22.02.1935
Neðri deild: 12. fundur, 49. löggjafarþing.
Sjá dálk 367 í C-deild Alþingistíðinda. (3782)
12. mál, sala þjóðjarða og lög um sölu kirkjujarða
Páll Zóphóníasson:
Herra forseti! Ég skal reyna að leiða hjá mér þá hnífla, sem beint hefir nú verið að mér sérstaklega í þessu máli, og reyna líka að tala um málið þannig, að það espi ekki upp þá menn, sem hyggja sig sjá langt fram í framtíðina, og sjá þar ímyndaðar forynjur og tröll, sem þeir svo eru hræddir við.
Það hafa nú verið nefnd einstök dæmi, sem átt hafa að sanna það, að mikil blessun hafi orðið af því fyrir bændur landsins að geta eignazt þjóðjarðir og kirkjujarðir. Dæmi var nefnt úr Norður-Ísafjarðarsýslu, af dugandi bónda þar. En hv. þm., sem dæmið kom með, láðist að geta þess, hve mikinn heyforða þessi bóndi átti, þegar hann keypti jörðina, og hve mikið innstæðufé hann átti þá í Útvegsbankanum, sem gerði honum mögulegt að framkvæma það á jörðinni, sem hann hefir gert. Hér er því um alveg sérstakt dæmi að ræða, sem sannar ekki það, sem það átti að sanna, af því að það er ekki rétt mynd af því, sem almennast er í þessu efni. Mér er þetta dæmi kunnugt, og ég skal nefna nafn þessa bónda, ef hv. þm. langar til. Það var líka sérstaklega ástatt í því tilfelli, sem hv. þm. Ak. tók sem dæmi, og það sannar heldur ekkert fyrir heildina.
Það, sem gerir það að verkum, að við eigum að hætta að selja þjóðjarðir og kirkjujarðir, en búa svo að ábúendum á þeim, að þeir hafi nákvæmlega jafnmikla hvöt til þess að búa vel á jörðunum og endurbæta þær eins og ef þeir ættu þær sjálfir, er það, að jarðirnar í einkaeign eru stöðugt að skipta um kaupendur, og í hvert skipti, sem eigendaskipti verða á þeim, hækkar verðið á þeim, og með því er þeim mjög íþyngt, sem á þeim búa. Þetta er höfuðatriðið.
Nú vil ég spyrja hv. andmælendur þessa frv.: Haldið þið, að það sé betra að búa á jörð, sem við það, að hún hefir gengið kaupum og sölum, hefir verið tífölduð í verði? Haldið þið, að bónda gangi betur að renta 40 þús. kr. höfuðstól heldur en að greiða 180 kr. eftirgjald? En svo er reyndin t. d. með eina jörð í Eyjafirði. Er það betra að búa á jörð, þegar búið er að selja hana fyrir 11 þús. kr., sem áður var seld fyrir 4 þús. kr.? En það dæmi er alveg rétt úr Skagafirði. Skyldi það ekki vera léttara að renta 4 þús. kr. höfuðstól? Sala þjóðjarða og kirkjujarða er vitanlega gróði fyrir þá, sem fyrst kaupa jarðirnar, en fyrir þá, sem svo taka við þeim, verður það ekki gróði, að þær séu seldar úr ríkiseign. Höfuðatriði þessa máls er nauðsynin á því, að komið sé í veg fyrir, að bændastétt landsins sé íþyngt með of háu verði á jörðum, og of háu eftirgjaldi af þeim, og þess vegna er ég á móti sölu þjóðjarða og kirkjujarða. En á það vil ég leggja ríka áherzlu, að það þarf að búa svo að leiguliðum á þessum jörðum, að það sé alveg sama fyrir þá að búa á þeim eins og þeir ættu jarðirnar sjálfir. Þetta er tekið fram í grg. frv., og þessu mega menn ekki gleyma. Og á síðasta þingi lá fyrir frv. til l. um þetta efni, sem lá hjá landbn. samhliða þessu frv. Ég geri ráð fyrir, að þessi ábúðarl. komi á eftir samþykkt þessa frv., sem hér liggur fyrir. eða samhliða. Það er alveg rétt hjá hv. þm. V.-Húnv., að l. um ábúð á þjóðjörðum og kirkjujörðum þurfa að koma jafnframt l. um afnám l. um þjóð- og kirkjujarðasöluna. (HannJ: Þau þurfa að koma á undan). Þau þurfa að fylgjast að.
Þegar menn athuga það, hve margar þjóð- og kirkjujarðir hafa verið seldar á Íslandi, og þegar menn fara að telja saman þær jarðir, sem þeir þekkja til, sem aftur hafa verið seldar og þá margfaldazt í verði, án þess að þær hafi verið neitt bættar, þá hlýtur mönnum að verða það ljóst, hversu mikill munur það væri fyrir bændastétt landsins, ef ábúðarkjör bænda miðuðust við það verð á jörðum, sem áður var á þeim, en þeir þyrftu ekki að greiða fé til peningamanna, sem taka sína vexti af því fé, sem þeir hafa lánað til jarðakaupunna.