30.03.1932
Neðri deild: 38. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 914 í C-deild Alþingistíðinda. (3888)
16. mál, loftskeytanotkun íslenskra veiðiskipa
Frsm. minni hl. (Jóhann Jósefsson) [frh.]:
Það er nú liðið langt síðan ég tók hér til máls um þetta mál. Var víst frestað fundi, þegar ég var í rann veginn að ljúka við nokkrar aths., og átti ég talsvert eftir. Ég hafði bent á hið athugaverða við þessi æru- og samvizkuvottorð, að ætla að hafa þau fyrir daglegt brauð við sendingu hversdagsskeyta, en á því virðist hv. frsm. meiri hl. byggja, að nokkurt gagn ætti að geta orðið að frv.
Það hefir oft sýnt sig, að þrálát notkun á æru- og samvizkuvottorðum, þegar um smáatriði er að ræða, sljóvgar menn fyrir þýðingu þessara vottorða. Þess vegna á löggjöfin að forðast það að gefa tilefni til þessarar misnotkunar. Ég man eftir því, hve margsháttar skuldbindingar skipstjórar þeir, sem sigldu hingað í ófriðnum mikla, urðu að undirskrifa hjá ófriðarþjóðunum. Kváðust margir hafa það fyrir reglu að undirskrifa hvað, sem væri, því að þetta var vitanlega framþvingað og engin önnur leið fær, ef þeir vildu fá að halda áfram ferð sinni. Mér virtist þeir verða sljóir, þegar fram í sótti, og fannst mér þeir ekki leggja alvöru í það, hvað þetta þýddi. Virðist mér líkt geta farið, ef fara á að heimta af mönnum þetta vottorð í hvert skipti, sem togara er sent skeyti.
í 4. gr. frv. eru fyrirmæli um það að skylda loftskeytamenn til að bókfæra allar skeytasendingar. Eiga að vera á hverri landssímastöð og hverju veiðiskipi sérstök eyðublöð, þar sem rita skal á öll skeyti með nákvæmri dagsetningu, stund og töluröð. Svo segir í frv., með leyfi hæstv. forseta:
„Ennfremur skal loftskeytamönnum við loftskeytastöðvar í landi, sem til þess eru kvaddir, skylt að bókfæra, eftir því sem frekast er fært, öll loftskeytaskipti milli veiðiskipa innbyrðis og skeytaskipti þeirra við land“.
Félag íslenzkra loftskeytamanna hefir bent á, hvílík óþarfavinna væri lögð á loftskeytamenn með öllum þessum bókfærslum. En látum það nú vera. Hitt er varhugaverðara, að skylda loftskeytastöðvar og varðskip til þess að hlusta eftir öllu því skeytaskvaldri, sem fer milli veiðiskipa. Starfsmenn loftskeytastöðvanna hafa nauðsynlegri verk að vinna en að hlusta eftir því.
Félag íslenzkra loftskeytamanna varar við því að skerða að nokkru leyti vörð loftskeytastöðvarinnar í Reykjavík, sem haldinn er á 600 metra bylgju.
En ef sama manni væri falið að hlusta eftir skeytum þeim, er fara milli veiðiskipa, og að halda vörð á hinni alþjóðlegu forstöðvabylgju, þá yrði hann að vanrækja annaðhvort, jafnvel þótt hann hefði 2 móttakara. Þetta segja fagmenn um þetta mál.
Félag íslenzkra loftskeytamanna lagði til í skrifi sínu til sjútvn., að loftskeytastöð Reykjavíkur yrði losuð við öll önnur skeytaviðskipti en þau, sem fram fara á hinni alþjóðlegu bylgjulengd.
Þá er og varðskipum ætlað að hlusta á sömu bylgjulengd og loftskeytastöðvum. En frv. leggur heim ekki einasta á herðar að hlusta, heldur líka að bókfæra það, sem þau heyra.
Þau verða því að njósna um það, sem fram fer milli togara, og er það heldur óhugðnæmt starf, þar sem þau skeyti eru flest um veiðiskap og afla.
Félag ísl. loftskeytamanna álítur, að á 10 mánaða bili séu send um 850 þús. skeyti þannig milli skipa og milli lands og skipa. Fá þeir því nóg að gera, sem eiga að bókfæra þetta allt. Svo á að senda þessi skeyti til dómsmrh., og ætti það að verða ærið efni að vinna úr. Er ekki ólíklegt, að hæstv. dómsmrh. geti hér búið til nokkrar nýjar stöður, til þess að vinna úr þessu og þýða lyklana. — Sé ég af frv., að sjútvn. á að hafa hér hlutdeild í. Hélt ég þó, að henni bærist nóg af skjölum á hverju þingi, þótt hún fengi ekki þessar skýrslur líka, sem engir menn botna í nema fagmenn.
