07.04.1936
Sameinað þing: 11. fundur, 50. löggjafarþing.
Sjá dálk 156 í B-deild Alþingistíðinda. (58)
1. mál, fjárlög 1937
*Forsrh. (Hermann Jónasson):
Herra forseti! Góðir útvarpshlustendur! Hv. þm. A.-Húnv., Jón Pálmason var sendur hér fram af hálfu Sjálfstfl. til þess að deila á Framsóknarfl. Þessi hv. þm. hefir að því leyti svipað hlutverk og hinn svokallaði Bændafl. Honum er skákað fram til að vitna aðallega af því, að hann er bóndi. Og það er í sjálfu sér hörmulegt, að það skuli vera til í landinu bóndi sem lætur skáka sér þannig fram.
Þessi hv. þm. minntist á 4 atriði, sem ég sé ástæðu til að leiðrétta og svara. — Fyrsta atriðið var það, að Framsfl. hefði stjórnað hér í 9 ár. Hann gleymdi því að hans eigin flokksmenn, sjálfstæðismenn, fóru með völdin að miklu leyti í næstum því tvö ár af þessu tímabili og settu sinn blæ á fjármálastefnuna, sem var með þeim endemum þau ár, að sjaldan hefir verra verið. Bæði fjárhagur ríkisins og verzlunarjöfnuðurinn var þannig að minnisstætt er orðið. Maður hefir því reynslu af fjármálastjórn þessara herra.
Í öðru lagi minntist hv. þm. á það, að jarðræktarlögin hefðu verið sett áður en Framsfl. kom til valda. Það er þó öllum vitanlegt, að þau l. voru eingöngu sett fyrir atbeina Framsfl., og sá maður, sem tók mestan þátt í undirbúningi þeirra, Hallgrímur Kristinsson, mun áreiðanlega hafa sett sinn svip á það verk, eins og hann gerði venjulega um það, sem hann lagði hönd að. Mun áreiðanlega ofverk þessa hv. þm. að telja landsmönnum trú um, að svo hafi ekki verið.
Þá talaði hv. þm. um, að nú fengjust ekki lán úr Búnaðarbankanum. En ef þröngt er í búi um lánsfé hjá Búnaðarbankanum, hverjum er þá um að kenna nema samherjum þessa hv. þm., sem jusu peningum í „kreppuna“ á þann hátt, sem lýst hefir verið í þessum umr., og tæmdu þannig bankann að peningum.
Þá minntist hann á það, þessi hv. þm., að fólksstraumurinn lægi enn úr sveitunum í kaupstaðina. En má ég spyrja þennan hv. þm., sem hefir tekið að sér að deila á Framsfl., hvernig heldur hann að hefði farið, ef Framsfl. hefði ekki öll þessi undanfarandi ár beitt sér fyrir þeim umbótamálum sveitanna, sem hann hefir beitt sér fyrir. Getur hv. þm. bent á eitt einasta mál, sem unnið hefir verið fyrir hinn íslenzka landbúnað, er Framsfl. hefir ekki fyrst og fremst beitt sér fyrir, ýmist gegn fjandsamlegri andstöðu Sjálfstfl. eða daufu aðgerðaleysi. Getur hann bent á eitt einasta mál af öllum þeim málum, sem borin hafa verið fram til sigurs bændum í landinu til hagsbóta, sem ekki hefir fyrst og fremst verið barið í gegn af Framsfl. í andstöðu við flokksmenn þessa hv. þm. Það nægir að minna á styrkinn til frystihúsanna, styrkinn til mjólkurbúanna. Og það nægir að minna á það, að nú mundi vera stöðvuð fyrir nokkru útborgun samkv. jarðræktarlögunum, ef flokksmenn þessa hv. þm. hefðu átt að sjá fyrir tekjunum. Það væri sannarlega of langt mál að rekja þennan feril allan, og það hefir verið gert svo oft, að ég sé ekki ástæðu til þess. En það er ástæða til annars. Það er ástæða til að fara styttra aftur í tímann og rekja sögu þeirra tveggja ára, sem nú eru nýlega liðin. Má ég leyfa mér að minna þennan hv. þm. á allan fjandskapinn sem hans flokksmenn sýndu afurðasölumálum bænda, sérstaklega kjötsöluskipulaginu, á meðan þeir gátu gert sér vonir um að eyðileggja skipulagið. Nú fyrst eru þeir þagnaðir, þegar skipulagið hefir sýnt, að það er svo sterkt, að ekki er hægt að rífa það niður.
