05.05.1936
Sameinað þing: 17. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 248 í B-deild Alþingistíðinda. (103)
1. mál, fjárlög 1937
*Frsm. síðari kafla (Bjarni Bjarnason):
Frsm. fyrri kafla fjárlfrv. hefir nú gefið dálítið yfirlit yfir gerðir fjvn. í heild og hvernig frv. lítur nú út, þegar hún skilar því frá sér. Ég get því sparað mér allt, sem lýtur að því, og horfið að þeim till., sem ég á að mæla fyrir. Ég vil þó áður en ég held lengra aðeins geta þess, að ég er algerlega sammála hv. frsm. fyrri kafla um það að 18. gr. fjárlaganna er mjög svo viðamikil orðin, og þyrfti sannarlega að koma þar á skipulagsbreytingu. Ég vil ennfremur geta þess, að einmitt í sambandi við þessa persónulegu styrki er ótrúlega mikil vinna, og þær smáupphæðir, sem þar er um að ræða, valda oft mestri óánægju á meðal þm. og annara. Frá þessu sjónarmiði væri því mjög nauðsynlegt, að hægt væri að koma annari skipun á fjárveitingar 18. gr.
29. brtt., sem er fyrsta till. á 14. gr., er um 1200 kr. fjárveitingu til bókavörzlu í háskólanum. Háskólinn á orðið mikið bókasafn, og er ómögulegt að komast af án þess að hafa sérstakan mann til að gæta þess.
30. till. er um stofnkostnað héraðsskólanna, að sá liður hækki um 3000 kr. Á sú upphæð að fara til héraðsskólans á Núpi.
31. brtt., a-b), er um styrki til gagnfræðaskólabygginga, 1200 kr. til gagnfræðaskólans á Ísafirði, en það er helmingur þess fjár, sem áætlað er, að ríkissjóði beri að greiða til endurbóta á því húsi, sem Ísafjarðarkaupstaður er nú að útbúa fyrir skólann, og 5000 kr. byrjunarstyrkur til byggingar gagnfræðaskóla á Akureyri. Það verður ekki hjá því komizt að halda áfram að koma smátt og smátt upp gagnfræðaskólum í bæjunum. Þrjú undanfarin ár hefir verið veitt fé til gagnfræðaskólabyggingar í Hafnarfirði, en nú er henni lokið með fjárveitingu ársins 1937, og að sjálfsögðu verður þá að halda, áfram einnig í hinum bæjunum. C-liðurinn er um 1000 kr. til Reykjanesskóla í NorðurÍsafjarðarsýslu. Það er vegna þess, að það er vond lending þarna á staðnum, en hinsvegar ferðast fólkið mikið til og frá skólanum á sjónum, og þarf að flytja það á smábátum í land úr stærri bátum, en þessi styrkur á að vera til bryggjugerðar. Fyrir skólans hönd hefir þegar verið keyptur rekaviður norðan af Ströndum, og getur það orðið mikil búningsbót fyrir skólann að fá bryggju, sem Djúpbáturinn getur lagzt að.
Þá kemur smáhækkun á launum sundkennaranna Ólafs og Jóns Pálsson. Þetta eru menn, sem vinna sitt starf með trúmennsku, en hafa við erfiðleika að stríða, þar sem þeir verða að stunda starf sitt úti vetur og sumar, vitanlega í misjöfnum veðrum. Þeir hafa löngum haft heldur lág laun, og eins faðir þeirra, svo þeir eru vel að þessari hækkun komnir.
Þá er 33. brtt. um 2000 kr. styrk til Ólympíufarar. Þeim lið fylgja þessi orð: „enda veitist íþróttakennurum utan af landi kostur á að vera með í förinni“. — Það má nú telja áreiðanlegt, að þessi för verði farin, og hefir verið greitt fram úr ýmsum atriðum, sem ferðina snerta. M. a. mun Reykjavíkurbær ætla að styrkja þessa för. Búast má við, að þeim styrk verði varið að mestu eða öllu leyti til að styrkja Reykvíkinga til þessarar ferðar, en þar sem hóp manna er boðið að fylgjast með sjálfum íþróttamönnunum, þótti ýmsum í fjvn. leitt, að ekki ættu aðrir kost á að fara en Reykvíkingar, og þess vegna tók n. upp þessa fjárveitingu með þessari klásúlu.
Þá kemur 34. brtt. Það er styrkur til lesstofu byggingarfélags alþýðu og til lesstofu Sjómannafélags Reykjavíkur, 500 kr. til hvorrar.
35. brtt. er um 1000 kr. framlag til stofnunar ísl. bókasafns í Utrecht í Hollandi. Þar er víðfrægt bókasafn, sem nú er 300 ára gamalt á þessu vori, og í tilefni af því hefir verið talið á margan hitt heppilegt og vel við eigandi að sýna lit á að koma þarna upp íslenzku bókasafni. Má líta á það bæði frá menningarlegu og jafn vel viðskiptalegu sjónarmiði.
