26.05.1932
Efri deild: 84. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 2250 í B-deild Alþingistíðinda. (2548)
256. mál, gjaldfrestur bænda og bátaútvegsmanna
Jón Baldvinsson:
Hv. 1. landsk. hreyfði því nokkuð, sem ég minnist lauslega á viðvíkjandi ábyrgðum stofnana gagnvart erlendum lánardrottnum fyrir framleiðslutækjum, sem keypt væru til landsins. Hann minnist í því sambandi á ábyrgðarmenn almennt, og er það rétt, sem hann sagði, að það er ekki minnzt á það í frv., hvernig fara eigi að gagnvart þessum ábyrgðarmönnum. (JónÞ: Það er gert í niðurlagi 4. gr.). Já, það er frestur gagnvart þeim, en eins og menn vita, þá er það í mjög mörgum tilfellum svo, að kunningjar, vinir eða vandamenn þeirra manna, sem atvinnurekstur hafa með höndum, hjálpa heim með því að ganga í ábyrgð fyrir þá, svo að þeir geti fengið fé til rekstrarins. Þessir menn eru margir svo vel stæðir, að þeir eiga auðvelt með að greiða þessa ábyrgð, og því er ekki rétt að láta þá alla fá slíkan greiðslufrest, sem frv. gerir ráð fyrir. Atvinnurekandinn treystir því kannske, að ábyrgðarmennirnir greiði þetta fé, og ábyrgðarmennirnir hafa kannske lofað því, og lánveitandinn veit það með vissu, að ábyrgðarmennirnir geta greitt þessar skuldir og hefir aðeins lánað féð vegna loforða þeirra um greiðslu. Í svona tilfelli væri það nokkuð hart, ef ekki mætti ganga eftir greiðslu á skuldinni. Þetta atriði þarf að taka til athugunar og breyta þá frv. þannig, að lánardrottinn geti fengið skuld sína greidda, ef ábyrgðarmenn eru svo vel stæðir, að þeir geta vel greitt hana. Ef maðurinn getur sýnt fram á, að hann eigi fyrir skuldum samkv. því mati, sem lagt verður á eign hans, þá verður lánardrottinn að bíða eftir greiðslu á skuldinni, hver veit hvað lengi, jafnvel þótt ábyrgðarmennnirnir séu ríkismenn.
Hv. frsm. vill ekki fallast á að taka verkamenn með í þessu frv. Það er ómögulegt að segja annað en að með því að leggjast á móti því er n. að beita hinni megnustu hlutdrægni, þar sem hún vill útiloka fjölmennustu stéttina frá því að njóta þeirra hlunninda, sem ætlað er að veita með þessu frv. N. er alveg einsýn fyrir sína stétt. Aðrir mega ekki njóta þar góðs af.
Þá vil ég koma að því, sem hv. frsm. minnist á í niðurlagi ræðu sinnar, um skilanefndirnar. Samkv. 2. gr. frv. á að skipa 3 manna n. í hverju sýslufélagi og kaupstað og jafnmarga til vara. Þessi n. á síðan að starfa eftir því, sem lög þessi ákveða. Mér virðist það mjög orka tvímælis, hvort rétt sé að hafa slíka n. í hverri sýslu. Þessar n. eiga vitanlega að gera till. um öll gjaldþrotaskipti. Nú er það kunnugt, að svo stendur á, að jafnvel heil sýslufélög eru í vandræðum, af því að sumar sveitir sýslufélagsins eru því sem næst gjaldþrota. Mér er kunnugt um heila hreppa á landinu, þar sem aðeins fáir eiga fyrir skuldum og hafa reynt að komast að samningum við lánardrottna sína um greiðslu á einhverju af þessum skuldum. Allt svona lagað hlýtur að koma undir skilanefndirnar. Þá hlýtur svo að fara, að þær beiti ósjálfrátt hlutdrægni. Hver skilanefnd hlýtur að halda með sínu sýslufélagi. Þess vegna er sá uppástunga, að hafa nefndina aðeins eina og láta hana úrskurða öll slík mal, miklu skynsamlegri. Þá mundi fást meira samræmi, því að ein n. mundi hafa miklu meira heildaryfirlit yfir öll þessi mál heldur en margar n., sem hver vinnur í sínu sýslufélagi. Danir, sem hafa komið á hjá sér lögum um gjaldfrest, leggja þetta á vald yfirvaldanna, sýslumanna og bæjarfógeta. þeir rannsaka málið og úrskurða frestinn. Þarna er talsvert meiri trygging fyrir því, að málið verði rannsakað. En það er ýmislegt, sem bendir til þess, en ég fer ekki inn á nú, að sérstök sýslu- eða bæjarfélög kunni að dæma vilhallt um aðför að íbúum þess héraðs og úrskurðir þeirra ef til vill mótist af því. Þess vegna er fyrirkomulagið hjá Dönum betra en það, sem hér er stungið upp á, ef þessir úrskurðir eiga að leggjast á á fleiri en einum stað. Annars sýnist mér einna skynsamlegast að hafa eina skilanefnd fyrir allt landið.
Ég get ekki stillt mig um að skjóta því til hv. frsm., sem einn bóndi, er var nýlega á ferð hér í Rvík, sagði út af þessu frv. Hann heyrði að bændur ættu að fá frest á afborgun af höfuðstóli skulda, en yrðu að greiða vextina. Þá sagði hann: „Það er ekkert gagn í þessum fjanda, fyrst við verður að greiða vextina. Það gæti komið að gagni, ef við þyrftum hvorki að greiða vexti né afborgun“. Það er ekki gengið svo hart að mönnum með afborganir, að þörf sé á að setja þessi lög. En vextina verða þeir að greiða, því að annars velta lánin upp á sig og aðrir verða að taka við þeim, ef ábyrgðarmenn eru, ella verða veðin seld. Þetta frv. getur orðið til hins mesta ógagns og aukið á vandræði í landinu, margir ef til vill nota þetta, sem sízt þyrftu þess með, og þeir, sem reyna að standa í skilum og pína sig til að greiða sínar skuldir, mundu neyðast til að fara að dæmi hinna.
Um hitt get ég vel verið sammála hv. landbn., að full ástæða gæti verið til að vernda bændur og þá líka aðrar fátækar stéttir þjóðfélagsins fyrir því, að mjög hart væri gengið að þeim með greiðslur á verzlunarskuldum. Hv. frsm. er það sjálfsagt kunnugt af Austurlandi, að þar eiga verzlanir bæði innlendar og útlendar, hundruð þúsunda kr. útistandandi hjá bændum, verkamönnum og sjómönnum. Þessar skuldir eru ógreiddar enn, og mest af þeim hefir verið keypt af einhverjum innheimtumönnum í Rvík og kannske víðar, og þeir hafa gengið mjög hart að mönnum, a. m. k. sumir þeirra. Það gæti verið ástæða til að vernda menn fyrir slíku, en þá þarf frv. ekki að vera nálægt því eins víðtækt og nú. Þá ætti að vera nægilegt að samþ. frv. um það, að á þeim tímum, sem nú standa yfir, mætti ekki innheimta kaupstaðarskuldir, og að menn skyldu fá gjaldfrest á þeim.