Má ég minna hann á ofsóknirnar gegn mjólkurskipulaginu, mjólkurverkföllin, sem stofnað var til hér í bænum. Nú eru þær raddir einnig þagnaðar, þegar sýnt er, að mjólkurskipulagið er að sigra. Má ég minna hann á aðgerðaleysi flokks hans í framfærslumálunum. Hver annar en Framsfl. hefir borið framfærslulögin nýju fram til sigurs, sem í felst fullkomin réttarbót fyrir sveitirnar. Og má ég jafnframt minna hann á það, að þegar það var til umr. að setja l. um erfðaábúð og óðalsrétt, þá voru það fyrst og fremst sjálfstæðismenn, sem sýndu því máli að sumu leyti andúð og að sumu leyti skeytingarleysi. Það var einmitt þessi hv. þm. sjálfur, ásamt hv. þm. Ak., sem tók því máli sæmilega í landbn., og er grunur á, að hv. þm. Ak. hafi verið rekinn úr landbn. af þeim sökum. Hvernig var um nýbýlamálið, sem er sú umbót, sem fyrst og fremst á að stöðva fólksflutninginn úr sveitunum. Var það ekki Sjálfstfl., sem hélt fram á síðasta þingi, að það ætti ekki að sjá fyrir tekjum til þess að koma því máli í framkvæmd, það ætti að fresta því. Það er vitað mál, að þeir, sem þorðu, sýndu því máli andúð.
En það er óþarfi að vera að rekja þetta frekar. Allsstaðar er sama sagan, og það er sorglegt eins og ég sagði áðan, að nokkur bóndi skuli láta nota sig til slíkrar framkomu. Þetta er vitanlega sama reynslan og allsstaðar annarsstaðar. M. a. á Norðurlöndum er reynslan þessi sama, að hátekjumennirnir í kaupstöðunum hafa reynzt ófáanlegir til þess að taka á sig skatta og þau útgjöld, sem þarf til þess að styrkju landbúnaðinn. Því hafa bændur í Noregi, Svíþjóð og Danmörku orðið að taka höndum saman við jafnaðarmenn til þess að fá þær álögur lögleiddar, sem nauðsynlegar eru, ef hægt á að vera að styrkja landbúnaðinn, eins og þarf, því þar, eins og hér, og yfirleitt allsstaðar, liggur straumurinn úr sveitunum í kaupstaðina. Einmitt út af þessu urðu stjórnarskiptin síðustu í Noregi.
Þarf ég svo ekki að svara þessum hv. þm. frekar.
Ég ætla þá að snúa mér að hv. 10. landsk. útvarpshlustendur eru vafalaust farnir að taka eftir því, að sá hv. þm. byrjar oft ræður sínar með því, eftir að flest hefir verið hrakið, sem hann hefir áður sagt, að segja, að ekkert einasta orð af því hafi verið hrakið og allt standi óhaggað, sem hann hefir haldið fram. Þetta er svipað ræðusnið eins og hjá hv. þm. G.-K., sem vanalega bæði byrjar og endar ræður sínar með því að fullyrða, að allt standi óhrakið, sem hann hefir sagt. Það er eins og þeim finnist eitthvað vissara að benda á þetta, eins og þeir séu hræddir um, að ekki verði tekið eftir því annars. Skal ég svo snúa mér að einstökum atriðum.
