11.12.1937
Efri deild: 47. fundur, 52. löggjafarþing.
Sjá dálk 1009 í B-deild Alþingistíðinda. (1363)
98. mál, bráðabirgðatekjuöflun ríkissjóðs og jöfnunarsjóðs bæjar- og sveitarfélaga
*Magnús Jónsson:
Ég á hér eina brtt., sem ég lýsti að nokkru í sambandi við brtt. við annað mál, sem var til umr. og atkvgr. fyrir nokkru síðan. Hún er á þskj. 262 og fer fram á, að nokkru meira af þeim skattauka, sem hér er um að ræða, verði látið ganga til bæjarfélaga og sveitarfélaga heldur en verið hefir. Þessi till. var í sambandi við till. frá mér um að lækka tillag ríkissjóðs til jöfnunarsjóðs bæjar- og sveitarfélaga, og ætlaðist ég til, að þessi tvö tillög vægju salt nokkurnveginn, þannig að ekki sé um annað að ræða en tilfærslu. Hin till. var felld, svo að það gæti legið nokkuð nærri að taka þessa till. aftur, með því að þessi till. fer fram á, eftir að hin er felld, nokkuð aukna byrði fyrir ríkissjóð. En þessi áætlun um það, hvað frv. þetta gefur af sér, er mjög lauslgá. Hér er um svo gífurlega fjárhæð að ræða, þar sem er meira en hálf þriðja millj. kr. í nýjum skattauka, að 200 þús. kr. til eða frá — þó að það sé stór upphæð — gerir þar lítið strik í reikninginn, og getur meira að segja áætluninni skakkað um sem svarar þeirri upphæð. Þó hefir mér sýnzt, án þess að ég hafi getað prófað, svo að úr skeri, áætlunin frekar varleg, svo að ég get vel trúað, að ef allt gengur eins og von er til, að það gangi, og þessi skattur næðist inn t. d. samkv. 2. gr., að frv. gæfi af sér nokkuð fram yfir áætlun. Ég mun ekki að svo komnu taka þessa brtt. aftur, og sérstaklega vegna þess, að það liggur fyrir önnur brtt. um þennan sama lið frv., sem gengur út á það að láta þann hluta, sem runnið hefir til bæjar- og sveitarsjóða af þessum tekjustofni, falla alveg niður. Mér þykir rétt, að þessar till vegi salt meðan frv. er í ferð, en það getur orðið samningaleið, hvort þær verða báðar teknar aftur, — ég býst við, að þær verði báðar felldar hvort sem er. Fleiri brtt. hefi ég ekki, og var ekki á fundi, þegar málið var afgr. frá fjhn., og hefi ekki hirt um að gefa sérstakt álit um það. Ég get þó sagt lauslega, að ég er ákaflega hræddur um, að þetta frv. verði þjóðinni allþungt. Ég get getið um það, þó að það skipti ekki máli, að það er frekar villandi í grg. (það vill svo til að það er svo villandi, að þið sér það hver maður), þar sem talað er um að hækka aðflutningsgjaldið um 5% af þeim vörum, sem það er greitt af samkv. núgildandi l. Þetta er ákaflega fjarri sanni. Það er hækkað um 20 til 250%. Það er lagt á nýtt 5% gjald. (Fjmrh: Þetta er hártogun). Þetta er rangt í grg.; það er lagt nýtt 5% gjald á allar þessar vörur. En þetta lítur ósköp meinleisislega út, að hækka bara um 5%, það munar svo litlu. Hæstv. fjmrh. þýðir ekkert að hrista höfuðið yfir því. Þetta getur verið óvart skrifað, en það er gersamlega rangt orðað. Að hækka um 5% getur ekki þýtt annað en að hækkunin miðist við gjaldið sjálft. Og slík hækkun á viðskiptagjaldinu, sem þótti allmikið fyrir, er frá 20 og upp í 250%, og er alveg gífurlegt, — ofan á hinn geysilega hækkaða tekjuskatt, sem flestum mun hafa ofboðið, ofan á þessi 10%, það er að segja 10% ofan á 10%, sem farið var fram á í öðru frv., sem liggur fyrir. Ég fyrir mitt leyti læt í ljós mjög mikinn efa, að þetta innheimtist, nema með svo miklum herkjubrögðum. að tvísýnt sé fyrir ríkið að stefna út i. Ég geri ráð fyrir, að megi ná því af mörgum miðlungstekjumönnum eitt ár með því að selja innbú þeirra og annað, en það innheimtist ekki nema með slíkum herkjubrögðum, eins og nú er orðið viðast hvar með útsvörin.