Hv. frsm. meiri hl. lagiði áherzlu á það, að frv. byggðist aðallega á drengskaparloforðinu. En í frv. er vel séð fyrir því, að þótt þetta drengskaparvottorð sé skrifað, þá er vel hægt að fara í kringum það án þess að svíkja loforð sín. Ákvæðið nær sem sé ekki til annara veiðiskipa en íslenzkra. Útlend veiðiskip hafa flest loftskeytatæki og mega hafa viðskipti við loftskeytastöðvar hér og íslenzk skip. Hver, sem vill hafa sig til slíks, getur því komið skeytum til íslenzkra skipa gegnum útlenda kunningja sína á sjónum. Hér er ein glufa opin, en þó eru fleiri leiðir til þess að fara kringum ákvæðið, þótt þessi sé auðveldust.
Hæstv. dómsmrh. lýsti yfir því við 1. umr., og hv. frsm. meiri hl. drap einnig á það, að hér hefði undanfarið starfað hlustari, sem dómsmrh. hefði sent út til þess að njósna um skeytasendingar milli veiðiskipa, og að við þetta hefði komið í ljós, að misjafnlega mikið væri sent af skeytum á ýmsum tímabilum. Þetta er þá allur árangurinn af starfi þessa manns, að leitt hefir verið í ljós, að ekki eru send jafnmörg skeyti á hverjum klukkutíma árið um kring.
Ég spurði eftir því í dómsmrn., hver þessi maður væri og hvar hann væri að finna, en enginn vissi þar um hann. Hefi ég einnig spurt formann sjútvn., sem er frsm. meiri hl., því að það er fróðlegt fyrir okkur, sem um þessi mál eigum að fjalla, að geta séð skýrslur þessa manns og náð tali af honum, en hv. frsm. vissi ekki, hvar þessa nýju tegund af þefara stj. væri að finna. Verður hann ef til vill framvegis í myrkrum hulinn og getur haldið áfram að leiða það í ljós, að misjafnlega mörg skeyti séu send á ýmsum tímum !
Þá vil ég minna á það, að þótt það sé venja hér á landi að nota aðeins Morsekerfið á skipum, þá hafa samt margir útlendir togarar bæði Morse- og taltæki og standa í beinu sambandi við loftskeytastöðvar í landi. Gerum ráð fyrir því, að það kunni að sækja í það horf hér á landi líka, að taltæki fari að tíðkast. Veit ég ekki, hvort löggjöfin myndi þá taka upp á því að banna íslenzkum togurum að hafa slík tæki, eða hvernig ætti að fullnægja kröfum frv.
Annars held ég, að þessi löggjöf verði lítill liður í landhelgigæzlunni. Hefi ég bent á helztu ágalla frv. og umsögn þeirra einu fagmanna, sem hér koma til greina, sem sé loftskeytamanna sjálfra.
Mér finnst rétt að fara með niðurlagsorðin í bréfi frá Félagi ísl. loftskeytamanna, þar sem þeir láta í ljós álit sitt, án þess þó að gera annað en benda á hina teknísku galla frv. Það hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Vér höfum ekki annað eða fleira að benda á eða segja álit okkar um að svo stöddu, nema ef það væri það, að vér álítum, að svo framarlega sem menn á annað borð vilja láta hafa sig til þess að nota loftskeytatækin til ólöglegra veiða, mun hinu strangasta eftirliti með því veitast það erfitt, svo að ekki sé sagt ómögulegt, að fyrirbyggja það; svo margvíslega má fara í kringum allt eftirlit. Nánar verður ekki farið út í það atriði, enda loftskeytamönnunum óviðkomandi“.
þetta kemur heim við það, sem við, sem ekki erum fagmenn, höfum bent á. Er óþarfi að benda á fleiri leiðir færar til þess að gera þennan lagabókstaf þýðingarlausan. Býst ég við að bak við fullyrðingar hæstv. ráðh. og frsm. meiri hl. liggi skýr meðvitund um það, að hér sé verið að lögleiða mál, sem í rauninni er ekki annað en hégómamál, en er orðið að þálætisstagli dómsmrh. og hann skipar flokksmönnum sínum að fylgja.
Þá vil ég minnast á ákvæði 6 gr., þar sem segir, að ef sterkar líkur bendi til, að útgerðarstjóri eða skipstjóri hafi notað loftskeyti til að fremja landhelgibrot, þá skuli dómsmrh. heimilt að svipta þá rétti til loftskeytaskipta við land og önnur veiðiskip nema undir eftirliti. Ég held, að það muni vera einstakt í lögum, að láta nægja sterkar líkur um afbrot til þess að yfirvöldin geti, an annara lagaákvæða eða undangengins dóms, komið fram slíkri hegningu. Þetta er ein tegund hegningar og setur blett á þann, sem fyrir verður, því að honum er komið í það álit, að honum sé ekki trúandi til að hafa þetta starf á hendi an strangs eftirlits, enda þótt hann kunni að vera alsaklaus. í frv. stendur ekkert um það, hver eigi að hafa úrskurðarvaldið. Líklega dómsmrh.