36. brtt. er endurtekin klásúla, sem hefir fallið niður og er við styrkinn til Leikfélags Reykjavíkur, um að reikningar þessu séu sendir fjvn. Þetta félag fær töluverða styrki bæði frá ríki og bæ og er sjálfsagt, að það leggi reikninga sína fram opinberlega. — Þá er till. um hækkun til Norræna félagsins, úr 600 í 900 kr.
Þá er 38. brtt., um námsstyrk til Matthíasar Jónassonar, 600 kr. Þetta er ungur maður, sem hefir stundað uppeldisvísindi í Leipzig og á við fjárhagslega örðugleika að stríða, og er þetta lítilfjörleg hjálp til hans til að ljúka því námi. — Þá er till. um 1000 kr. hækkun til Magnúsar Ásgeirssonar, og um að Guðm. Hagalín sé felldur af 15. gr. og fluttur á þá 18.
Þá er till. um 1000 kr. til Einars Ól. Sveinssonar, og um sömu upphæð til Maríu Markan; þó að hún hafi að vísu atvinnu núna, þá er það aðeins á byrjunarstigi, og er skiljanlegt, að slíkir einstaklingar eigi við fjárhagslega örðugleika að etja. — 42. brtt. er um að Þorkeli Þorkelssyni séu veittar 1000 kr. til vísindastarfa. — 43. till. er um, að Ásmundur Sveinsson sé felldur burt af 15. gr., og er hann fluttur á 18. gr. með 1000 kr. hækkun. — 44. till. er um styrk til bókasafnsbyggingar á Sauðárkróki.
43. till. er tekin aftur; það er viðbótarklásúla við styrkinn til Búnaðarfélags Íslands, sem verður óþörf, þar sem líkindi eru til, og má raunar telja víst, að jarðræktarlögin verði samþ. á þessu þingi, og er þá þessi aths. óþörf.
46. og 47. till. eru breyt., sem stafa af bráðabirgðabreyt. nokkurra laga, þar sem styrkurinn til búfjárræktar er hækkaður úr 42 í 56 þús., en áburðarstyrkurinn lækkar samsvarandi, eða úr 28 í 14 þús. — 48. till. er um 1200 kr. styrk til að stunda dýralækningar í Rvík og nágrenni eftir nánari fyrirmælum ráðh., og er ætlazt til þess, að Bragi Steingrímsson taki þær að sér. Guðm. Gíslason læknisfræðikandidat fékk styrk til dýralækninganáms 1936, en nám þetta tekur 2 ár, og hefir nú verið tekin upp fjárveiting, 2 þús. kr., til að fá lokið þessu námi.
49. till. er um 10 þús. kr. hækkun til rannsóknar á orma- og riðuveiki í sauðfé, en þetta var í frv. áætlað 1300 kr. — Ormaveikin er hinn mesti vágestur bændanna, sem þeir horfa nú á með ótta, og er skemmst að minnast þess, að hér í næsta héraði, Borgarfirðinum, hafa 3 heimili nú misst allt sitt sauðfé, og veit enginn, hvenær þessi bráðdrepandi pest breiðist enn meira út, og er því full ástæða til að rannsaka ýtarlega, á hvern hátt helzt muni hægt að stemma stigu fyrir þessari hættulegu veiki. — Samkv. l. um búreikninga frá síðasta þingi eru till. um, að veittar verði til búreikningaskrifstofu 3 þús. kr.
Þá er till. um, að Guðmundur í Nesi fái dálitla þóknun vegna þess, að girt hefir verið fyrir beitiland hans á söndunum, og síðan hefir hann orðið að gera hagagirðingu fyrir fénað sinn til að missa hann ekki út úr höndum sér. — Þá er till. um 1000 kr. styrk til Gunnars Jónssonar til mjólkuriðnaðarnáms.
52. brtt. er um styrk til Helgu Sigurðardóttur til að gefa út bók um fiskrétti. Helga er mjög áhugasöm og dugleg um að útbreiða þekkingu á matreiðslu, og hefir skrifað margar bækur um það efni, og er þetta svolítil viðurkenning fyrir störf hennar.
53. brtt. er um 2 þús. kr. styrk til Loðdýraræktarfélags Íslands. Virðist þetta vera allálitleg atvinnugrein, en er ung ennþá, og fannst fjvn. rétt að koma til móts við beiðni félagsins.
Þá koma nokkrar brtt. við 17. gr., sem teknar voru út samkv. ósk við 2. umr.; eru það brtt. 54.–61., að báðum meðtöldum.