Um frv. í heild sinni og þess verkanir, sérstaklega 3. gr., þar sem 20 til 250% hækkun á viðskiptagjaldinu er, og viðbótin, 2% nýtt gjald á flest af því, sem áður var frjálst, og svo 10% viðauki á alla skatta og þennan þar með, þarf engum getum að leiða, að verður stórkostlega til þess að hækka dýrtíðina í landinu. Og ég veit ekki, hvort menn eru eiginlega við þeim afleiðingum búnir, sem verða í aukinni dýrtíð í landinu með þessum hætti. Dýrtíðin fer nú vaxandi. Og það eru ákaflega sterkar kröfur uppi hjá verkamönnum og sjómönnum og fleirum um það, að kjör þeirra séu bætt. Ég veit ekki, hver treystir sér til þess að telja kröfur þessara manna ósanngjarnar; en hvernig á að verða við þeim kröfum, ef dýrtiðin er aukin með þessu gífurlega gjaldi. Verkamenn og sjómenn í Reykjavík eiga að lifa með sínar fjölskyldur á svona 3 og e. t. v. upp í á þús. kr., eftir því sem hverjum lánast að afla sér. Ég veit ekki, hvernig á að leysa þetta dæmi. En samtímis því, að þeir eiga réttlætiskröfu til umbóta á kjörum sínum, þá mæðir þessi skattur á þeim, sem eiga að gjalda þetta kaup. Ég held þess vegna, að með því að stofna til svona gífurlegra hækkana og þungra byrða á landsmenn sé stefnt út í þá mestu ófæru, sem við höfum átt við að kljást um okkar daga. Það þarf engum getum að því að leiða, að þetta eykur stórkostlega á erfiðleika okkar í viðskiptum við önnur lönd, kippir okkar gjaldeyri ennþá lengra úr tengslum við gjaldeyri annara landa, þar sem um leið eru svo harðvítugar ráðstafanir gerðar, að allt samband við gjaldeyri annara þjóða er slitið, þá verður mismunur á þessu ennþá meiri, og þar með ennþá meiri og áleitnari allar þær tilraunir, sem menn gera til þess að ná í þetta mikla verðmæti, sem er hinn erlendi gjaldeyrir. Ég er ákaflega hræddur um, að það viðfangsefni, að halda þarna aftur af, verði mjög erfitt, og erfiðara og erfiðara eftir því sem dýrtíðin í landinu eykst og okkar gjaldeyrir er settur lengra úr öllu sannvirði móts við þann erlenda.
Ég geri ráð fyrir, að hæstv. fjmrh. muni nú segja við mig, hvort ég sé vikinn frá þeirri góðu og heilbrigðu reglu, sem ég alltaf hefi haldið fram, að ætti að fylgja, að fjárlög verði að afgreiða greiðsluhallalaus. Og þá verða að nást þær tekjur, sem frv. gerir ráð fyrir, og meira að segja heldur meira. Ég held vitaskuld fast við þá reglu. Það er óhjákvæmilegt að fjárl. séu afgr. greiðsluhallalaus. Og ef ég ekki treysti mér til þess að fylgja svona mikið auknum byrðum á landsmenn og auka með því dýrtíðina í landinu svo gífurlega, sem hér er stofnað til, þá er ekki nema ein leið til, og hún er sú, að draga úr gjöldum fjárl. Og það verður fyrr eða síðar, sem að því kemur; það þarf engan spámann til að sjá það, að þjóðin verður að neita sér um eitthvað af því, sem hún nú hlýtur með slíkri afgreiðslu fjárl. Hún verður að leggja minna af mörkum til þeirra hluta sem í sjálfu sér eru nauðsynlegir og mjög þarfir, a. m. k. flestir. Hún verður bara að neita sér um þá, alveg eins og einstaklingar verða iðulega að neita sér um margt af því, sem í sjálfu sér er þarft og gott, af því að peningar eru ekki til. Bóndi verður oft að neita sér um að reisa hús, sem í sjálfu sér er þörf á, eða gera aðrir umbætur á sinni jörð, af því að tekjur hans hrökka ekki til. Alveg það sama er ég sannfærður um, að bíður þjóðarbúsins, að það verður að taka miklu fastari tökum á afgreiðslu fjárl. en hingað til. Það er kannske gott, að þetta frv. kemur fram, til þess með sínum 2 millj. og 600 og eitthvað þús. kr. skatti að sýna alveg svart á hvítu, að hér er komið á leiðarenda og verður að „ganga niður stigann“, eins og einn góður þm. sagði hér nýlega. Það má náttúrlega færa það fram, að það eigi að létta á sjávarútveginum, t. d. útflutningsgjaldi af saltfiski. En það er ákaflega mikið blandað eitri í þann bikar þegar um leið þarf að hækka þær álögur, sem lenda beinlínis eða óbeinlínis ákaflega þungt á sjávarútveginum, svo að dálítill vafi er á, hvort ekki er lagt á með annari hendinni, sem létt er af með hinni um þær nokkur hundruð þús. kr., sem á að verja sjávarútveginum til hagsbóta. Ég gæti meira að segja trúað, að þessum 400 þús. kr. mætti verja þannig, að sjávarútvegi landsins, sem fyrir er, yrði mjög litill léttir að. Ég mun þess vegna fyrir mitt leyti ekki treysta mér til að fylgja þessu frv. A. m. k. get ég greitt atkv. á móti því, á meðan ekki er endanlega gengið frá fjárl. og þar af leiðandi enn opin leið til þess að láta greiðslujöfnuð nást á einhverri annari fjárhæð. Hitt er annað mál, að ef meiri hl. þingsins er staðráðinn í að afgr. fjárl. í þeirri geipihæð, sem frv. er nú, þá má nátturlega segja, að ekki sé um annað að gera en að afgreiða þær tekjur, sem þarf til að standast útgjöldin. En það er vissulega ekki langan tíma hægt að halda áfram á þeirri braut.