13.05.1933
Efri deild: 71. fundur, 46. löggjafarþing.
Sjá dálk 2179 í B-deild Alþingistíðinda. (3405)
167. mál, kreppulánasjóð
Jón Baldvinsson:
Það er sjálfsagt í hugum allra að styðja bændastéttina, sem stendur á þessum erfiðu tímum mjög höllum fæti. En ég verð að segja það, að þegar svona stórt spor er stigið til þess að hjálpa einni stétt í landinu, þá verður það áberandi hve tómlega er tekið undir það að styrkja aðrar stéttir, sem eins nauðulega er ástatt fyrir, ef ekki verr. Hv. 3. landsk. lét í ljós ánægju sína yfir því, að þetta frv. væri fram komið og taldi alveg sjálfsagt að styðja bændurna. En þegar hann minntist á framlag ríkissjóðs, sem mun nema nærri 300 þús. árlega, þá kallaði hann það næsta lítið. Þá vil ég minna hann á það, að við umr. fjárl. talaði hann brosandi um að veita 1 millj. kr. til atvinnubóta, eins og það væri eitthvert glapræði. Þó sýna skýrslur, að atvinnuleysi er hjá miklum hluta verkalýðsins. Eftir skýrslum í fyrra voru nálega 3000 manns atvinnulausir og höfðu 1215 þús. manns á framfæri sínu. En eftir skýrslum bændanefndarinnar eiga bændur eignir upp á 60 millj. kr., en skulda um 30 millj. Þeir eiga þá miklu meira en fyrir skuldum. Ég skal játa, að þessar eignir þurfa ekki að vera allar þeim í hag, en ef borið er saman við verkalýðinn, þá hafa bændur af búum sínum ekki svo lítið til matar og klæðnaðar, en ef verkamaðurinn missir atvinnu sína, þá er þegar skortur hjá honum og fjölskyldu hans. Að þessu leyti er verkalýðurinn miklu verr settur heldur en bændurnir. Ég hefi ekkert á móti því að styðja bændurna, en ekki er síður skylt að styrkja þá, sem enn verr eru staddir, svo sem nú er um verkalýðinn, sem mikla björg dregur þó í þjóðarbúið. Ef t. d. er borinn saman útflutningur á landbúnaðarafurðum og sjávarafurðum, þá er mikill munur á því, hvað meira er flutt út af sjávarafurðum.
Verkalýðurinn borgar miklu meira í beina og óbeina skatta til ríkissjóðs heldur en bændur, af þeirri einföldu ástæðu, að þeir verða að kaupa tiltölulega miklu meira af erlendri vöru heldur en bændurnir, sem nota eigin framleiðslu, sem þeir ekki greiða neinn skatt af.
Ég hefi ekki á móti þeirri fjárhæð, sem hér um ræðir til hjálpar bændastéttinni, en ég ber það saman við atvinnubæturnar við sjóinn og hverjar undirtektir það fékk hér í þinginu. Þetta frv. siglir hraðbyri gegnum þingið og kom það þó seint fram. Aftur á móti þau frv., sem Alþýðuflokkurinn kom með um kreppuráðstafanir, liggja enn hjá nefndinni og koma ekki fram. Það, sem gerzt hefir í hv. Nd., var það, að felld var till. jafnaðarmannanna um 1 millj. kr. atvinnubætur. Sama sagan endurtekur sig hér í Ed. Ekkert er eftir af þessu annað en lauslegt umtal frá hv. frsm. fjvn. og hæstv. stj., að eitthvað verði gert. Þetta eru eitthvað aðrar undirtektir eða þegar hv. 3. landsk. kallar framlag ríkissjóðs til kreppulánasjóðs bænda lítið. Má segja um hann, að hver er sjálfum sér næstur.
