08.03.1937
Efri deild: 16. fundur, 51. löggjafarþing.
Sjá dálk 749 í C-deild Alþingistíðinda. (2074)
55. mál, eftirlit með skipum
*Flm. (Sigurjón Á. Ólafsson):
Ég hefi gert nokkra grein fyrir máli þessu í þeirri grg., sem því fylgir og sjá má á þskj. að. En mér þykir rétt að gera nokkru nánari grein fyrir innihaldi þess heldur en þar er gert.
Lög þau, er hér um ræðir, eru ekki gömul, því að síðasta meðferð þeirra á þingi var árið 1935, og sú breyting, sem þá var gerð á lögunum, miðaði að því, að færa skipaeftirlitið á okkar stærri skipum inn í landið, en áður var það í höndum Dana. Nú á síðustu tímum hafa verið upp allháværar raddir — og hvorki undanskildir yfirmenn á skipunum eða aðrir sjófarendur — um að eftirlitinu sé mjög ábótavant, og gagnrýni í þá átt hefir alltaf orðið háværari eftir því sem tímar líða. Meðfram hygg ég, að orsökin til þessarar gagnrýni og ótta um, hvað mikið sé í húfi, sé sú, hvað skipafloti okkar er orðinn gamall og þar af leiðandi farinn að hrörna. En það liggur í augum uppi, að eftir því sem skipin eru eldri, því betra eftirlit þarf. Þessi gagnrýni kemur fram á ýmsan hátt, að eftirlitinu gegni menn, sem ekki séu starfi sínu vaxnir, og í öðru lagi, að ábyrgðartilfinning þeirra sé ekki nógu rík fyrir því, hverju þeir eigi að líta eftir. Ennfremur hefir gagnrýnin beinzt í þá átt, að það sé farið í kringum skipaskoðunina af hálfu þeirra, sem skipin eiga. Þegar skoðun fer fram, séu jafnvel lánaðir á skipin nauðsynlegir hlutir til þess að sýna, þegar skipaskoðunarmaður er viðstaddur, sem svo er skilað eigendum þeirra aftur. Það eru til rökstudd dæmi um, að þetta hefir átt sér stað. — Þá er því ennfremur haldið fram, jafnvel þegar flokkun eigi sér stað, að þá sé ekki sem vandlegast gengið til verks í viðgerð skipa, að þau séu nægilega örugg á eftir. Því miður er þessu til staðfestingar dæmi um það, að skip hafi farið úr Slippnum, komizt vestur fyrir Öndverðanes og verið komin að því að sökkva þar.
Það var ýmislegt fleira í þessu sambandi, sem hægt væri að nefna sem nauðsyn fyrir því, að herða á eftirliti með skipum.
Höfuðbreytingin, sem felst í þessu frv., er sú, að skoðuð verði árlega öll skip, allt niður í 15 rúmlesta stærð, sem orðin eru 12 ára gömul, en eins og lögin eru nú, eru þau ekki skoðuð nema annaðhvert ár, önnur en farþegaskip. Þau eru skoðuð árlega. Þetta er veruleg breyting, sem ætti að þýða það, að öryggi skipa ætti að vera nokkru betur borgið er nú er, einkum ef reiknað er með því, að 12 ára gömul skip séu á þeim aldri, að þau þurfi nánara eftirlits með. Og í öðru lagi er í ýmsum minni atriðum ætlazt til, að eftirlitið sé miklu betur rækt heldur en áður.
Þá er ein höfuðbreytingin sú, að sjómannastéttin ráði því að nokkru, hverjir framkvæmi þessa skoðun, en nú eru þeir menn eingöngu valdir af skipaskoðunarstjóra. Vitanlega má vænta þess, að skipaskoðunarstjóri hafi góða þekkingu á því, hverjir séu til slíks starfs ráðnir, en hinsvegar verður einnig að vænta þess, að þekking sjómanna sé jafngild og þeir megi benda á menn, sem geti gert slíkt samvizkusamlega. Í öðru lagi er í þessu sambandi rétt að benda á, að þessir menn eiga að sjálfsögðu að vera svo hæfir til starfsins, sem frekast er, með þá sjómannsþekkingu og almenna þekkingu á skipum, sem útheimtist til þess að geta talizt fullgildir til starfsins, og það sem mest er um vert, að þessir menn séu alveg óháðir allri útgerð. Því hefir jafnvel þótt nokkuð við bregða, að menn, sem gegnt hafa þessu starfi, hafi sýnt nokkra linkind meðfram af því, að þeir að einhverju leyti hafa verið við útgerð riðnir.
