07.04.1937
Efri deild: 33. fundur, 51. löggjafarþing.
Sjá dálk 823 í C-deild Alþingistíðinda. (2187)
96. mál, síldarverksmiðjur ríkisins
*Frsm. meiri hl. (Ingvar Pálmason):
Ég tek aðallega til máls vegna þess, að ég vissi, að flm. þessa máls ætlaði að kveðja sér hljóðs, en með því að hann er ekki viðlátinn, vildi ég beina þeirri fyrirspurn til hæstv. ráðh., hvað við taki, ef ekkert verður samþykkt í þessu máli á þessu þingi. Ég kom dálítið inn á þetta í framsöguræðu minni fyrr við umr., en þá var hæstv. atvmrh. ekki við. Ég sé ekki, að komizt verði hjá vandræðum, ef annaðtveggja verður ekki samþ., frv. það, sem liggur fyrir Nd. um staðfestingu bráðabirgðal., eða eitthvað í þeirra stað. Ég fæ ekki betur séð, ef bráðabirgðal. ganga úr gildi, en að þá verði verksmiðjustj. ólögmæt. Er því þess að vænta, að briðabirgðal. fái einhverja afgreiðslu í Nd., svo að hægt verði að sjá nógu snemma, hvað úr þeim verður, hvort þingið vill, að sú skipun haldist, sem þar er ákveðin, en verði það ekki, sýnist mér, að þetta mál sé komið í fulla óreiðu. En nauðsynlegt er að fá sem fullkomnasta lausn á því, hvernig skipa skuli stj. verksmiðjanna, og þinginu ber þá auðvitað fyrst og fremst skylda til að leita hennar. Nú var svo með þessi bráðabirgðal., sem sett voru síðastl. vor, að þau voru sett, eins og áður hefir verið tekið fram, í samræmi við vilja beggja stjórnarflokkanna, en voru aðeins bráðabirgðaráðstöfun. Það veit bæði hæstv. atvmrh. og aðrir, að þótt þetta yrði að gera, var það glöggt fram tekið, að þetta var ekki álitin framtíðarráðstöfun; virðist mega ætla, að a. m. k. nokkrir af framsóknarmönnum hafi hugsað sér, að þetta fyrirkomulag tæki breyt. auk þess sem kom fram í ræðu hv. flm., að nokkur óánægja er ríkjandi á Siglufirði um ýmsar ráðstafanir og framkvæmdir þessarar nýju stj. Ég skal ekkert um gildi þessara ummæla segja, enda hefir flm. ekki staðhæft, að svo væri, heldur sagt, að það hafi heyrzt óánægja. En hvað sem því líður, þá er litið svo á nú, að einn af stærstu stjórnmálaflokkum landsins eigi engan mann í stj., en það var álit beggja stjórnarflokkanna síðastl. vor, að allir stjórnmálaflokkar þingsins skyldu eiga fulltrúa í stj. Ég bendi á þetta vegna þess að ég held, að hæstv. atvmrh. hafi haft viðleitni til að skipa hana svo, að hún væri skipuð fulltrúum allra stjórnmálaflokkanna, en við umr. um þetta mál hefir komið fram, að Sjálfstfl. lítur ekki svo á, að hann eigi fulltrúa í stj.
Ég skal ekki fara langt út í að verja það fyrirkomulag, sem stungið er upp á í frv.; ég geri ráð fyrir að 1. flm. frv. geri það, enda honum bezt kunnugt um, hvað fyrir þeim vakti með því. Ég verð að líta svo á, að eftir því, sem fram hefir komið, sé nauðsynlegt að fá í stj. meiri ró en verið hefir, en ég fer ekki lengra út í það, það, hefir verið gert áður. — Viðvíkjandi brtt. fórust hæstv. atvmrh. þannig orð, að þær væru sízt til bóta og kannske ekki heldur mikið til hins verra. Hvernig hann lítur á málið, skal ég ekki segja um, en hv. 4. þm. Reykv., sem hafði hér áður haldið uppi vörn fyrir hæstv. atvmrh. við fyrri hl. umr. virtist þeirrar skoðunar, að brtt. væri til allmikilla bóta, og munu þær líka gera stj. stjálfstæðari. Brtt. gera m. a. ráð fyrir, að tilraun verði gerð með það, að stj. kjósi sjálf formann sinn, og miðar það í þá átt, að hún verði sem sjálfstæðust. enda er það víðar venja, að stjórnir kjósi sjálfar formann.
Sé ég svo ekki ástæðu til að fjölyrða um málið; ég læt skeika að sköpuðu um það, en ég vil endurtaka, að ég tel, að töluvert væri unnið við að fá þessu stofnun fjarlægða þeim pólitísku átökum, sem alltaf eiga sér stað innan þingsins, og ég held, að þetta sé viðleitni í þá átt. Ef heppnaðist að komu að 3 fulltrúum í þetta fulltrúaráð, sem kosnir væru utan þings, held ég, að það mundi vera til mikilla bóta og nokkur trygging fyrir því, að kyrrara yrði um þessi mál eftirleiðis.