27.10.1937
Neðri deild: 12. fundur, 52. löggjafarþing.
Sjá dálk 52 í C-deild Alþingistíðinda. (1750)
25. mál, niðursuðuverksmiðjur
*Flm. (Ólafur Thors):
Kallast naumast sakir, — úr þessari átt! — Ég þarf reyndar ekki miklu að svara því, sem þessir tveir síðustu ræðumenn hafa beint til mín, því að ég hefi í raun og veru gert það. Og einkum og sérstaklega í þeirri ræðu, sem ég flutti í gær, þegar ég gerði grein fyrir þessu máli eins og það horfir við frá sjónarmiði okkar sjálfstæðismanna. Hæstv. fjmrh. gaf mér þó tilefni til nokkurra málefnalegra athugasemda, sem ég mun leyfa mér að láta falla innan þess ramma, sem hæstv. forseti vill heimila.
Hæstv. fjmrh. telur, að okkur sjálfstæðismönnum beri skylda til þess að gera þegar grein fyrir því, hvaða tekjuöflun eigi að koma ríkissjóði til handa í hvert skipti sem við berum fram frv., sem af kann að leiða kostnað fyrir ríkissjóð. almennt talað vil ég segja honum það, að þetta er ekki krafa, sem gerð er á þingi, hvorki þessu þingi né öðrum þingum, að flokkur, sem ber fram einhver umbótafrv. almenningi í landinu til framdráttar, sem kosta ríkissjóð einhver útgjöld, taki þar með á sig skuldbindingu til þess að benda um leið á, á hvern hátt ríkissjóður eigi að fá tekjur, sem hann kynni að þarfnast vegna þeirra útgjalda, sem viðkomandi frv. kynni að leggja ríkissjóði á herðar. Um þetta get ég nefnt óteljandi dæmi. Seinast var til umræðu í gærkvöldi — þeim umræðum var útvarpað — frv. frá kommúnistum um breytingar á tryggingarlögunum, sem, ef það nær lögfestingu, leggur nýjar kvaðir á ríkissjóð, án þess að á nokkurn hátt sé gerð grein fyrir, hvernig afla skuli tekna í staðinn. Og ég heyrði ekki þá frá flokki hæstv. ráðh. neinar sérstakar aðfinnslur út af þessu eða tilmæli um það, að þessi flokkur jafnframt benti á nýjar tekjuöflunarleiðir. Hér var líka í hv. Nd. til umr. í fyrradag frv. sósíalista um sumarvinnuskóla. sem einn voldugur maður þess flokks flutti, frv., sem leggur ný gjöld á ríkissjóð, án þess að nokkur grein sé gerð fyrir því, hvernig afla skuli þeirra tekna.
En segjum nú, að þetta ætti við einhver rök að styðjast, þá leyfi ég mér að spyrja, hvort við stjórnarandstæðingar höfum aðrar og ríkari skyldur í þessu efni heldur en sjálfur fjmrh. Að mínu viti hefir enginn maður í þinginu og utan þings á hverjum tíma jafnar skyldur við fjmrh. til að gæta þessa boðorðs. En hæstv. fjmrh. hefir nú sjálfur lagt fram frv. til fjárlaga, þar sem tekjuhallinn nemur 900 þús. kr. Og þó að hann afsaki sig með því, að hann semji við sósíalista, ef hann nær samningum við þá, þá er það ekki frambærileg afsökun, vegna þess að það er hann persónulega, sem á að gera opinbera grein fyrir því, hvernig á að afla teknanna. Það eru ekki sósíalistar fyrst og fremst, sem eiga að ráða þessu, heldur flokkurinn, sem á fjmrh., og undir forustu þess manns, sem á hverjum tíma er fjmrh. Þetta hvílir því ómótmælanlega á hæstv. fjmrh. öðrum fremur. Og hvort sem hæstv. fjmrh. telur sig hafa einhver rök að færa, þegar hann skýtur fram fyrir sig væntanlegum samningum við sósialista, þá er hitt þó öllum ljóst, að gegnt þeirri hættu, sem nú er þegar orðin á raunverulegri tekjuþörf ríkissjóðs vegna vaxandi dýrtíðar, vegna aukinna útgjalda, sem koma fram á útgjaldaliðum fjárl., gegn þeirri hættu á hæstv. fjmrh. að gera uppástungur um tekjuöflun, ef hann vill halda við sína reglu. því að sennilega eru sósíalistar ekki svo voldugir, þó að þeir semji í náð sinni við hæstv. fjmrh., að þeir geti ráðizt svo á þessa dýrtíð og lækkað strax útgjöldin, sem nú hafa hækkað, svo að þau falli aftur til fyrra horfs.
