15.11.1935
Efri deild: 70. fundur, 49. löggjafarþing.
Sjá dálk 472 í B-deild Alþingistíðinda. (567)
130. mál, fiskimálanefnd o.fl.
Magnús Jónsson [óyfirl.]:
Ég vil aðeins svara 4. þm. Reykv. því, að leggja fyrir hann spurningu, þegar hann spyr, hvar á að taka fé annarsstaðar en af aðalútflutningsvöru okkar. Hvar vill hann taka fé, þegar fiskurinn selst ekki? Ef við gloprum markaðinum niður, vegna þess að við stundumst ekki samkeppnina m. a. fyrir háa tolla og skatta, hvar á þá að taka féð til að tryggja markaði? Svari hv. 4. þm. Reykv.
Ég vil svara hæstv. atvmrh. þessu, er hann bar á móti því, að Spánarsamningurinn hefði verið endurnýjaður, heldur hefði honum ekki verið sagt upp og þannig framlengdur. Þetta er ekki nokkurt svar. Hv. þm. S.-Þ. sagði, að stj. hefði verið bundin af samningnum, en hún var þó frjáls að því að segja honum upp, sem hún ekki gerði.
Það er nú engin leið að svara hv. þm. S.-Þ. orði til orðs, en mér þótti vænt um þá kvittun, sem hann gaf mér fyrir því, að hann sveið undan því, sem ég sagði hér í gær, að hann hefði farið með andstyggilegan róg um vissa andstæðinga sína, og sannaðist hér sem oftar, að sannleikanum er hver sárreiðastur.
Þá finnst mér það leiðinlegt fyrir þennan hv. þm., sem vanur er að þykjast af því og er viðurkenndur fyrir að vera allra manna frakkastur í orði, að hann skyldi bíða með þessa ræðu sína þar til ég var búinn með minn ræðutíma, og ekki nóg með það, heldur beið hann líka þar til ég var búinn með eina aths., svo það er algerlega að þakka drengskap hæstv. forseta, að ég fæ hér tíma til andsvara.
Hv. þm. var að tala um, að ekki væri nokkur hlutur lesinn meira í Gullbringu- og Kjós en greinar sínar um fisksölumálin. Þetta er hann nú búinn að segja og margendurtaka í áratug, og ég ætla að trúa því, að þetta sé satt. En árangurinn er þá bara sá, að Gullbringa og Kjós er eitt sterkasta vígi andstæðinga hans. Þar, sem þessi hv. þm. að eigin sögn er mest lesinn og bezt er á hann hlýtt, þar eru andstæðingar hans flestir, og hefir hann sjálfur fellt þennan ágæta og sanna dóm um áhrif sín. Þ. e. skrítið, þegar þessi maður kallar alla aðra en sjálfan sig rógbera. Enda hlógu menn hátt, þegar hann fór að hafa orð á því, að einn maður hvíslaði að mér, hann, maðurinn sem áreiðanlega hefir heimsmet í hvíslingum. Honum ferst ekki að reyna að læðast að öðrum, því allir vita, að helztu þingstörf hans eru í því fólgin að ganga á milli og hvísla, enda sést hann varla í sæti sínu hér í þessari hv. deild.
Þessi hv. þm. var enn að rifja upp Gismondimálið, og er þá rétt að rifja það nánar upp og segja rétt frá. Sannleikurinn er sá, að árið 1929 mynduðu fiskinnflytjendur á Ítalíu með sér samtök, svipuð og við hér gerðum síðar um útflutninginn, og í þessum samtökum voru allir fiskinnflytjendur nema Gismondi, hann einn stóð utan við. Þegar sendir voru menn niður til að semja við þá fyrir Union, sögðu þeir: Við verzlum ekki við ykkur, nema þið útilokið þennan skrúfubrjót. Stjórn Union varð ekki sammála um þetta atriði, en það er sláandi í þessu sambandi, að það var Richard Thors og ég ætla Magnús Sigurðsson, sem ekki vildu skipta sér af Gismondi og vildu útiloka hann, en meiri hl. var á móti því. Næsta ár var hann svo látinn eiga sig, og það sýndi sig, að Rich. Thors hafði rétt fyrir sér. En náttúrlega voru það Ítalir sjálfir, sem borguðu Gismondi skaðabæturnar. Þetta er sannleikurinn í þessu máli, þó að hv. þm. S.-Þ. hafi verið að ala á því ár eftir ár, að Rich. Thors hafi greitt 330 þús. fiskverzluninni hér til niðurdreps. Er þetta aðeins hin venjulega löngun þessa hv. þm. til þess að rægja andstæðinga sína.