Ég minntist áðan á mann hann, sem hæstv. dómsmrh. hafði falið að hlusta á skeytasendingar milli skipa. Gæti líka verið, að hann ætti að ákveða, hver sekur væri. Gæti þetta farið eftir skýrslu hans og geðþótta dómsmrh. Þarna væri þá dómsmrh. gerður að ákæranda, metanda sakarinnar og ákveðanda hegningarinnar samkv. G. gr.
Hv. frsm. meiri hl. sagði, að athuganir hlustarans hefðu leitt eitthvað í ljós, sem honum virtist eitthvað byggjandi á, en það var það, að ekki væru alltaf send jafnmörg skeyti á sama tíma. Þegar svo við bætist, að hv. frsm. meiri hl. virðist byggja misnotkun loftskeytanna á því, að „vissa tíma“ eins og hann orðaði það, sé mikið um skeytasendingar til veiðiskipanna, en aftur aðra tíma litið, þá sjái allir, hvaða rök eru notuð í þessu máli. Því að á skeytafjöldanum einum verður vitanlega ekkert hægt að byggja um það, hvort útgerðarfélögin muni mikið sek eða lítið um misnotkun í þessu efni. En á hitt má benda, að hér er opin leið fyrir óhlutvanda menn að beita misrétti, og þegar þess er gætt, að framkvæmd þessi er lögð á vald hæstv. dómsmrh., þá er ekki nema von til, að sá grunur geri vart við sig þegar í upphafi, að úrskurðir hans kunni að blandast hlutdrægni, þegar um þá menn er að ræða, sem einhverra hluta vegna hafa fallið í ónáð þessa manns, því það er nú svo um þennan ráðh., að menn eru misvel séðir hjá honum, útgerðarmenn ekki síður en aðrir. Og eftir að hafa hlustað á ýmislegt, sem komið hefir frá honum í ræðum hér á hinu háa Alþingi um einstaka menn og útgerðarfélög, eins og t. d. þegar hann var að tala um, að það væri ekki nema mátulegt að senda kúlu í gegnum belginn á sumum togurum íslenzku, þá finnst mér ekki loku fyrir það skotið, að taldar kunni að verða sterkar líkur um misnotkun loftskeyta hjá einum, en síður hjá öðrum, allt eftir því, hvernig hæstv. dómsmrh. þóknast að líta á í hvert sinn og hverjir hlut eiga að máli, þess vegna er varhugavert að leggja þetta á vald þess manns, sem sýnt hefir sig bera í því öllum mönnum fremur að bera kala til útgerðarmanna, svo að ekki sé meir. sagt. Það mætti líka benda á, að af því að hæstv. dómsmrh. er kunnari að því en frá þurfi að segja að beita hlutdrægni, er andstæðingar hans eiga í hlut, þá gæti maður búizt við, að í þessu efni láti hann ekkert tækifæri ónotað til að ná sér niðri á þeim, er hann telur sér óvinveitta. Ég gæti nefnt dæmi, er sanna, að hæstv. dómsmrh. hefir gert sig beran að því að heita hlutdrægni, er andstæðingar áttu í hlut, og ég skal nefna slík dæmi, ef einhver í hv. d. vefengir orð mín.
Ég býst þá við, að ég sé búinn að benda á aðalgalla frv. þessa. Ég hefi sýnt fram á og fært rök fyrir, að slík löggjöf sem þessi kemur að engu gagni, og þó er það miklu betur rökstutt í bréfi loftskeytamannanna. Frv. gerir greinilega upp á milli íslenzkra og útlendra veiðiskipa, svo að íslenzku skipin eru sett skör lægra en þau erlendu. Ennfremur er stefnt að því að eyðileggja virðingu fyrir drengskaparheiti manna, og er það illa farið. Með ákvæði 6. gr. er opin leið til að beita hlutdrægni til ofsóknar á einstaka menn. Það þarf ekki annað en að „hlustarinn bendi á einhvern útgerðarmann og segi: „Þarna er maður, sem „sterkar líkur“ benda til, að þurfi að athuga“, — og þá vill hv. 1. þm. S.-M. og meiri hl. sjútvn. leggja á vald hæstv. dómsmrh. að setja útgerðarstjóra og skipstjóra undir strangasta eftirlit. En með þessu getur fallið blettur á alsaklausa menn, þegar engir fjalla um þessi mál aðrir en „hlustari“ og ráðh.