Ég vil nú endurtaka það, sem ég áður sagði sérstaklega um þau frv., sem ég nefndi til, og þar með það, sem hér er til umr., að það má vænta þess, að þegar á fyrsta ári eftir að stofnað er til slíkrar starfsemi í landinu undir forustu þar til bærra kunnáttumanna, muni ríkissjóð draga drjúgt af tekjum þeirrar starfsemi. En um þetta efni fór hæstv. fjmrh. skakkt með mín orð. En í öðru lagi er leið að athuga það, að við sjálfstæðismenn höfum alltaf tekið fram, að við erum alltaf reiðubúnir til samninga við hæstv. stj. um afgreiðslu tekjuhallalausra fjárlaga. En að sjálfsögðu innan þess ramma, að uppástungur okkar um aukin útgjöld ríkissjóðs og uppástungur um það, sem við teljum, að gera eigi almenningi til framdráttar, yrðu allverulega teknar til greina.
Ég veitti því athygli eins og fleiri, að hæstv. fjmrh. var ákaflega samningafús og sáttfús við mig að því er snertir þessar 2,3 millj., sem hann sakfelldi sjálfstæðismenn um að vilja svipta ríkissjóð af tekjum, sem hann áður hafði. (Fjmrh: Það var af því, að hv. þm. lofaði að vera með tekjum í staðinn). Það var af öðru, — að hann féllst á rök mín í þessu máli. En mín rök eru þau, að þar sem búið er að viðurkenna af öllum flokkum, að bæjar- og sveitarsjóðir þurfi þessara tekna, og þar sem fjmrh. í hjarta sínu er sammála, að sú leið, sem ég og fleiri höfum bent á, er eðlilegri og farsællegri og í alla staði heppilegri heldur en það, sem annars kemur til greina, — þ. e. að rétt sé að láta þessa sjóði fá nokkurn hluta af þessum tekjum, sem nú falla til ríkissjóðs, heldur en að heimila þeim að koma fram sem sjálfstæðum aðilja við hliðina á ríkissjóði til beinnar tollheimtu af nauðsynjum almennings. Það eru þessi rök, sem hæstv. fjmrh. hefir fallizt á, en ekki komið auga á fyrr en ég færði þau fram. En af því leiðir, að hann finnur sök hjá sér um það að hafa ekki tekið tillit til þessa við samningu fjárlagafrv. Hann finnur, að þessar 2,3 millj. á ekki að skrifa á reikning okkar, heldur á hans eiginn reikning. Og það því fremur, sem það er réttmæli hjá mér, að mikið af þeim útgjöldum, sem hér koma til greina og skapað hafa þessa þörf fyrir sveitar- og bæjarfélögin. stafar af nýrri löggjöf, sem hann og stjórnarflokkarnir í aðalefnum bera ábyrgð á. Því að það er tvennt, sem hnígur að því einkum, að löggjöf síðari ára hefir skapað nýja þörf í tekjum fyrir bæi og sveitir. Annarsvegar er það, að með þessari löggjöf hefir ríkisvaldið lagt kvaðir á þessa sjóði, sem áður hvíldu ekki á þeim. Það er fleira en tryggingarmálin. Það eru aukin útgjöld til fræðslumála, það eru aukin útgjöld t. d. til lögreglunnar í Rvík og margt annað. En hinsvegar er bitt, að með þessum breyt. á löggjöfinni á öðrum sviðum og með stórfelldri hækkun á tekju- og eignarskattinum hefir ríkisvaldið seilzt mjög tilfinnanlega í einn gjaldstofn, sem áður stóð undir þörf bæjar- og sveitarsjóða, þar sem voru útsvörin. Það liggur í augum uppi, að því dýpra sem ríkissjóður seilist í vasa skattborgaranna með beinum sköttum, þ. e. tekju- og eignarskatti, því minni geta bæjarsjóðir tekið af þessum sömu borgurum í útsvörum. Það er allt þetta, sem hæstv. fjmrh. viðurkennir. Og ég er ekki hissa á því; hann er það greinagóður maður, að hann sér, að þetta eru rök ; þess vegna er hann svo einstaklega þýður í gangi þegar hann — (Forseti: Þetta átti aðeins að vera aths.). Ég er líka að „gera aths.“, hæstv. forseti. Hæstv. fjmrh. sagði, að það væri fullkomið ósamræmi í því, að hv. 1. þm. Reykv. væri að finna að hækkun fjárl. og kallaði hækkandi fjárlög aukna þjóðnýtingu, en svo kæmi ég og heimtaði ný útgjöld. Það fer að verða nokkuð vandlifað, ef ekki er hægt að samræma þetta tvennt, að finna að ónauðsynlegri og vafasamri starfsemi ríkissjóðs, en fara hinsvegar fram á, að ríkissjóður leggi einhver fjárframlög til að auka einkaframtak í landinu. Ég veit, að hæstv. fjmrh. skilur, að þetta eru engin rök frá hans hendi.
