að hver og einn megi nota frystihúsin. Mér er vel kunnugt um það, að mörg kaupfélög hafa á síðustu árum staðið í mestu vandræðum með að geta slátrað fé sinna félagsmanna, hvað þá annara. Ég held, að ef á að gera ráð fyrir því, að viðskiptamenn kaupmanna fái að nota sláturhús og frystihús kaupfélaganna, þá verði það að vera kaupmennirnir, sem semja verða um það mál. Annars hefi ég þá trú, að það yrðu fá kaupfél., sem mundu ráðast í að nota umrædda ábyrgð, ef brtt. hv. 4. landsk. veriður samþ. Ég held, að margt sé til hliðstætt þessu, að ábyrgð sé tekin á ekki veigaminna eða þýðingarminna fyrirtæki en starfsemi kaupfélaganna, þótt hún náði ekki til allra einstaklinga á því svæði. Ég fæ því ekki séð, að neitt sé því til fyrirstöðu, að jafnvel þótt kaupfélagsmenn einir notuðu slík frystihús, þá væri þessi ábyrgð veitt, því að það er nú mjög víða svo, að mikill meiri hl. bænda eru kaupfélagsmenn. Auk þess ber á það að líta, að það kostar bæði allmikið fé og fyrirhöfn að reisa frystihús. Það kostar mikið fé umfram það, sem ríkið ábyrgist, og frystihúsin verða alltaf rekin á kostnað og áhættu þeirra, sem reisa þau. Það sýnist því vera eðlilegt, að þeir sitji fyrir notkun hússins, enda húsin sjaldan það stór, að ekki sé fullt brúk fyrir þau af þeim, sem reisa þau. Það er ekki ætlazt til, að mönnum sé gefið það fé sem ábyrgzt er fyrir frystihúsin.
Hv. 4. landsk. benti á, að eðlilegt væri, að þessi frystihús væru reist af framleiðendafélögum. Það má vel segja, að svo væri, en þessi félög eru yfirleitt ekki til, önnur en þau, sem jafnframt eru kaupfélög, og litlar líkur eru til, að slík félög mundu almennt verða stofnuð, sízt á því svæði, þar sem kaupfél. eru orðin útbreidd og telja sig hafa rétt og skyldu til forgöngu í þessum málum. Það er vitanlegt, að flest kaupfél. ættu erfitt með að koma upp frystihúsum án þessarar ábyrgðar, eins og nú stendur. En á eðlilegum tímum myndu kaupfélögin reyna að klífa hann þrítuga hamar að koma þeim upp ábyrgðarlaust, heldur en að undirgangast þá íhlutun, sem þau gætu átt yfir höfði sér eftir brtt.