10.12.1935
Neðri deild: 95. fundur, 49. löggjafarþing.
Sjá dálk 721 í C-deild Alþingistíðinda. (4329)
191. mál, þingsköp Alþingis
Thor Thors:
Allir þeir hv. andstæðingar, sem talað hafa á móti hinni rökst. dagskrá minni hl. allshn., hafa talað um, að þeir væru hlynntir því, að samkomulag næðist í þessu máli, og hafa reyndar talað um, að það væri nauðsynlegt. Hæstv. forsrh. sagði, að það væri ekki líklegt, að þessi nefnd, sem skipuð var 1931, væri líkleg til þess að geta leitt málið til samkomulags, af því að það væri krafa sjálfstæðismanna, að þeir réðu einir um skipun forseta. Ég man ekki eftir því, að þeir hafi gert neina slíka kröfu, og ég held, að mér sé óhætt að fullyrða, að þeir hafa enga slíka kröfu gert. Sjálfstfl. er reiðubúinn til þess að hlutast til um, að sá maður, sem hann hefir skipað í þá nefnd, taki þar til alvarlegra starfa, ef stj.flokkarnir vilja gera hið sama. Ég mun a. m. k. fyrir mitt leyti stuðla að því. Það er alls ekki rétt, að allt starf n. sé niður fallið og að hún hafi engar tilraunir gert til þess að taka ákvarðanir í þessu máli. Það er að vísu rétt, að hún hefir engu áliti skilað. Hv. 1. landsk. sagði, að hún hefði tvisvar komið saman og nefndarmenn hefðu rabbað góðlátlega saman. Þetta er skref í rétta átt, og meira en hægt er að segja um starfsemi allshn. í þessu máli. Það var ekki einu sinni unnt að fá því framgengt, að nm. kæmu saman til þess að rabba góðlátlega saman um málið. Það mátti ekki einu sinni lesa frv. í n. eða bera það saman við núgildandi þingsköp. Það geta því allir hv. þm. séð, hve mikið hefir bólað á því í n., að stj.flokkarnir vildu samkomulag í málinu. Það er rétt, sem hæstv. forseti sagði, að allshn. hafi eins getað samið um málið og aðrar nefndir. En það hefir bara ekki fengizt að ræða málið þar. Ég verð að halda því fram, að samkomulag um slíkt mál sem þetta hljóti að byggjast á rannsókn á starfsháttum þingsins og rannsókn á því, hvaða breyt. á þingsköpunum eru æskilegar samkv. orðum eða anda stjskr. En þessi rannsókn er ekki fengin.
Hæstv. forseti talaði góðgirnislega og af sanngirni um þetta mál. Hann sagði, að það væri ekki sinn tilgangur með þessu frv. að innleiða þvingunarráðstafanir, eða ætlast til þess, að farið sé harkalega að minni hl., því að slíkt myndi hefna sín. Það er rétt hjá honum, að slíkt myndi hefna sín. Ég efast ekki um, að hæstv. forseta hefir gengið gott eitt til með að flytja þetta frv., og að það, sem fyrir honum vakir, er að bæta starfsháttu þingsins. En slíkar ráðstafanir sem þessar gera meiri hl. hægara fyrir um að koma fram þvingunarráðstöfunum, bæði við minni hl. og eins við einstaka þm. innan stj.flokkanna, sem kunna í einstökum málum að vera óþægir. Ég verð að segja, að sú helzta þvingunarráðstöfun, sem hægt er að koma fram gegn minni hl. þings, er að neita honum um málfrelsi eða takmarka málfrelsi hans. En það er sá helgasti réttur, sem minni hl. á, að geta mótmælt því, sem hann telur meiri hl. rangt gera. En nú á að skerða þennan rétt. Hæstv. forseti sagði, að reglurnar um þetta væru mildari í frv. heldur en í þingsköpunum eins og þau eru nú. En gamla reglan um að skera niður umr. gildir þá fyrst, þegar umr. hafa gengið úr hófi fram. Hæstv. forseti sagði, að þessu myndi verða beitt mildilega, en það fer eftir því, hverjir fara með forsetavaldið og hverjir fara með ríkisvaldið yfirleitt. Það vita allir, að það getur hugsazt, að forsetar verði að hlíta vilja aðgangsfrekra ráðh. um afgreiðslu mála, þó þeim sé það ekki ljúft. Hæstv. forseti sagðist vera þakklátur meiri hl. allshn. fyrir afgreiðsluna á málinu. Hann getur auðvitað verið þakklátur henni fyrir að hafa komið með það inn í d. En ég hygg, að það muni sýna sig, að vinnubrögð meiri hl. muni ekki verða málinu til framdráttar hér í þinginu. Ef það kemst upp þrjózka hjá minni hl., eins og meiri hl. hefir stofnað til, þá mun það ekki verða til þess að málið sigli hraðbyri í gegnum þingið, eins og ætla hefði mátt, ef samkomulag hefði náðst um það. Hæstv. forseti taldi, að það myndi hafa mikla framtíðarþýðingu, ef frv. yrði samþ., því að með nýjum mönnum kæmu nýir siðir. Ég fyrir mitt leyti get trúað því, að ef samkomulag hefði náðst um málið og allir flokkar staðið að því, þá hefði það getað orðið til frambúðar. Það er ekki líklegt, að sú gerbreyt., sem frv. fer fram á, standi, þó að einhverju leyti verði skipt um menn, ef ekki næst samkomulag um það, svo að allir flokkar standi að því. Ég hygg, að ef stj.flokkarnir verða ekki við tilmælum okkar sjálfstæðismanna og taka ekki í hina útréttu hönd stj.andstæðinga um að vinna í sameiningu að því að bæta þingsköpin og starfsaðferðir þingsins, þá muni það verða skoðað svo, að tilgangurinn með frv. sé ekki eins göfugur og hæstv. forseti vildi vera láta í sinni ræðu. Þá hygg ég, að tilgangurinn sé sá, sem hv. 3. þm. Reykv. gat um, að tryggja ríkisstj. sterkari aðstöðu til þess að koma fram sínum málum, sem að dómi andstæðinganna eru kannske alröng, og jafnvel að dómi einstakra stjórnarsinna. Hér hafa komið fram merkileg mótmæli gegn þessu frv., og það er byggt á rökum frá hv. 3. þm. Reykv., að hér sé um stj.skrárbrot að ræða. En ég ætla annars ekki að blanda mér inn í þær umr., sem orðið hafa um það atriði. En ég vil benda á það, að hér er um svo stórvægilegan ágreining að ræða, að ástæða er til að taka málið til betri rannsóknar utan umr. en gert hefir verið. Ef tilgangur flm. er sá og ég efast ekki um, að það sé tilgangur hæstv. forseta að tryggja betri vinnubrögð í þinginu, þá ætti að leggja ríka áherzlu á það, að samkomulag allra þingflokka náist um málið. Ég tel það því mesta sanngirni í þessu máli, að hin rökst. dagskrá sé samþ. Ég mun þá gera mitt til þess að koma því til leiðar, að Sjálfstfl. leggi fram góða samvinnu í þessu máli. Og ef samkomulag næst, þá er ekki ástæða til þess að efast um, að málið nái fljótlega fram að ganga á því þingi, sem hefst um miðjan febrúar næstkomandi.