Ég skal svo aðeins, til þess að ofbjóða ekki þolinmæði hæstv. forseta, láta nægja að staðhæfa, að við sjálfstæðismenn höfum í þessum umr. sýnt og sannað, að það er óheilbrigð stefna, sem gerir vart við sig í fjárl., að leggja áherzlu á, að ríkissjóður sé nokkurskonar atvinnubótasjóður. Heldur viljum við reyna með fjáraflalögum, þ. e. a. s. með lögum um tekjustofna ríkisins, að haga öllu þannig, að einkafyrirtækin geti sem bezt notið sín í landinu.
Ég hefi þá lokið mínu svari til hæstv. ráðh., og þarf ekki miklu að svara hv. þm. Ísaf., því að það er nú ekki venjulegt, að þeir, sem vilja halda sér að málefninu, þurfi miklu honum að svara. Ég vil mælast til þess, að meðan þessi hv. þm. lifir af beinum og bitlingum, sem hann þiggur af náð núv. stj., þá fari hann ekki í Alþingi að ráðast á hæstv. forsrh. með brigzlyrðum og ónotum, þegar hann er ekki viðstaddur. Því að sannast að segja á það dæmi, sem þessi hv. þm. færði um það, að ég hefði sýnt mig andvígan lýðræðinu, — að ég hefði látið smíða einhverjar kylfur, eins og hann sagði, til að berja á verkalýðnum, alls ekki við mig. Þessi ádeila, ef ádeilu skyldi kalla, er á hæstv. forsrh., því að hann var lögreglustjóri í Rvík þegar ég var dómsmrh. Það var hann, en ekki ég, sem lét smíða kylfurnar. Og ég hafði ekki séð eina einustu þeirra, fyrr en á þingmálafundi á Ísafirði í vor. En þáv. lögreglustjóri og núv. forsrh. þekkir þær.
Þar sem ég sagði, að þessi hv. þm. væri að vekja deilur til að skýla forstöðu hans fyrir síldarmálunum, þá sagði hann, að sízt væri ástæða til að nefna þetta, því að hann hefði ekki verið svo „verklítill“ — eins og hann orðaði það — að það standi upp á hann í þessum deilum. Ég veit ekki, hvernig þingmaður á að vera ber að sök í opinberum deilum, ef þessi hv. þm. er það ekki, því að hann er orðinn það í meðvitund þjóðarinnar svo sem nokkur afbrotamaður getur orðið. Hans vörn var ekki annað en það, að þegar menn eins og Haraldur Böðvarsson og Kristján Einarsson, báðir þjóðþekktir útgerðarmenn, þegar þeir leyfa sér að láta í ljós skoðun sína um öfugstreymi viðskiptanna, sem þeir eigi við að búa, þá svarar hann því einu til, að betra sé fyrir Morgunblaðsritstjórana að fá einhvern þann til að skrifa um síldarmálin, sem ekki er helmingi vitlausari en þeir sjálfir. Þegar einn af elztu útgerðarmönnum hér á landi, Óskar Halldórsson, skrifar um þetta mál, þá svarar hv. þm. Ísaf. því, að Óskari Halldórssyni sé nú bezt að þegja um málið, þar sem hann sé nýbúinn að fara á hausinn. Er þetta röksemd? Ég fæ ekki betur séð en að þessi hv. þm. hafi í þessari deilu játað sekt sína á svo átakanlegan hátt, að það verði ekki gert betur. Annars ferst þessum hv. þm. sizt að núa öðrum því um nasir, að þeir fari á hausinn. Ég veit ekki betur en það fyrirtæki, sem hv. þm. veitti forstöðu, hafi kollsteypzt með meiri hraða og við minni orðstír en flest önnur fyrirtæki nú á seinni árum, og það varð svo aumt, að það gat ekki borgað meira en 5% af óveðtryggðum skuldum sínum. Ég vil ljúka máli mínu með þeirri yfirlýsingu, að ég tel enga þörf á að setja hv. þm. Ísaf. undir eftirlit. Það á að reka hann tafarlaust frá öllum opinberum störfum, og ef til vill setja hann undir lögreglueftirlit. Það er mitt álit.