28.11.1934
Neðri deild: 47. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 2672 í B-deild Alþingistíðinda. (3700)
161. mál, síldarútvegsnefnd
Frsm. (Finnur Jónsson):
Hv. 3. þm. Reykv. vill halda því fram, að það sé misbeiting á aðstöðu að vísa í máli í rit, sem ekki er trygging fyrir, að allir aðrir hafi lesið. Mér þykir þetta ákaflega undarleg ásökun, vegna þess, að þó að bækur kunni að vera til, sem eru fyrir almenningssjónum, þá er langt frá því, að trygging sé til fyrir því, að allir hafi lesið þær.
Út af því, sem hv. 3. þm. Reykv. sagði um það, að einkasalan hefði lokað gömlum markaði, þá vil ég taka það fram, að það er ekki rétt. Ennfremur hélt þessi sami þm. því fram, að einhver einstakur maður hefði opnað nýja markaði fyrir síld, og mér skilst, að það sé Þýzkalands- og Mið-Evrópumarkaðurinn, sem hér er átt við. Þetta er ekki heldur rétt. Því hversu mjög sem menn kann að deila á um síldareinkasöluna, þá verður því ekki neitað, að það er hún, sem fyrst kemur ísl. síld á markað í Þýzkalandi, og sá maður, sem hv. 3. þm. Reykv. var að vitna til, var fastlaunaður starfsmaður hjá síldareinkasölunni, til þess að opna þennan nýja markað. Annars vil ég segja það, í sambandi við þetta, að þó að einstakur maður e. t. v. opni síldarmarkað í vissu landi, þá er ekki þar með sagt, að hægt sé að hagnýta þann markað eins og hann er, þegar hann er opnaður, nema salan sé skipulögð. Ég skal segja frá því t. d., að ég opnaði markað í Bandaríkjum Norður-Ameríku fyrir matjessíld á síðasta ári, og ég seldi þangað 7 þús. tunnur með sæmilegu verði. En ég get líka skýrt frá því, að ef matjessíldarsamlagið hefði ekki verið starfandi á árinu og ekki getað tryggt það, að ekki færi nema hæfilega mikið á þennan markað, þá hefði verið ómögulegt að halda þessum markaði, en einmitt fyrir það, að þetta var skipulagt, þá var hægt að halda markaðinum áfram, á sama hátt og ég opnaði hann.
Ég hirði ekki um að eiga frekari orðastað við hv. 3. þm. Reykv. um það, hvort ég geti sannað, að það, sem ég las upp úr síldarmálaskýrslunni brezku, hafi verið samskonar aðgerðir eins og lagt er til í frv. stj. Ég ætla, að öllum hv. þdm. muni vera það ljóst, að svo sé, þó að hv. 3. þm. Reykv. leyfi sér að staðhæfa hið gagnstæða raunar þó á móti betri vitund, að maður skyldi halda , þegar þess er gætt, að hann hefir frv. fyrir framan sig og hefir hlustað á röksemdafærslu mína í þessu máli.
Ég þakka hv. þm. Vestm. fyrir þau vinsamlegu ummæli, sem hann lét falla hér í garð skipulagningar á síldarsölunni og vil vænta þess, að það, sem hann sagði um þetta, tákni það, að hann muni, a. m. k. að einhverju leyti, geta fylgt því frv., sem hér liggur fyrir, þó að hann geti ekki fylgt því að öllu leyti. Ég mun að sjálfsögðu, eftir óskum hv. þdm., taka málið til athugunar í sjútvn., og þá sérstaklega vegna hv. þm. Vestm., ef hann kann að vilja flytja við það brtt., og þá á sama hátt og gert var með frv. til l. um fiskimálan., án þess að því sé vísað sérstaklega til n., þar sem frv. er flutt af meiri hl. n.
Út af því, sem hv. þm. Vestm. sagði um það, að síldarútgerðarmenn væru yfirleitt óþroskaðri félagslega en þeir, sem stunda þorskveiðar, vil ég leyfa mér að segja það, að það hefir ekki verið hringlað handjárnunum framan í síldarútgerðina á sama hátt og framan í þá, sem stunda þorskveiðar. Á ég þar við það, að síldarútvegurinn hefir verið svo ólánssamur að eiga enga aðstoð hjá bönkum landsins. Bankarnir hafa engin afskipti haft af síldarsölunni, en aftur á móti hafa þeir haft mjög mikil afskipti af þorsksölunni, og ég hygg, að sá mismunur, sem hefir komið fram í vilja síldarútgerðarmanna og þorskveiðimanna til þess að skipuleggja sína sölu, eigi aðallega rót sína að rekja til þess, að bankarnir hafa talsvert mikið beitt þeirri aðstöðu, sem þeir hafa gegn þeim, er selja saltfisk, til þess að knýja menn inn í samtökin. Þetta hygg ég, að sé hv. þm. Vestm. eins vel kunnugt og mér. Ég er ekki með þessu að segja, að bankarnir hafi beinlínis beitt valdi í þessum sökum, en bankarnir hafa a. m. k. notað þarna aðstöðu, sem þeir höfðu gagnvart þeim, sem selja saltfisk, en höfðu ekki gagnvart síldarútgerðarmönnum.
Hv. þm. Vestm. viðurkenndi það, að hin frjálsa samkeppni ætti erfitt uppdráttar, þegar markaðurinn „ruglaðist“, eins og hann orðaði það. Þetta er vitanlega alveg rétt, en þó þannig, að gallar hinnar frjálsu samkeppni koma skýrast í ljós, þegar ruglingur kemur á heimsverzlunina, eins og t. d. undir ófriðnum mikla, og eins og hefir verið núna á þessum síðustu og verstu krepputímum.
Ég sé svo ekki ástæðu til þess að fjölyrða frekar um þetta. Ef till. kemur fram um að vísa þessu máli til n., þá vil ég ítreka það, að þetta mál er komið frá n., og þess vegna er ekki ástæða til þess að gera slíka till. En ég mun verða við þeim óskum, að taka þetta mál til athugunar á sjútvn.fundi svo fljótt sem unnt er.