Um þetta frv. í heild má segja, að það er stór spurning, hvort rétt sé að stofna til svona langvarandi starfsemi vegna kreppunnar eða hvort ekki væri heppilegra að mæta þeim erfiðleikum, sem fyrir hendi eru í bili, í von um, að betri tímar séu í vændum, hvort ekki væri heppilegra að veita ríkisstj. eða stjórnum Búnaðarbankans og Landsbankans einhverja ákveðna fjárfúlgu til þess að hjálpa þeim mörgu bændum, sem standa tæpast, til að gera upp við lánstofnanir og skuldunauta á sama hátt og útgerðarmenn, sem komast í fjárþröng, eru gerðir upp af lánardrottnum sínum. Verði sú leið farin að því er bændur snertir, yrði að leita samkomulags við lánardrottnana fyrir hvern einstakan, og ef einhver von er um, að þeir geti framvegis rekið búið, þá verði afsláttur veittur af skuldunum, og sjálfsagt, að lánardrottnarnir taki þátt í þeim tilslökunum.
Hv. 3. landsk. áleit, að verð skuldabréfanna væri of lágt ákveðið. En hvað segir hv. þm. um kaupstaðabúana, sem byggja húskofa og fá veðdeildarbréf út á þá? Engin lánstofnun vill kaupa bréfin, svo að þeir verða að selja þau til einstakra peningamanna fyrir 7273%, í hæsta lagi 75%. Það er alls ekki auðgert að selja þau fyrir 75% af nafnverði. En þarna er um bréf að ræða, sem á að þvinga menn til þess að taka með aðeins 10% afföllum, og þar að auki með miklu lægri vöxtum. Þetta á aðeins að vera handa bændunum, og eru með þessu ýmsar kvaðir lagðar á lánardrottnana. Bezta leiðin hygg ég væri sú, að ríkissjóður tæki 12 millj. kr. lán til þess að gera bændur upp á venjulegan hátt. Þá kæmu skuldirnar hlutfallslega niður á þeim, sem mest hafa lánað. Ég er ekki viss um, að svona löng starfsemi komi að gagni. Ég hygg, að svo fari, að þeir, sem ekki vilja þessa meðferð, reyni að basla hjálparlaust áfram, en hinir kærulausari koma til greina. Ég býst nú við, að ég beri fram brtt. við frv. við síðari umr. um að koma hér undir öðrum stéttum, sem eru verr eða jafnilla staddar eins og bændurnir. Í 3. gr. frv. er það ákveðið, að þeir einir komi til greina, sem stunda landbúskap sem aðalatvinnuveg. Það verður erfitt að gera hér upp á milli, því að bæði á Vestur- og Austurlandi og víða annarsstaðar eru fjölmargir bændur, sem stunda hvorttveggja nokkuð jöfnum höndum, landbúnað og sjávarútveg. (JónJ: Það er búið að bæta miklu við). Ég veit ekki til, að bætt hafi verið við öðrum en þeim, sem eftir till. hv. 1. þm. Eyf. eru komnir inn í frv. En auk þeirra eru margir útvegsmenn á landinu, sem jafnframt stunda landbúnað. Mér hefir aldrei fundizt, að hv. 3. landsk. vissi, að þeir væru til, enda býr hann langt frá sjó. Ég er hræddur um, ef þetta verður lagt undir yfirráð landbúnaðarins, þá verði þessir menn útundan. Við skulum taka t. d. svæðið hér suður með sjó. Megnið af bændum þar stundar jafnframt landbúnað og sjávarútveg. Mundi nú ekki stjórn kreppulánasjóðsins, sem á að vera skipuð stjórn búnaðarbankans, binda sig eingöngu við landbúnaðarhéruðin? Ég get fremur búizt við því, að þeir yrðu útundan. Ég hefði viljað, að þetta ákvæði væri ekki bundið við landbúnað sem aðalatvinnu, og að þessi stuðningur næði líka til útvegsbænda.
Þetta eru aths., sem ég mun víkja að aftur við síðari umr. Ég hefi ekki heyrt tillögu koma fram um að vísa málinu til n. Í Nd. var kosin sérstök kreppunefnd, en eftir eðli sínu ætti málið heima í fjhn. En að sjálfsögðu ræðir d. um, hvort rétt muni vera að kjósa til þess sérstaka n. eða vísa því til fjhn.