31.03.1936
Sameinað þing: 9. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 167 í D-deild Alþingistíðinda. (3182)
76. mál, landhelgisgæzla á Faxaflóa og Snæfellsnesi
*Flm. (Pétur Ottesen):
Þessi till. til þál. er fram komin út af þeirri brýnu þörf, sem á því er, að bót verði ráðin á landhelgisgæzlu á Faxaflóa og eftirliti með veiðarfærum þar. — Það mun hvergi vera á voru landi, á sumum tímum árs, sérstaklega á vetrarvertíðinni, sem jafnmargir menn eiga jafnmikið undir því, að landhelginnar sé vel gætt og eftirlit með veiðarfærum sé gott á fiskimiðum utan landhelginnar, eins og einmitt hér við Faxaflóa. Á vetrarvertíðinni er það svo, að hér á Faxaflóa stunda veiðar mikið á annað hundrað vélbáta; þessa veiði stunda þeir að vísu alllangt utan landhelginnar, en einmitt á þessum sömu miðum er venjulega krökt af botnvörpungum, og verða þeir, sem vélbátaútveginn stunda, mjög fyrir barðinu á þeim, þannig að þegar mest er af botnvörpungum á þessum miðum, þá kemur naumast fyrir sá dagur, að bátaútvegurinn verði ekki fyrir stórtjóni á afla og veiðarfærum af völdum botnvörpunganna. Nú er það kunnugt, að þótt þetta sé fyrir utan landhelgina, þá liggja þungar sektir við því að ráðast þannig á veiðarfæri bátanna, og einasta leiðin til þess að hamla á móti því tjóni, sem af þessu hlýzt, er það, að á þessum svæðum séu eftirlitsskip, strandvarnar- eða landhelgisgæzluskip, sem togurunum stæði nokkur stuggur af og héldu sig þar af leiðandi fjær bátaflotanum og skirrðust við að vinna þau spellvirki, sem þeir nú vinna með því veiðarfæra- og aflatjóni, sem af þeim hlýzt.
Annar þáttur í þörfinni fyrir því að auka landhelgisgæzluna hér við Faxaflóa er sá, að svo hagar til, að aðalsmábátamiðin liggja einmitt alveg við landhelgislínuna, og þess vegna er það að þessi mið, sem eru mjög eftirsótt af togurum, og sérstaklega af útlendum togurum, sem halda sig árið út og árið inn á Faxaflóa, er ekki hægt að verja, og þar með vernda hagsmuni smábátaútvegsins hér við flóann, með öðru en því, að hér verði staðbundin landhelgisgæzla.
Þótt mest af miðum stærri vélbátanna sé utan landhelgislínu, þá er það svo, að fiskimenn eiga mjög mikið undir því, að vernduð séu fyrir þá fiskimiðin, og ekki síður hitt, að vernduð séu hin friðlýstu svæði í flóanum fyrir ágangi botnvörpunga, að svo miklu leyti sem sú verndun felur í sér hlífð fyrir þann unga fisk, sem elst upp hér í Faxaflóa. En með tilliti til þess, hve Faxaflói er nærri aðalhrygningarstöðum þorsksins hér við land, og að nokkru leyti eru þær innan flóans, þá hefir það einna mesta þýðingu fyrir viðkomu fiskjarins, að sérstaklega sé vandað til landhelgisgæzlu hér við Faxaflóa, ekki eingöngu fyrir þá, sem hafa lífsuppeldi sitt af því, sem aflast hér í flóanum, heldur fyrir alla þá, sem stunda fiskveiðar hér við land, jafnt erlenda og innlenda.
Þessar ástæður liggja til grundvallar fyrir því, að í þessari till. til þál. er farið fram á, að það sé nú þegar farið að vinna að því að láta smíða landhelgisgæzlubát, sem hafi það hlutverk að stunda landhelgisgæzlu og veiðarfæra á Faxaflóa og fyrir Snæfellsnesi.
