20.10.1934
Neðri deild: 15. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 821 í B-deild Alþingistíðinda. (1005)
22. mál, verkamannabústaðir
Jónas Guðmundsson:
Það er augljóst, að þróun þessa máls hér í Alþingi er sú, að fjöldi byggingarfélaganna sé takmarkaður. Fyrst er borin fram till. um ótakmarkaðan félagafjölda á þskj. 82. En nú er stefnt að því, að þeir einir bæir, sem hafa yfir 10 þús. íbúa, skuli hafa rétt til að hafa tvö félög. Þetta sýnir fyrst og fremst, að hv. þd. lítur svo á, að hér séu takmörk nauðsynleg. En aðalástæðuna fyrir því, að réttlátt er og nauðsynlegt að setja þessi takmörk, held ég að enginn hv. þdm. hafi enn bent á.
Hvar sem þessi félög eru stofnuð í kaupstöðum, þá eru það fátækir verkamenn og sjómenn, sem taka höndum saman til þess að bæta úr sínum húsnæðisvandræðum. Þeir ganga í félagið og taka á sig sameiginlega ábyrgð, leggja á sig árleg gjöld í mörg ár, án þess að til framkvæmda geti komið. Loks þegar svo tekst til, að hægt er að hefja framkvæmdir, verða þeir fyrstir, sem fyrst hafa skrifað sig í fél. Mér er kunnugt um, að svona er þetta í Rvík og öðrum félögum, sem stofnuð hafa verið úti um landið. Nú þegar slíkt félag er stofnað fyrir nokkru, getur risið upp annað félag, sem gerir kröfu til að fá styrk úr þessum byggingarsjóði. Fái það nú aðstöðu hjá stj. byggingarsjóðsins, getur það hindrað félagsmenn í eldra félaginu um ófyrirsjáanlegan tíma. Að ég nú ekki tali um, ef félögin yrðu mörg, sem fengju aðstöðu hjá sjóðsstjórninni. Þá gæti svo farið, að þeim mönnum, sem rutt hafa brautina á einhverjum stað í þessu efni og lagt á sig erfiði og ábyrgð - að svo miklu leyti sem um nokkra ábyrgð getur verið að ræða hjá bláfátækum mönnum -, verði gert ókleift nokkurn tíma að eignast eigin íbúð. Það er áreiðanlega miklu skynsamlegra fyrirkomulag, að menn gangi í eitt félag og skrifi sig fyrir íbúðum, þegar þeir vilja fara að vinna að því að eignast íbúð, og fái hana svo þegar röðin er komin að þeim. Og ef félagið er eitt, er að þessu leyti öllum kröftum þess bæjar, sem í hlut á, og ríkissjóðs að því leyti, sem hann styrkir þessi félög, beint að því, að byggingar geti orðið sem mestar og menn komizt sem fyrst að.
Ég vildi aðeins benda á þetta réttlætisatriði og hefi sýnt fram á, að vel geta þeir algerlega útilokast, sem lagt hafa á sig mest í þessu efni, ef félög eru fleiri en eitt og hafa mismunandi aðstöðu til sjóðsstjórnanna, eins og búast mætti við.
Hér hefir allmikið verið um það talað, að menn skiptust eftir pólitískum flokkum í þessu máli. Ég ætla það væri hv. 3. þm. Reykv., sem kvað jafnaðarmenn yfirleitt fylgja þeirri stefnu að hafa sambyggingar, en Sjálfstfl. og einhverjir aðrir flokkar væru annarar skoðunar. Ég ætla þá að segja það sem mína persónulegu skoðun, að ég álít heppilegast í öllum smákaupstöðum landsins - en þar þekki ég betur til en í Rvík - að hafa íbúðir ekki fleiri en tvær saman, a. m. k. alls ekki fleiri en þrjár í sama húsi. Og það verður áreiðanlega ekki hægt að skipta mönnum eftir stjórnmátaflokkum um þetta atriði, heldur hefir hver einstaklingur sína persónulegu skoðun. Og það vill nú einmitt svo einkennilega til, að ég á sæti í slíkri húsbygginganefnd í mínum kaupstað ásamt íhaldsmanni, og hefir okkur oft greint á um þetta; hann vill sambyggingar, sökum þess að þær muni verða ódýrari og geti þá fleiri hagnýtt féð, sem fram er lagt, en íbúðirnar verði jafngóðar. Og þetta eru alveg rétt rök hjá honum. En þarna skiptir aðeins máli okkar persónuleg skoðun, en ekki flokksleg aðstaða.
Ég vil lýsa yfir því, að ég felli mig vel við till. hv. þm. V.-Ísf., að heimilt sé byggingarfélögum, ef þau eru stór, að skipta sér í deildir, þar sem menn geti komið fram sínum skoðunum um það t. d., hvort þeir vilji heldur sambyggð eða sérstæð hús.