Hv. þm. sagði, að það hefðu verið gamlar lummur, sem ég hefði komið hér með. Getur hann þar varla átt við þá nýju reikninga frá samsölunni og mjólkurbúunum, sem ég kom fram með, né upplýsingarnar frá kaupfélögunum um kjötverðið. Þessar gömlu lummur, sem honum er svo illa við, að bornar séu á borð fyrir sig, geta því ekki verið annað en staðreyndirnar um hann sjálfan, þegar hann var ráðh. Hann bregzt ekki reiðari við neinu heldur en þegar hann er minntur á þessar staðreyndir. Hann fer þá allur hjá sér, verður órólegur, og honum liður illa. Get ég líka vel skilið það. Annars ætti hv. þm. að tala sem minnst um lummur og gamla bóndann, sem hann minntist á í sambandi við þær,því það var einmitt þessi bóndi með lummurnar, sem keypti af honum Hrafnagil, en það jarðbrask er þessi hv. þm. áreiðanlega frægastur fyrir um land allt, nema ef hann er nú að verða frægari fyrir að gleyma öllum áhugamálum bændanna, meðan hann var ráðh. og átti að vinna að þeim, en muna fyrst eftir þeim, þegar hann var kominn úr ráðherrastólnum.
Ég ætla að fara ákaflega fljótt yfir sögu. enda gerir svar hv. þm. mér það mögulegt. Ég ætla ekki að deila frekar um mjólkurverðið. Ég hefi lesið opinbera reikninga um það efni, sem sumpart hafa verið birtir og sumpart munu verða birtir í opinberum blöðum. Bændurnir, sem við þetta skipulag búa, vita bezt sjálfir um þessi mál, og er því óþarfi fyrir mig að eyða tíma í að karpa um þetta við hv. þm. Þessir opinberu reikningar, sem ég las upp, eru staðreyndir, sem tala sinu máli. Hv. þm. viðurkenndi, að það hefði verið búið að geta um að það ætti að birta þá en svo hefði það gleymzt — eins og áhugamálin gleymdust hjá hv. þm., þegar hann var ráðh.
Ég ætla ekki að fara inn á þann róg, sem verið er að bera milli mjólkurbúanna út af verðjöfnunargjaldinu. En mismunurinn á því, sem búin fengu, stafar af því m. a., að Borgarfjarðarbúið framleiddi mikið af niðursoðinni mjólk, sem ekkert verðjöfnunargjald er af, en Flóabúið seldi aftur mikið af osti til útlanda, en það vildu hin búin ekki nota sér, þó þeim væri skýrt frá því fyrir fram, að þau gætu fengið til þess þann styrk, sem Flóabúið fékk. Þetta notar svo hv. þm. í blekkingarskyni til nýrrar herferðar gegn mjólkurbúunum og til þess að rægja þau saman. Sjálfsagt veit þó hv. þm. sannleikann í þessu. Menn taki eftir því, að um leið og einn rógurinn hrynur niður fyrir staðreyndunum, kemur hv. þm. með nýjan. Um leið og rógurinn um skemmda ostinn var hrakinn, er hætt að minnast á hann. Og nú er ekki minnzt á bakaratilboðið lengur, af því búið er að sanna með reikningum, að samsalan hefði skaðazt um 20 þús. kr. á að taka því. Áður var haldið fram að því væri ekki tekið, af því ekki mætti taka söluna af búðum Alþýðubrauðgerðarinnar, jafnvel þó það væri mjög hagkvæmt. Nú er sannað að það hefði orðið skaði að því; þá er þagað um það og fundið upp á öðru nýju. Ég hnekki þessum ósannindum aðeins til þess að sýna, hvernig málaflutningurinn er. Það er nú orðið nokkuð mikið af ósannindum, sem borið hefir verið ofan í þennan hv. þm.; býst ég við, að hv. hlustendum þyki það nóg, þegar þess er gætt, að þetta er prestvígður maður sem stígur í stólinn á hverjum sunnudegi til þess að predika sannleikann fyrir fólkinu.
