19.12.1934
Efri deild: 66. fundur, 48. löggjafarþing.
Sjá dálk 436 í C-deild Alþingistíðinda. (4747)
164. mál, Söfnunarsjóður Íslands
Þorsteinn Briem [óyfirl.]:
Hv. frsm. n. hefir svarað þeim aths., sem ég hefi komið fram með. Og m. a. minntist hann á það, sem ég drap á, að afleiðingarnar gætu orðið þær e. t. v., að stjórn Söfnunarsjóðs segði upp einhverju af lánunum. Ég hafði ekki sagt eða verið með neina spádóma um það, að svo mundi verða, en einungis bent á það sem hugsanlegan möguleika, vegna þess, að því er ekki að neita, að freisting er það fyrir þá stjórn, sem ber hag sjóðsins fyrir brjósti, að reyna að ávaxta féð á þann hátt, að sem hæstir vextir fáist, ef tryggingin er annars nægileg. Mér finnst hv. frsm. leggja litla áherzlu á það, hverskonar fé það er, sem ávaxtað er í sjóðnum. Ég hugði mig hafa tekið )það fram, að það eru einar 84 þús. kr., sem gætu að einhverju leyti talizt einstakra manna eign af þessum 31/4 millj., sem í sjóðnum eru alls. Hitt eru ellistyrktarsjóðir, helmingurinn, og ekknasjóðir allskonar, styrktarsjóðir, sjóðir búnaðarfélaga og sveitarfélaga og aðrir slíkir sjóðir, sem allflestir fara að mestu leyti til þess að létta undir með þeim, sem lakast eru settir í þjóðfélaginu, eða þá til þess að styðja að framförum í þjóðfélaginu á annan hátt. Með tilliti til þessa, sérstaklega hverskonar fé það er, sem varðveitt er í sjóðnum, benti ég á, að þetta væri vissulega, ef athugað er, varhugaverð leið, og rannsaka ætti, hvort ekki er hægt að finna aðra heppilegri. Sem bráðabirgðalausn benti ég þar á vaxtatillag úr ríkissjóði, eins og framkvæmt hefir verið tvö síðustu ár, þangað til komið yrði skipulagi á fasteignaveðslánin í landinu yfirleitt, sérstaklega þau, sem landbúnaðinum tilheyra. Hv. frsm. gat þess, að ellistyrktarsjóðirnir myndu ekki tapa við þetta nema 20 þús. kr., tæpum. Það er líka fé, þegar bágstatt fólk á í hlut, eins og það, sem ellistyrktarsjóðanna á að njóta. En tap þessara mjög þurfandi manna er ekki nema að hálfu talið, þegar rætt er um ellistyrktarsjóðina eina, því að ekknasjóðir og aðrir slíkir styrktarsjóðir nema nærri því jafnmikilli upphæð. Það skiptir að vísu ekki miklu máli í þessu sambandi, að þegar frsm. talaði um ellistyrktarsjóðina, þá miðaði hann við eldri l. en þau, sem nú gilda, sem eru nr. 68 frá 19. júní 1933, en þar eru önnur hlutföll um greiðslu úr ellistyrktarsjóðunum en þau, er hann tilgreindi. Hann vék að því, hv. frsm., og það var endurtekið af hv. 4. landsk., að útborganir ellistyrktarsjóðanna þyrftu ekki að lækka fyrir þessu. Fyrir því mætti sjá á annan hátt. En mér er ekki ljóst, hvaðan sá styrkur ætti að koma til jöfnunar, nema að meira eða minna leyti úr ríkissjóði, og þá bara um aðra leið að ræða til þess að fara ofan í ríkissjóðinn en ef veitt væri vaxtatillag. En það var lítið eða ekkert vikið að þeirri hlið málsins, sem lýtur að vexti sjóðsins. Ég hygg, að á þá hlið sé einnig lítandi, ekki einungis vegna þess, að það er almenn nauðsyn fyrir okkar þjóðfélag, að „kapitalið“ geti aukizt í landinu, til þess að við þurfum ekki í hvert skipti hjá erlendum þjóðum lán að taka þegar ráðizt er í framkvæmdir, og sízt ætti það „kapital“ að minnka, sem styður þá, sem bágast eru staddir í okkar þjóðfélagi. Og það er ekki að mínu skapi að fara þá leið út úr vandræðunum, sem ég skal vissulega játa, að er hér fyrir hendi, nefnil. að taka frá niðjunum. Því að fái ellistyrktarsjóðirnir að vaxa eins og þeim er ætlað, þá munu þeir verða mikils megnugir með tíð og tíma. Og frumhugmynd þeirra manna, sem að ellistyrktarsjóðunum stóðu í upphafi, var sú, að smásaman myndaðist þarna „kapital“, sem yrði þess megnugt að standa undir framfærslu þeirra gamalmenna, sem í landinu væru, án þess að aðrar leiðir til fjáröflunar kæmu til. Ég hygg, að sá tilgangur hafi verið með þjóðfélagslega velferð fyrir augum, og ég vil ekki fyrir mitt leyti líta smáum augum á þann tilgang. Þess vegna get ég ekki tekið undir það, sem tveir hv. þm. hafa ymprað á, að það skipti ekki miklu máli, þótt dregið sé úr vexti sjóðsins. Það er miklu meira en rétt, að atvinnuvegirnir eru á yfirstandandi tíma ekki þess megnugir að greiða háa vexti. En þá er þess að gæta, að það er lítið meira en krækiber í heiltunnu, sú upphæð, sem þarna er um að ræða. Þótt þetta eitt sé allmikið fé í okkar augum, þá er það ekki nema örlítið brot af því mikla rekstrarfé, sem verður að standa í atvinnuvegunum. Þetta út af fyrir sig er því ekki nein fullnaðarlausn á málinu. Og ég hygg, að því þurfi í engu að kvíða, ef þing og stjórn sér sér fært að útvega þeim mönnum, sem þurfa að fá rekstrarfé með fasteignalánum, vaxtalækkun almennt, að Söfnunarsjóður muni ekki lækka sína vexti fullkomlega til jafns við veðdeildina eða hverja aðra lánstofnun, sem veita á slík lán. Ég verð því að álíta, að þar sem ekki er um meiri upphæð að ræða en þetta, þegar litið er á þá miklu tekjuöflun, sem þegar hefir verið samþ. og verður samþ. á þessu þingi, þá sé það í bili heppilegasta leiðin að greiða vaxtatillag úr ríkissjóði í þessu skyni, með því að peninganna er yfirleitt aflað þannig, að þeir koma frá þeim, sem betur mega, en ekki þeim, sem minnst mega, eins og yrði, ef skert væri það fé, sem gamlar ekkjur og einstaklingar eiga rétt á.