Annars sýnir fátt betur, hvað mál þetta er nauðómerkilegt, en það, að þingsalurinn tæmist þegar farið er að ræða um það. En það aftrar mér ekki frá að gagnrýna málið og benda á galla þess, svo að Alþt. sýni, hvernig tekið hefir verið á þessu frv., sem hæstv. dómsmrh. í trássi við suma flokksmenn sína hefir verið að burðast með ár eftir ár.
Hæstv. ráðh. tollir ekki í sæti sínu á meðan verið er að ræða um þetta andlega fóstur hans, heldur er hann á einlægu flakki fram og aftur, og þarf engan að furða á þessu, sem veit, að árangurinn af afskiptum ráðh. af landhelgisæzlunni er sá, að svo má heita, að hann hafi eyðilagt hana með öllu. Hann tók við landhelgigæzlunni í miklum blóma, og þá var áhugi allra að bæta hana sem bezt og koma henni í það horf, sem hún er hjá öllum siðuðum þjóðum. En sjón er sögu ríkari, í hvaða óefni er komið. Nú er hringlað með varðskipin til og frá, og í fleiri daga og vikur liggja þau bundin við hafnargarðinn. Stundum er þeim haldið föstum við björgun á strönduðum skipum. T. d. er auglýst í dagblöðunum, að þennan dag fari þetta og þetta varðskip til þess að reyna að ná út skipsflaki á ákveðnum stað. Áður hefir verið bent á, að einu varðskipinu hefir verið haldið úti á fiskiveiðum tímum saman, fyrir nú utan hin mörgu ferðalög, snattferðirnar svonefndu, sem varðskipin hafa verið notuð til, í því skyni að fullnægja hinni miklu ferðalöngun og skemmtanafýsn hæstv. dómsmrh. og gæðinga stj. Með þessu hefir allt verið gert til þess að veikja landhelgigæzluna, öll afskipti hæstv. dómsmrh. hafa til þess eins orðið að gera gæzluna sem lítilfjörlegasta og landsmenn henni fráhverfa. Og svo bætist við, sem vitað er og borizt hefir til þingsins um rekstur varðskipanna, að þar gengur allt á tréfótum að því er mannahaldið snertir. Skipverjar eru reknir af sumum skipunum í hópatali, aðrir reknir fyrir það að vilja ekki fara á önnur skip. Daglega ganga yfirmennirnir í land vegna ósamkomulags, sumir reknir, en hafa þó full laun, og aðrir teknir í þeirra stað. Og alveg nýlega hefir verið bent á fataleysi háseta í blaði hér í höfuðstaðnum og færð rök fyrir því, hvað mikla þýðingu það hafi út á við, bæði fyrir land og þjóð, að hásetar varðskipanna séu sómasamlega vel til fara. Skipshafnir útlendu varðskipanna, sem hér eru, hafa horft á þá niðurlægingu, sem landhelgigæzla okkar er komin í fyrir miður heppileg áhrif hæstv. dómsmrh. Og ráðið, sem hæstv. ráðh. hefir fundið upp til þess að bæta úr þessu ástandi, er frv. þetta, sem hann ber fram og hv. 1. þm. S.-M. segir um, að sé eina tiltækilega ráðið til þess að efla landhelgigæzluna, eða svo að ég hafi það orðrétt upp eins og það stendur í nál. meiri hl. á þskj. 176: Þetta sé „eina tiltækilega ráðið til að draga úr landhelgibrotum og verja til nokkurrar hlítar landhelgisvæðið“. Það þarf mikla djörfung til að halda slíkri fjarstæðu fram í alvöru. Nei, strandvarnirnar eru það eina, sem á er að byggja í þessu efni, að varðskipunum sé haldið áfram við gæzluna, eins og áður var, í stað þess að koma ekki nálægt henni dögum saman.
Ég ætla, að ég þurfi þá ekki að eyða frekari orðum að því í þetta sinn, hve fáránlegar þær ráðstafanir eru, sem frv. fer fram á, að gerðar verði til þess að bæta landhelgigæzluna. Og fari svo, að frv. verði lögtekið, mun brátt koma í ljós, að á slíkri löggjöf sem þessari verður ekkert að byggja og gæzlan í sama öngþveiti og hún er nú. En þegar greindir menn, eins og hv. 1. þm. S.-M., segja, að hér sé „eina tiltækilega ráðið til að draga úr landhelgibrotum“, Þá gæti samþykkt þessa frv. orðið til þess að draga úr áhuga þjóðarinnar fyrir landhelgigæzlu og orðið á hann hátt valdandi þess að eyðileggja það litla, sem enn er ekki eyðilagt í þessu efni undir stjórn hæstv. dómsmrh.