Ég þarf ekki að fara mörgum orðum um brtt. þær við 18. gr., sem eftir eru. Flestar eru þær persónustyrkir til embættismanna, sem látið hafa af embættum. styrkir til embættismannaekkna ljósmæðra, pósta, og til nokkurra annara einstaklinga.
74. till., þ. e. a. s. klásúlan, sem átti að koma á eftir upptalningu ljósmæðranna, er tekin aftur af n.
Við 22. gr. eru till. um nokkrar heimildir, sem snerta ýmsa embættismenn, um að þeim séu greidd eftirlaun, ef þeir láta af störfum á árinu; eru sumir þeirra heilsulausir og sýnilegt að þeir taka ekki við störfum aftur,ef þeir láta af þeim. og sumir eru taldir efnalitlir eða efnalausir.
78. brtt., allir liðirnir frá a-g, skýra sig sjálfir og sé ég ekki ástæðu til að fara orðum um þá sérstaklega; þó vildi ég geta þess í sambandi við f-lið, að um það er áður samkomulag að endurgreiða þennan toll vegna Sogsvirkjunar.
Þá eru liðirnir við 22. gr. undir 80. brtt. A- og b-liðir eru teknir aftur, en fram munu verða lagðar sérstakar brtt. og þeir orðaðir dálítið um. Um aðra þá liði þarf ég ekki að fjölyrða; þeir skýra sig sálfir. Þó vildi ég geta þess um ábyrgðarheimild til handa Hrófbergshreppi og Hofsóshreppi, að þessi verk eru þegar hafin með styrk úr ríkissjóði. Ég skal og geta þess um ábyrgð til Sigurðar Greipssonar, að aðstæður hafa mikið breytzt eftir að Geysir tók að gjósa að nýju og hann er orðinn mjög eftirsóttur staður af ferðamönnum, svo að nauðsynlegt er að byggja þar gistihús, og mun Sigurði takast það, ef hann fær ábyrgð fyrir þessu láni. — G-liðurinn er um ábyrgð fyrir útgerðarfélagið Kolbein unga. Mun vera venja, að fiskveiðasjóður láni helming stofnkostnaðar til slíkra fyrirtækja. Nú hefir þetta félag fengið 11 þús. kr. af 36–37 þús.; þess vegna er nú farið fram á ábyrgð fyrir 7 þús. kr., svo að það svari til helmings kostnaðarverðs báta og fasteigna, félagsins. — Um e-liðinn er það að segja, að eins og hann ber með sér, er þarna um hættulegt landbrot að ræða í Ytra-Akraneshreppi, þar sem sjórinn brýtur landið, en jarðvegur er gljúpur mór; á að nota upphæð þessa, ef lánið verður tekið, til að steypa þarna garð til að varna frekara landbroti.
Um Suðurfjarðahrepp er mönnum ljóst, að hann er einn þeirra hreppa á Vestfjörðum sem á erfitt uppdráttar vegna fiskileysis m. a., eins og raunar háir fleiri hreppum. Er hugmyndin sú, að byggja þarna frystihús fyrir fisk, og telja menn, að það gæti orðið ef þetta lán fengist.
81. till. er um heimild fyrir ríkisstjórnina að greiða 600 kr. til Sigurðar Hjálmarssonar, sem er örkumla maður, orðinn steinblindur, en hefir lengi verið stýrimaður á Esju og síðan hjá Eimskipafélagi Íslands.
Ég held, að ég þurfi ekki að fara fleiri orðum um þessar brtt. En áður en ég lýk máli mínu, vildi ég geta þess, að vel getur svo farið, að enn komi meiri örðugleikar yfir þetta land, en till. fjvn. eru miðaðar við normalt ár. En ef erfiðleikarnir vaxa, þá er rétt að benda á hvort ekki má gera sérstakar ráðstafanir í því sambandi. En vitanlega biðja þess allir, að betur megi láta í ári 1937 en á þessu yfirstandandi og á sl. ári. Þær óskir eru ákveðnar alstaðar á landinu og meðal allra stétta. Virðist fyrst nú verulega verða vart atvinnuleysis í landinu. Sem betur fer hefir það aldrei fyrr gert svo tilfinnanlega vart við sig, en mönnum kemur það illu að þurfa að breyta verulega til um lífsvenjur sínar. En ef gæfulega rætist úr og ekki skerðust tekjurnar því tilfinnanlegar, þá er gert ráð fyrir því bæði nú og á næsta ári, að hægt verði að halda áfram þeim verklegu framkvæmdum, sem þegar eru hafnar. Og ef tekjurnar hrykkju ekki til, og ef ástandið skyldi heldur batna, mundu þessar ráðstafanir draga mjög úr þeim sárindum, sem menn hafa fundið til vegna erfiðleikanna.