Þá segir þessi hv. þm., að stjórnarandstæðingar hafi verið leyndir því, hvað var að gerast niður á Spáni. Ég held, að hann sé eitthvað ruglaður í því, hverjir hafi verið stjórnarandstæðingar og hverjir ekki. Ég veit ekki betur en þegar það var prófað, er jafnaðarmenn báru fram vantraust á MG, að þá voru 38 atkv. með stjórninni.
Þá get ég upplýst hv. þm. um, að við höfum vitað báðir jafnsnemma, hvað stóð í Spánarsamningunum, þar sem við eigum báðir sæti í utanríkismálanefnd, og ég man eftir, að hv. þm. var að vonzkast yfir, að hann hefði ekki vitað um þetta fyrr. Mun hann þá hafa þótzt sjá pólitíska möguleika til að sverta andstæðinga sína.
Þá var hann að tala um, að vissir menn hefðu verið því ógurlega mótfallnir að senda Helga Guðmundsson bankastjóra til Spánar. Þessum hv. þm. er nfl. alveg sama, hvað hlutirnir kosta, hann hefir vit á peningum, eða að ekki skuli senda fleiri en þörf er. Þeir menn, sem fóru, voru valdir úr hópi þeirra, sem þekktu fisksölumálin bezt, og bankastjóri Magnús Sigurðsson, sem hingað til hefir þótt þekkja til þeirra mála, er snerta fé og banka. Það, sem hv. þm. á við með þessu tali, er því það, að átt hafi að útiloka hann frá að fylgjast með, hvað gerðist frá upphafi. Þá vil ég minna á, að í samningunum var frá byrjun einn þeirra manna, sem bezt þekkja til, stuðningsmaður þessa hv. þm., fiskfulltrúi okkar á Spáni, Helgi Briem, sem hefir getað gefið fréttir af samningaumleitununum. Það virðist líka vera svo, að hann hafi haft aðstöðu til að fylgjast með ísfiskspökkum Kveldúlfs, þar sem hann veit upp á hár, hvernig þeir hafa grotnað sundur á leiðinni milli heildsala og smásala. Það er því svo að sjá, að hann hafi ekki vantað sambönd. Þarna átti líka hlut að máli Magnús Sigurðsson bankastjóri, sem ég býst ekki við, að skrökvi að hv. þm. S.-Þ., og auk þess sendiherra Íslands í Danmörku, Sveinn Björnsson. Það voru því ekki eintómir glæpamenn úr Sjálfstfl., sem að þessu stóðu.
Ég skal ekki fara langt út í skraf hv. þm. um tungumálakunnáttu forstjóranna. Hann talaði í því sambandi um frekju, lítilmennsku og gorgeir. Þessi bægslagangur er víst út af því, að Helgi Briem er góður í tungumálum. En slíkt er nú eins og hver annar hæfileiki, sem mönnum er misjafnlega gefinn. Ég hefi ekki hlýtt forstjórunum yfir til þess að komast að kunnáttu þeirra í þessum greinum, en mér er þó kunnugt um, að Richard Thors talar auk Norðurlandamálanna ensku, þýzku, frönsku og eitthvað í ítölsku. Slíkt þykir nú yfirleitt sæmileg tungumálakunnátta. Auk þess kann einn forstjóranna spönsku sæmilega. Hv. þm. vildi gera lítið úr þessari kunnáttu í sambandi við dönsku kunnáttu sína. Hann er sjálfsagt slarkfær í dönsku, enda þarf hann þess með. En hvernig er það t. d. með annan eins afbragðsmann í augum hv. þm. eins og Jón Árnason, forstjóra S. Í. S.? Kann hann frönsku, spönsku eða ítölsku? Það skyldi maður ætla, og sjálfsagt hebresku og grísku líka. Sennilega kann hann þó ekkert málið, og þarf ekki að vera verri fyrir það. En þetta sýnir nokkurnveginn málflutning hv. þm.
