04.03.1937
Neðri deild: 14. fundur, 51. löggjafarþing.
Sjá dálk 333 í C-deild Alþingistíðinda. (1576)
52. mál, bændaskólar
Flm. (Bjarni Ásgeirsson):
Frv. þetta er flutt af okkur hv. 2. þm. N.-M. fyrir hönd hæstv. ríkisstj. Þótt þetta sé vandameira mál en það, sem ég talaði fyrir hér áður, þá má segja svipað um þetta og það, að löng framsöguræða er ekki nauðsynleg, því að hin langa grg. fyrir frv. skýrir nákvæmlega efni þess, og geri ég ráð fyrir, að hv. þm. hafi kynnt sér hana eða muni gera það.
En í fáum orðum sagt er aðalefni frv., að auka að stórum mun frá því, sem nú er, verklega námið á bændaskólunum. Til þess að koma þessu betur við, þá er hér ákveðið, að bæta einu misseri inn í skólatímann, sem hingað til hefir verið tveir vetur. Nú er ætlazt til, að hann verði 3 misseri, og sumarið milli námsvetranna verði aðallega notað til verklegrar kennslu og að nokkru leyti síðari veturinn.
Ég skal nú ekki fara langt út í sögu bændaskólanna hér á landi. Eins og kunnugt er, var bændafræðslan frá 1890 og til aldamóta aðallega verkleg kennsla. Skólarnir voru þá heldur fásóttir og virtust ekki vera þess umkomnir, að veita því lífi inn í störf og menntun bænda, sem nauðsyn þótti til á þeim tíma. Menn voru orðnir leiðir á þessu fyrirkomulagi, svo að 1906–1907 var hafin gerbreyting á skólafyrirkomulaginu, þannig að upp frá því voru skólarnir mestmegnis bóklegir fræðsluskólar. Þó að nauðsynlegt hafi verið að auka bóknámið, þá mun þó hafa verið of langt gengið í að færa niður hina verklegu fræðslu. Fyrst eftir að þessi breyting varð eftir aldamótin, jókst aðsóknin stórum. Ein aðalástæðan var vafalaust sú, að þá var lítið um almenna alþýðuskóla, svo að margir leituðu til bændaskólanna til þess að afla sér almennrar menntunar, sem þeir gátu ekki aflað sér í öðrum skólum. Það hefir líka sýnt sig, að fjöldi þessara manna hefir að námi loknu farið í aðrar starfsgreinir en landbúnað. Eftir að héraðsskólunum fjölgaði, hefir nokkur hluti þeirra manna, sem fóru í bændaskólana til þess að sækja þangað almenna menntun, farið í þá, svo að þörfin fyrir þá hlið bændamenntunarinnar hefir ekki verið eins rík í skólunum og áður. Það hefir líka sýnt sig, að fyrst eftir að héraðsskólarnir komu upp, dró úr aðsókninni að bændaskólunum, því að menn fengu ekki hjá bændaskólunum það, sem þeim var sérstaklega nauðsynlegt að fá, ef þeir ætluðu að búa sig undir búskap, en það var alhliða upplýsing og kennsla, bæði í bóklegum og verklegum efnum. Það skilja allir, sem þekkja til íslenzks landbúnaðar, að það, sem fyrst og fremst hefir staðið honum fyrir þrifum í ýmsum þeim nýjungum, sem menn hafa viljað koma á, er, að verklegu kennsluna í þeim greinum hefir vantað. Þó að bóklega námið sé gott með öðru, þá er það fyrst og fremst verkleg kunnátta, sem er undirstaðan undir því, að bóndinn geti verið bóndi.
Menn hafa nokkuð lengi fundið til þess, að þörf var á að auka verklega námið og kennsluna við bændaskólana, og á þinginu 1928 flutti ég ásamt hv. 7. landsk., þáv. þm. Skagf., frv. til breyt. á bændaskólalögunum, til þess að bæta nokkuð úr þessu og auka verklega námið. Þetta frv. fékk ekki byr í þinginu, og við höfum ekki hreyft því síðan. En sú breyt., sem hér er farið fram á á bændaskólunum, fer einmitt í þessa átt, sem ég hefi gert hér að umtalsefni, að auka að miklum mun verklega námið í skólunum og auka starfsemi skólabúanna með því að gera hana meiri og fjölbreyttari en hún nú er, svo að bændaefnin geti átt kost á að taka þátt í ýmsri þeirri starfsemi, sem bóndanum er nauðsynlegt að hafa kunnáttu í. Meðal annars má nefna, að það er tekið fram í l., að fara skuli fram tilraunir og kennsla í loðdýrarækt og ýmsum öðrum nýjungum, sem mestar vonir standa nú til í íslenzkum landbúnaði.
Ég skal ekki fara út í einstakar gr. frv. Það mun verða gert í n. og við síðari umr., en legg það fyrir eftir þennan formála, og legg ég til, að því verði vísað til landbn. að umr. lokinni.