Eins og öllum er kunnugt, þá var sú breyt. gerð á landhelgisgæzlu hér, að nú fyrir skömmu var annað aðalvarðskip landsmanna selt til útlendinga, og heimild sú, sem ríkisstj. hafði til þessarar sölu, var bundin því skilyrði, að að sölu lokinni yrði hafin smíð á landhelgisbátum fyrir það andvirði, sem fengist fyrir þetta skip, og má þess vegna ekki síga úr hömlum með að verða við þessari sjálfsögðu skyldu, og með tilliti til þessarar miklu nauðsynjar (sem ég nú hefi lýst með fáum orðum), að auka og bæta landhelgis- og veiðarfæragæzlu á Faxaflóa, þá höfum við hv. þm. G.-K. lagt til, að nú þegar verði hafin smíð á bát, sem hafi á hendi landhelgis- og veiðarfæragæzlu hér við Faxaflóa.
Ég þarf ekki að fara fleiri orðum um till. og vænti ég þess, að hið háa Alþingi, sem leyft hefir söluna á Óðni með því skilyrði, að þegar yrði hafin smíð landhelgisbáta fyrir andvirði þessa skips, samþ. einnig, að þeim bát, sem nú verður fyrst byggður, verði sérstaklega ætlað það mikla og nauðsynlega hlutverk, sem fyrir hendi er með landhelgis- og veiðarfæragæzlu hér á Faxaflóa.
Ég skal taka það fram sem mína skoðun, að ég hefi litið svo á, að það mundi mega sameina að meira eða minna leyti landhelgisgæzlu og björgunarstarfsemi hér við Faxaflóa, og víðar við strendur þessa lands. Ég segi þetta með tilliti til þess, að nú um nokkur ár undanfarið hefir verið safnað fé til þess að smíða björgunarbát, sem á að starfa hér á Faxaflóa, og þessari fjársöfnun er það langt komið nú, að ég hygg, að það muni vera komið langt á veg, að safnazt hafi nægilegt fé til þess að smíða einn slíkan bát. Auk þess hefir verið hafin fjársöfnun til þess að smíðaður yrði einn slíkur bátur fyrir hvern hinna landsfjórðunganna, en þeirri fjársöfnun er ekki svo langt komið, að hafizt verði handa. Ég hefi litið svo á, að það mundi mega sameina þetta hvorttveggja, en út af þeim undirtektum, sem þetta hefir fengið hjá stjórn Slysavarnafélags Íslands, sem hefir þessa fjársöfnun með höndum og yfirráð þess fjár, sem safnað hefir verið í þessu augnamiði, þá virðist ekki fyrir hendi samþykki hennar fyrir því að sameina þessi störf. Þess vegna hefi ég fyrir mitt leyti ekki borið fram till. í þá átt, því það kemur vitanlega ekki til nokkurra mála að þröngva nokkrum samningum þess efnis upp á slíkan aðilja sem Slysavarnafélag Íslands, sem stendur að þessari fjársöfnun og hefir yfirráð yfir þessu fé, sem það er ekki fúst til að sinna.
En þess er þörf, að hér sé fljótt gengið til verks og enginn dráttur hafður á að byggja strandvarnarbát, sem annist um landhelgis- og veiðarfæragæzlu hér á Faxaflóa. Það má ekki fresta því með því að leita hófanna um samninga og eyða þannig tímanum, og þess vegna er það, að þrátt fyrir það, þótt skoðun mín sé óbreytt á þessu atriði — um landhelgisgæzlu og björgunarstarfsemi —, þá verður að hefjast handa um framkvæmdir þessa máls á þeim grundvelli, að hér sé byggður bátur, sem hafi þetta sérstaka hlutverk, fyrst og fremst landhelgisgæzlu og í öðru lagi veiðarfæragæzlu hér í Faxaflóa. Því allur dráttur í þessu efni er okkur stórskaðlegur, og það má ekki við það sitja, að ekkert sé gert, og brýnasta nauðsyn krefst þess, að fyllt verði það skarð, sem höggið var í landhelgisgæzlu okkar með sölu Óðins.
Ég vil svo vænta þess, að þetta mál fái góðar undirtektir og undinn svo bráður bugur að byggingu slíkra báta, fyrir andvirði Óðins fyrst og fremst, og svo haldið áfram þar til því marki er náð, að landhelgisgæzla okkar getur talizt í sæmilegu lagi, því það er vitanlega eitt af aðalnauðsynjamálum þjóðfélags okkar — sem jafnmikið er borið uppi af fiskiveiðum eins og raun ber vitni um —, að landhelginnar sé gætt svo kröftuglega sem verða má, og að mönnum sé tryggð nokkur vernd fyrir ágangi botnvörpunga á veiðarfærum og veiðimöguleikum, þótt miðin séu utan landhelgislínu.