28.03.1933
Efri deild: 36. fundur, 46. löggjafarþing.
Sjá dálk 1569 í B-deild Alþingistíðinda. (1826)
86. mál, samkomulag um viðskiptamál milli Íslands og Noregs
Jón Þorláksson [óyfirl.]:
Það hefir ekki verið andmælt miklu af því, sem ég sagði í fyrri ræðu minni, svo ég þarf ekki miklu að svara.
Hæstv. forsrh. sagði, að ég hefði talað með velvild um samningana frá 1924. Þeir sköpuðu okkur stundar frið, sem við þurftum til þess að útvega okkur kjötmarkað annarsstaðar. Þá stóð þannig á, að við höfðum engan annan kjötmarkað heldur en norska markaðinn og svo takmarkaðan markað í Danmörku. En ég held, að það sé rétt, að ánægjan út af þeim fríðindum, sem Norðmenn veittu með þeim samningum, væri sá ásetningur að losa landið undan þeim svo fljótt, sem auðið yrði, með því að leita annarsstaðar fyrir sér. Þetta studdi að byggingu frystihúsa og átti sinn þátt í því, að ráðstafanir voru gerðar til að útvega kæliskip. Menn höfðu gert sér vonir um það, að sú stund nálgaðist óðum, að við þyrftum ekki að vera upp á Norðmenn komnir með kjötsölu, en þá hrekur okkur það af leið, að við verðum með þessum nýju samningum að bjóða Norðmönnum upp á ný fríðindi.
Hæstv. forsrh. er mér ekki sammála um það, að þetta sé breyt. á fiskveiðalöggjöfinni. Og það getur verið rétt af honum sem ráðh. að halda slíku fram, enda þótt hann hafi tvívegis í ræðu sinni tekið það fram, að hér væri skýr ákvæði í stað vinsamlegra útlistana.
Ég sé ekki annað, en að ákvæðin um ívilnun til handa Norðmönnum feli það í sér, að þeim norskum skipum, sem gera samninga við bræðslustöð og ekki hafa samband við móðurskip, sé beinlínis veitt sú ívilnun, að þau geti hafzt hér við til veiða utan landhelgi. Ef þetta er rétt hjá mér, þá er þetta breyt. frá grundvallarreglu laganna. Hér er beinlínis haft fyrir augum, að þessi skip geti hafzt hér við og saltað; án þess að hafa samband við móðurskip. Þetta er undanþága frá höfuðákvæði fiskveiðalöggjafarinnar.
Ég skal viðurkenna, að viðkunnanlegra hefði verið að hafa þessi ummæli fyrir lokuðum dyrum heldur en á opnum þingfundi og í útvarpinu, en ég læt þau fara hér í þeirri von, að þessir samningar verði aðeins stuttan tíma í gildi, ef þeir á annað borð ná fram að ganga.
Ég vil bæta því við, að Íslendingar ættu að gera sér ljóst, hversu mikils virði það er að varðveita ákvæði löggjafarinnar frá 1922. Í viðræðum við norsku sendimennina 1926 var þeim sýnt fram á, og aðaláherzlan lögð á það, að gera þeim skiljanlegt, að sjávarútvegurinn er sú eina atvinnugrein, sem svo er arðsöm, að hún geti borið uppi sjálfstætt þjóðlíf í þessu hrjóstuga og fámenna landi. Engin þjóð er eins upp á það komin að halda fiskveiðunum við strendur landsins í höndum landsmanna sem undirstöðu undir því gjaldþoli, sem þarf til þess að bera uppi sjálfstæði og menningu. Þess vegna má enginn misvirða það við okkur, hvorki Norðmenn né aðrir, þó að við á þessu sviði verðum að herða fastar böndin gagnvart útlendingum, sem hingað vilja sækja, en nokkur önnur Norðurálfuþjóð telur sig þurfa. Ég er alveg viss um, að eftir þessar þriggja daga viðræður fóru þessir þrír Norðmenn héðan með töluvert meiri skilning um nauðsyn okkar í þessu efni heldur en þeir höfðu þegar þeir komu hingað. Og ég held, að Íslendingar megi ekki þreytast á að endurtaka það, bæði fyrir sjálfum sér og öðrum, að eins og okkar þjóðarhögum ennþá er háttað, þá getum við ekki átt neina von um að halda uppi efnalegu sjálfstæði og menningu, ef við getum ekki setið nokkurn veginn einir að þeim auðsuppsprettum, sem sjórinn kringum landið lætur í té.
