25.04.1932
Neðri deild: 59. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 1979 í B-deild Alþingistíðinda. (2211)
65. mál, raforkuvirki
Jón Ólafsson [óyfirl.]:
Ég hefi ekki skilað sérstöku nál. um þetta frv. og hefi ekki í höndum öll þau gögn, sem mæla á móti því. Aðeins 1. og 2. gr. þessa frv. voru bornar fram með sömu yfirskrift eða heiti á þingunum 1930 og 1931; síðan hefir komið annað og meira á eftir þessum greinum inn í frv., og er það hv. þm. Dal., sem jafnframt er útvarpsstjóri, er komið hefir síðari greinunum inn í frv. og gert það þannig úr garði, sem það er nú. Nú er það kunnugt, að það eru tvær gagnólíkar ástæður og verkefni, sem vaka fyrir þessum tveimur samherjum, sem flytja frv. Á þingunum 1930 og 1931 var það einungis markmið frv. að ná til privatfirma, sem rekin væru af einstökum mönnum, með gjaldskrá, en ákvæði um hana voru þá í 2. gr. frv., og í öðru lagi að heimila sveitar- og bæjarfélögum einkasölu á vissum hlutum, eins og ýmiskonar raforkutækjum, svo sem nú er ákveðið í 2. gr. frv. Þessum greinum út af fyrir sig er ég algerlega mótfallinn og tel það hreinustu vandræði að veita nokkrum hlutdrægum bæjar- og sveitarstjórnum það vald að ákveða leigu af annara eigum. Það leiðir af sjálfu sér, að þegar bæjar- og sveitarstjórnir fá þetta vald, að ákveða leigu eða gjald fyrir raforku handa sínum borgurum, þá hafa þær þá skyldu að ganga svo nærri eigendum raforkuveitnanna, sem frekast er forsvaranlegt, og jafnvel feti lengra. Hitt, að veita bæjar- og sveitarfélögum leyfi til að taka einkasölu á tækjum og vorum í einhverju augnamiði, er sama og að gefa löggjafarvaldinu færi á að skattleggja verzlun og viðskipti borgaranna. Þetta veldur sífelldum ágreiningi og ófriði innan héraðs og í bæjarfélögum. Og þetta einkasölufyrirkomulag getur leitt til okurs á verði varanna, sem borgurunum verði lítt mögulegt að rísa undir. En þó er ekki víst, að sveitar- eða bæjarfélögin græði á slíku okri, eins og ætlazt mætti til, vegna framunalegs klaufaskapar í rekstrinum, sem jafnan fylgir einkasölurekstri og verður báðum aðiljum til óheilla, bæjarfélaginu og borgurunum.
Þá er ég kominn að 3. atriðinu í þessu frv., sem ég er sérstaklega mótfallinn, þar sem gert er ráð fyrir, að stofnað verði nýtt embætti, er leiðir af sjálfu sér, að launað verður að mestu úr ríkissjóði. Þó að gert sé ráð fyrir að taka gjöld af eigendum raforkuvera upp í kostnað við eftirlit ríkisins með raforkuvirkjum, þá er það svo lítið, að það fer að mestu til ferðakostnaðar eftirlitsmannsins og annars aukakostnaðar við embættið og þessa starfrækslu, en ekki til þess að greiða árslaun mannsins. Gert er ráð fyrir, að þetta verði hálærður maður, svo að ekki verða tiltók að ætla honum minna en 8000 kr. árslaun, og þá er enn búið að bæta við einu halaunuðu embætti, sem yrði alveg nýtt. Hinsvegar er mér ekki kunnugt um nauðsyn á þessu eftirliti. Það er vitað, að hér í Rvík er þetta eftirlit gott og öruggt, en mér er ekki kunnugt um, hvernig það er úti um land. (JónasÞ: Þar er það ekkert). Að öðru leyti mun ég geyma mér til 3. umr. að gera frekari aths. við frv. Ef hv. flm. leggja mikið kapp á að koma fram 3. og 4. gr. frv., þá má vel vera, að samkomulag gæti orðið um það.