Síðustu ósannindin hjá hv. þm. voru þau, að brauðbúðir Alþýðubrauðgerðarinnar hefðu gefið miklu minni tekjur heldur en búðirnar yfirleitt hefðu fengið inn. Sannleikurinn er sá, að þá þrjá mánuði, sem liðnir eru af árinu 1936, hefir meðalútkomu allra búðanna verið kr. 149.34, en útkoma búða Alþýðubrauðgerðarinnar kr. 148.69. Það er þannig 65 au. munur á búðunum, í staðinn fyrir 89 kr. í útreikningum hv. þm. Hann sleppir alveg brauðbúðum bakaranna og falsar þannig beinlínis útreikningana
Sama er að segja viðvíkjandi verðlaginu á kjötinu. Hv. þm. er flúinn frá öllum árásum á kjötsöluskipulagið, en nú er reynt að blekkja með því, að sumsstaðar hefir verið lítið hækkað, sumsstaðar aftur meir en ég til tók. Hann gengur þannig alveg fram hjá því að útreikningarnir eru byggðir á meðalverði yfir allt landið.
Þá talaði hv. þm. um gömlu mjólkurlögin, og segist hann eiga þakkir skilið fyrir að hafa ekki framkvæmt þau þar sem þau hefðu e. t. v. orðið til tjóns. En ef hann áleit, að þau mundu verða til tjóns fyrir framleiðendurna, hversvegna tók hann þá við þeim sem landbrh.? Eða ef hann áleit, að þau mundu verða til gagns fyrir framleiðendurna, því framkvæmdi hann þau þá ekki ?
Heimildina til að skipuleggja kjötsöluna segir hv. þm., að góður lögfræðingur hafi sagt sér, að ekki væri hægt að nota. Hversvegna tók þá landbrh. við þessari heimild? Hvers vegna situr maðurinn á þingi og tekur við slíkri heimild, sem hann segir, að hafi verið ómögulegt að nota af því markaðurinn var ekki alveg lokaður erlendis.
Hvað jarðræktarlögin snertir, þá viðurkenndi hv. þm., að það hefði verið hægt að setja reglug. um umrædd atriði að undanteknum nokkrum smáatriðum. En hann segist ekki hafa viljað hringla með þetta þó beinlínis sé ætlazt til þess í 1., að sett sé reglug. um þetta, og það væri gert 1928 og 1929. Því fékk hann þá ekki samþ. l. um þetta á þingi? Allt ber þannig að sama brunni.
Hv. þm. segir, að það sé rétt að hann hafi ekki treyst sér að bæta upp 72 au. kjötverðið, þó hann feldi það of lágt. Og svo kom hann með þá rúsínu, að bændur hefðu getað þolað þetta eitt eða tvö ár. Það var um að gera að pína menn meðan mögulegt var. Það var nú búið að pína menn árið 1932 og það mátti líka gera það árið 1933. En ætli það hefði ekki fengið að halda áfram sama fyrirkomulag, ef þessi hv. þm. hefði fengið að vera við völd? — Hann talaði digurbarkalega um það, að dagsverkatalan í opinberri vinnu hefði verið hærri hjá sér 1933–1934 heldur en hún hefði reynzt 1935. Ég hefi nú ekki rannsakað þetta, en eftir öðru, sem þessi hv. þm. segir, er ekki ólíklegt, að þetta séu ósannindi. En ég get bent á annað, sem sýnir, að það eru sömu heilindin í þessu öllu saman. því árið 1934 tók þessi hv. þm. sem ráðh. stórlán til framkvæmda sérstaklega á Suðurlandsundirlendinu. Til þeirra framkvæmda, sem hv. þm. er að guma af, er því nú fyrst verið að afla tekna. Við verðum nú að borga 200 þús. kr. á ári vegna slíkra lána, sem voru m. a. tekin í ráðherratíð þessa hv. þm. Það er ekki að furða, þó hv. þm. gumi svo af framkvæmdunum.
Eitt get ég enn nefnt, sem sýnir heilindi þessa hv. þm. og velvild hans í garð þeirra, sem hann þykist hafa svo mikinn áhuga á að vinna fyrir.