Aðrar höfuðbreytingar, sem mestu máli skipta í þessu frv., eru þær, að hleðslumerki skuli sett á öll skip niður í 30 smál. stærð, en eins og lögin eru nú, er ekki skylt að hafa hleðslumerki á öðrum skipum en þeim, sem sigla á milli landa og ekki eru fiskiskip. Þetta er gert vegna þess, að dæmi eru til, að ofhleðsla hefir valdið fjörtjóni og legið nærri fjörtjóni í öðrum tilfellum. Þess munu og dæmi með öðrum þjóðum, að skylt sé að hafa hleðslumerki á öllum skipum, jafnt fiskiskipum og öðrum. Mér er sagt, að t. d. í Færeyjum séu öll skip með hleðslumerkjum.
Þá fer frv. fram á, að auk hinna föstu skoðunarmanna séu settir nokkurskonar eftirlitsmenn eða lögreglumenn, sem fylgist með því, hvernig yfirleitt er fylgt þeim reglum, sem settar eru um öryggi skipa, á milli þess sem skoðun fer fram. Það hefir þótt hörgull á því, jafnvel þótt einhver hlutur hafi gengið úr sér, að hann hafi verið endurnýjaður. En skipaskoðunarmenn munu yfirleitt ekki telja það skyldu sína að vaka yfir því, að þessari reglu sé fylgt, að endurnýja það, sem aflaga fer. Þetta eftirlit er hugsað þannig, að þessir menn eigi alltaf aðgang að skipunum og megi athuga, hvort allt sé eins og vera ber, verði þeir þess áskynja, að svo er ekki, þá hafa þeir leyfi til að kvarta til skipaskoðunarstjóra eða lögreglustjóra. Þeir skulu vera bundnir þagnarheiti um að gefa ekki upp nöfn þeirra skipverja eða annara, sem kvarta. — Mönnum finnst þetta kannske einkennilegt, en ég verð að geta þess, að þó menn hugsi sem svo, að það sé sjálfsögð skylda sjómanna, að vaka yfir velferð sinni, með því að láta uppi allir umkvartanir, sem þeim þætti nauðsyn á um öryggi skipa, þá er það svo, að menn vilja sem fæst segja, því að ef til vill getur það valdið þeim óþægindum, ef þeir hafa sig mjög uppi í þessum efnum. Og það hefi ég orðið var við, að það sé jafnvel sama, hvort það eru yfirmenn eða undirmenn, að báðir vilja fara varlega í þessu efni. Hinsvegar finnst þeim oft rík ástæða til þess að kvarta, en vilja því aðeins gera það, að það séu ekki gefin upp nöfn þeirra. Ég mun kannske við meðferð þessa máls hér í hv. d. koma nánar inn á þetta atriði; það er svo merkilegt, að sjálfsagt virðist að taka tillit til þess, að eftirlitsmennirnir séu bundnir þagnarheiti, eins og hér er gert ráð fyrir.
Ég tel svo ekki rétt á þessu stigi málsins að fara nánar út í eini frv., en vil geta þess, að hér er svo mikið í hafi fyrir þær 6 þús. manna eða fleiri, sem yfirleitt sækja atvinnu út á hafið, að þjóðfélagið verður að gera allt, sem hægt er, til þess að skipastóllinn sé þannig úr garði gerður, að hann geti talizt öruggur. Ef um aukinn kostnað er að ræða, sem þetta hefir í för með sér, þá má ekki telja hann eftir. Ég skal játa, að sá kostnaðarauki, sem verður af þessu frv., er vegna eftirlitsmannanna. Að öðru leyti eru ekki lagðar neinar nýjar byrðar, hvorki á ríkissjóð eða skipaeigendur, en ég geri ráð fyrir, að ríkissjóður greiði þessum eftirlitsmönnum, en ekki skipaeigendur.
Ég geri ráð fyrir, að sú n., sem fær þetta mál til meðferðar, athugi, hvort þessar till. mínar fái staðizt, og hvort ekki sé rétt málefnisins vegna að leggja þessar auknu byrðar á ríkissjóð. Hins vænti ég einnig, að máli þessu verði veitt fullkomin athygli af hv. dm., því að ég held, að ég megi mæla það fyrir munn íslenzku sjómannastéttarinnar í heild, að hún væntir þess, að Alþingi skilji þá nauðsyn, sem hér er á ferðinni. og geri sitt ýtrasta til þess að skapa henni betra og meira öryggi heldur en hún telur sig eiga við að búa.
Ég tel svo ekki þörf á að hafa fleiri orð sem rök fyrir þessu máli, nema frekara tilefni gefist til, en vænti, að að þessari umr. lokinni verði frv. vísað til 2. umr. og sjútvn.