Þá varð hv. þm. mjög skrafdrjúgt um bréf, sem hann sagði, að ég hefði skrifað um sig í Mgbl. meðan hann var suður á Spáni, um afskipti hans af fisksölumálum okkar. Já, hver er nú eiginlega kominn til að segja, hvað hv. þm. hefir gert af sér þar? Vinur hans Helgi Briem sækir hann til Parísar, og skömmu eftir að þeir eru komnir til Spánar, fer Helgi Briem að ympra á nýjum samningum. Þeim, sem þekkja grunnfærni og framgirni þessa hv. þm., þykir sú skýring langsennilegust, að hann hafi gefið Helga Briem þessa inntöku. Svo mikið er víst, að skömmu eftir komu hv. þm. S.-Þ. þangað suður fór Helgi Briem til Madrid og fór að ympra á því, að hróflað yrði við Spánarsamningunum. Þetta var einmitt það óheppilegasta, sem hægt var að gera á þessum tíma. Hv. þm. getur gjarnan kallað þetta róg, en hann hefir ekki enn þvegið hendur sínar í þessu máli. Hv. þm. steytti hnefann að hv. þm. N.-Ísf. og sagði, að honum væri bezt að hætta. Hann kvað hv. 4. landsk., forseta Sþ., hafa þagnað, er hann hefði steytt hnefann að honum. Ég veit, að hv. 4. landsk. getur svarað fyrir sig sjálfur, en þó er víst óhætt að segja það, að vafasamt er, að hann hafi allt af þagnað, þótt hv. þm. S.-Þ. hafi steytt hnefann.
Þá fór hv. þm. að tala um lánið í Lundúnum, sem „við Magnús Sigurðsson tókum“, sagði hann. Já, ég gæti nú trúað því, að það hefði munað um hv. þm. S.-Þ. á þeim stað og verði tekið eftir honum þegar hann kom. En um leið sagði hann, að maður hefði fengið afsvar um lán í Stokkhólmi handa Reykjavíkurbæ, og út af þessum samanburði við hann nú mjög elginn. En þetta hefir sínar eðlilegu orsakir. Þótt Reykjavík sé í rauninni miklu betur stödd fjárhagslega en landið sjálft, hefir þó ríkið vitanlega meira lánstraust, meðan um nokkurt lánstraust er að ræða, og það er m. a. af því, að það hefir Reykjavík í vasanum. Lánstraust ríkisins þrýtur ekki með öllu, fyrri en allt er þrotið. Annars er það á allra vitorði, að síðustu ár hefir landið nær eingöngu flotið á sköttum og álögum, sem hið opinbera hefir lagt á í Reykjavík. Hann talaði í þessu sambandi um svívirðilegan róg sjálfstæðismanna um fjármálaástand ríkisins. En það væri nógu fróðlegt til samanburðar að fletta upp greinum í Tímanum um lántöku Jóns Þorlákssonar, eða rifja upp allan róginn um það, að Magnús Guðmundsson hefði veðsett tolltekjur landsins 1921. Eða þá það, að Jón Þorláksson hefði orðið að fara niður í kjallaraholur til svindlara til þess að véla sér út lán. En sá sami maður, sem fyrir þessum fréttaburði stóð, kallar það róg, ef talað er um það í blöðum sjálfstæðismanna, sem sjá má í landsreikningum og alstaðar. Hv. þm. minntist í þessu sambandi á grein í „Tidens Tegn“, þar sem vitnað var í útvarpsræðu eftir formann Sjálfstfl. um bágborið fjárhagsástand ríkisins. En hvor ætli sé nú sekari, Ólafur Thors, sem lýsir hinu geigvænlega ástandi í útvarpi, löndum sínum til viðvörunar, eða hv. þm. S.-Þ., sem sökkt hefir ríkinu í þetta hörmulega fjárhagsfen?
Þá eru það nú þessar afbragðsgreinar hv. þm. Hvernig stóð annars á því, að það datt alveg úr þeim botninn, þótt búið væri að lofa framhaldi um glæpi Jensenssona, og hv. þm. fer í stað þess að jórtra alveg sömu tugguna upp aftur og komin var áður? Skyldi það ekki vera af því, að einhver flokksmaður hv. þm. hafi komið vitinu fyrir hann, eða öllu heldur tekið um höndina á honum?
Þá talaði hann um tilraun Kveldúlfs til hraðfrystingar á útflutningsfiski. Þeir, sem að Kveldúlfi standa, sáu, hvílíkt nauðsynjamál var hér á ferð, og firmað lagði í þessar tilraunir mörg hundruð þúsund krónur, en hafði ekki nægilegt fjármagn til að leiða málið til fulls sigurs. Mér er ekki jafnkunnugt og hv. þm. S.-Þ. lætur að sér sé um það, hve margir pakkar af þessum fiski hafi fúlnað. En hvernig fór um sendingu fiskimálanefndar til Póllands í sumar. Þangað voru send 200 tn. af hraðfrystum fiski. Fiskurinn lá um borð mánuðum saman í pólskri höfn, og kostnaður allur við þessa tilraun hefir víst numið hundruðum þúsunda. Ég er ekki að ásaka neinn fyrir þetta, en þetta sýnir, að það þarf ekki að vera af heimsku og skorti á menntun og tungumálakunnáttu, þótt tilraunir sem þessar mistakist í fyrstu.