08.12.1933
Efri deild: 29. fundur, 47. löggjafarþing.
Sjá dálk 289 í B-deild Alþingistíðinda. (261)
2. mál, kosningar til Alþingis
Frsm. (Jón Þorláksson):
Stjskrn. hefir eftir föngum athugað þær breytingar, sem nú hafa orðið á þessu frv. í meðferð hv. Nd. og birtar hafa verið á þskj. 354, þar sem prentaðar eru upp þær greinar frv., sem tekið hafa breytingum frá því frv. var við 2. umr. hér í d. Það hafa verið gerðar allmiklar breyt. á frv. í Nd., aðallega þess efnis, að numin hefir verið burt, svona að mestu leyti a. m. k., heimildin til að hafa það, sem kallað hefir verið raðaðan landslista. Ennfremur er numin burt heimildin fyrir kjósendurna til að hafa nokkur áhrif á röðun landslista með atkv. sínu, þar sem það ákvæði hefir nú verið fellt úr frv., er sett var í það hér í hv. d., að kjósandi hafi leyfi til að greiða atkv. sérstaklega einhverjum einum frambjóðanda á landslista.
Ég hefi svo ekki fleira að segja af hálfu stjskrn. Þó skal ég geta þess, að ég og annar nm. til erum þess albúnir að greiða atkv. með brtt., ef fram koma um það að taka upp í frv. ákvæði um að heimila stjórnmálaflokkum að hafa „raðaðan“ landslista í kjöri í samræmi við ákvæði stjskr., en aðrir hv. nm. telja þýðingarlaust að bera fram slíkar till., þar sem fyrirsjáanlegt sé, að þær breyt. fái ekki staðfestingu sameinaðs Alþingis, eftir atkvgr. hv. Nd. að dæma. Þess vegna hefir n. ekki getað orðið ásátt um að bera ekki fram neina brtt. við frv.
Þessu næst vil ég með fáum orðum skýra frá afgreiðslu frv. í Nd. og þeim breyt., sem á því urðu þar frá því það var hér í þessari hv. d. til 2. umr., og er skemmst frá því að segja, að þó það hafi sýnilega verið tilgangurinn í hv. Nd. að fella burt öll ákvæðin um raðaðan landslista, þá hafa þó allmörg ákvæði orðið eftir, sem beinlínis eru miðuð við raðaðan landslista. Vegna þessa eru á frv. nokkrir smíðagallar. Það var um það rætt í n., hvort rétt væri að laga þessa galla, en ekki tók n. neina ákvörðun um það. Hinsvegar lét ég bóka í gerðabók n. yfirlýsingu um það, að þar sem ég áliti í stjórnarskránni ótvíræða heimild fyrir stjórnmálaflokk að bera fram landslista, þar sem nöfnum væri skipað í ákveðna röð fyrir kosningar, þá vildi ég ekki greiða atkv. með því að fella niður úr frv. þau ákvæði, er enn minntu á það fyrirkomulag, jafnvel þó þau færu ekki sem bezt eins og frv. nú er orðað. Ég álít því, ef slíkur listi kæmi fram, sem stjskr. ómótmælanlega heimilar, þá verði landskjörstjórn á hverjum tíma að úrskurða um gildi hans. Og ég álít, að þó kosningalögin gerðu ekki ráð fyrir slíkum listum, þá sé landskjörstjórn skylt að taka þá gilda vegna ákvæða stjskr. Til þess þurfi engin kosningalög, þó það vitanlega væri skýrara, að þau lög áréttuðu ákvæði stjskr., og af þeim ástæðum álít ég, að ekki sé rétt að nema burt þau ákvæði í kosningalagafrv., sem benda í þá átt, að gert sé ráð fyrir röðuðum landslistum, því þau styðja rétt flokka til að bera fram slíka lista. Afstaða mín til málsins er þá í stuttu máli sú, að ég er reiðubúinn að greiða atkv. með brtt. um að taka upp í frv. þau ákvæði viðvíkjandi landslistum, sem hv. Nd. hefir fellt úr því við hina síðustu umr., ef einhver hv. þdm. ber slíka brtt. fram, en hinsvegar mun ég greiða atkv. á móti brtt., sem ég hefi hlerað, að meiri hl. stjskrn. sé nú að sameina sig um, á þá leið að fella burt úr frv. þau ákvæði þess, er minna á raðaðan landslista.