Ég kalla það þess vegna að fara að verzla með landsréttindi eða ríkisréttindi móti tollívilnun, þegar við bjóðumst til þess að gera tilslökun á fiskveiðalöggjöfinni í grundvallaratriðum til þess að fá þolanleg tollkjör fyrir okkar afurðir hjá annari þjóð. Og ég álít, að við verðum sem fyrst að reyna að koma okkur svo fyrir, að við getum sneitt hjá þessari hættu, og við getum á hvaða sviði sem er tekið upp tollasamninga við aðrar þjóðir á þeim grundvelli, að þar verði samið um gagnkvæmar ívilnanir á sama sviði, þ. e. tollívilnun móti tollívilnun.
Það var nokkur misskilningur hjá hæstv. forsrh., þegar hann vildi túlka ummælin, sem féllu frá mér, á þann hátt, að ég vildi gera þá kröfu nú, að þessir samningar við Noreg leysi allan okkar vanda að því er snertir markað fyrir útflutningskjöt. Það datt mér ekki í hug. Enn ég benti á hitt, að samningarnir frá 1924 leystu á þeim tíma allan vandann. Og af þeirri ástæðu var náttúrlega nokkuð mikið fyrir þá samninga gefandi. Nú leysa þessir samningar ekki nema að mjög litlu leyti okkar vandamál um markað fyrir útflutningskjöt. Og ég dreg aðeins þá ályktun þar af, að þeim mun minna sé fyrir þá samninga gefandi, þeim mun minni hluta, sem þeir leysa af þessu vandamáli. Hitt er mér ljóst, að við eigum ekki að leita lausnar þessa vandamáls til fulls í Noregi. Öll okkar viðleitni undanfarið hefir beinzt að því að leita lausnarinnar þar: Ég er ekki að átelja það, þótt við næðum ekki takmarkinu með þessum samningi.
Mér þótti vænt um, hversu hæstv. forsrh. tók vel undir þau ummæli mín, að við megum nú ekki láta staðar numið um það að leysa þau atriði, sem þarf, til þess að við þurfum ekki að vera komnir upp á frændur vora Norðmenn um slíka samninga aftur. Hann minntist á þann möguleika, að aukinn yrði útflutningur af frystu eða kældu kjöti frá þeim höfnum, sem liggja vel við til þeirra hluta, og því, sem eftir er af saltkjötsframleiðslunni, yrði beint á innlendan markað. En ég álít, að fleira þurfi að koma til greina. Því að viðburðir síðustu ára hafa sýnt okkur það, að það er valt að treysta alveg einhliða á markað fyrir fryst kjöt t. d. í Englandi. Við verðum hinsvegar í þessari grein að leggja stund á það, að gera framleiðsluna fjölbreyttari heldur en hún er nú, eða réttara sagt verðum að halda djarflega áfram á þeirri braut. Ég álít það tímabært þegar á þessu þingi að reyna að stíga fyrstu undirbúningssporin til að koma upp niðursuðuverksmiðju með hæfilegum aukningarmöguleikum, til þess m. a. að gera á þann hátt verðmætt eitthvað af því kjöti, sem við þurfum nú að losa okkur við til útflutnings. Og ég held einnig, að niðursuðuverksmiðja gæti á öðrum sviðum atvinnulífsins haft nokkra framtíðarmöguleika. Ég held, að samgöngur innanlands séu nú um það bil að komast í það horf, að þær þurfi ekki lengur að vera því alveg til fyrirstöðu að flytja haustafurðir bænda svo sem kjöt, til þeirra staða innanlands, þar sem þær geti orðið markaðshæfar, hvort heldur fyrir niðursuðu eða til neyzlu á innlendum markaði.
Ég vil í því sambandi aðeins minna á það, að full von er um það, að á yfirstandandi ári takist að koma á tryggu samgöngutæki, þ. e. a. s. bílfærum vegi milli Vestur-Skaftafellssýslu og Rvíkur. En V.-Skaftafellssýsla hefir hingað til máske verið sú sýslan, sem erfiðasta hefir haft aðstöðuna til að koma kjöti sínu á markað. Þannig er þetta að smáfærast í það horf að gera okkur mögulegt að gera okkar kjöt með einhverjum hætti að útflutningsvöru, án þess að þurfa að eiga undir samningum við þá þjóð, sem nú gerir mestar kröfur um þau fríðindi í staðinn, sem okkur á að vera sárast um að láta.