24.05.1941
Sameinað þing: 20. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 132 í B-deild Alþingistíðinda. (189)
1. mál, fjárlög
Bernharð Stefánsson:
Ég er riðinn við 4 brtt. á þskj. 619. Ekki skal ég fara um þær mörgum orðum, því það mun hvort sem er ekki bera mikinn árangur að halda hér langar ræður.
1. brtt., sem mér kemur við, er undir tölul. XII. og er um hækkun styrks til bókasafns Siglufjarðar úr kr. 1000 í kr. 2500. Sem rökstuðning fyrir till. nægir í sjálfu sér að benda á, að í öllum stærri kaupstöðum landsins hefur bókasöfnum verið veittur þessi styrkur, kr. 2500, á Akureyri, Ísafirði, Seyðisfirði og Hafnarfirði. Það skiptir engu máli í þessu sambandi, þótt sum þeirra séu kölluð amtsbókasöfn, því ömtin eru löngu afnumin. Þetta eru aðeins bæjarbókasöfn, eins og á Siglufirði. Þá er einungis að meta, hvort þörfin er eins mikil á Siglufirði og á hinum stöðunum, þar sem söfnin fá kr. 2500. Ég held því hiklaust fram, að þörfin sé eins mikil, og í raun og veru meiri, vegna þess að bókasafnið á Siglufirði er tiltölulega nýtt og þarf því meira fé til að efla sig en þau, sem eru orðin gömul og standa á gömlum merg. Enn fremur vil ég benda á það, sem ég reyndar hef oft gert áður hér á hæstv. Alþ., að það, sem veitt er til menningarmála á Siglufirði yfirleitt, það er veitt til landsmanna víðsvegar að af landinu jafnframt því, sem það er veitt Siglfirðingum, því að undanteknum höfuðstaðnum, mun ekki vera nokkur kaupstaður eða annar staður hér á landi, sem utanhéraðsmenn sækja eins mikið til, eins og einmitt Siglufjörður vissan tíma úr árinu. Eins og allir vita, margfaldast íbúatalan þar yfir síldveiðitímann. Nú má að vísu segja, að það fólk, sem er á Siglufirði yfir síldveiðitímann við störf þar að lútandi, hafi þá annað að gera en að lesa bækur. En það hygg ég þó, að á landlegudögum sjómanna og við ýmis önnur tækifæri sé það gott fyrir þetta fólk að geta átt aðgang að góðu bókasafni og fengið þar bækur til þess að lesa, og að það muni stundum ekki verja tímanum betur á annan hátt, a. m. k. ekki meðan ekki tekst að koma vegi yfir Siglufjarðarskarð, svo að það fólk geti komizt eitthvað út úr brælunni, sem þarna er nú á sumrin, og andað að sér hreinu lofti í sveitinni. En ég geri ráð fyrir, að hið háa Alþ. geri nú einnig ráðstafanir til þess að flýta því mikið, að vegur komist yfir Siglufjarðarskarð. En ég ætla nú ekki að ræða um það, því að ég býst við, að það verði gert af öðrum síðar.
Næsta brtt., sem ég flyt ásamt þrem öðrum hv. þm., er um það að veita Eggert Stefánssyni fyrrv. símafulltrúa á Akureyri eftirlaun. Hv. Nd. samþ. fyrir nokkrum árum að veita þessum manni eftirlaun, hærri heldur en hér er farið fram á, eða 1800 kr., ef ég man rétt, á 18. gr. fjárl. En það var á þeim árum, meðan fjárl. þurftu að ganga gegnum báðar d. En þegar til Ed. kom, þá var þessu breytt, og þessi upphæð, sem þessum manni var ætluð, var þá tekin út af 18. gr. fjárl. og sett á 16. gr., og maðurinn fékk þennan styrk þar af leiðandi aðeins í eitt ár. En svo féll styrkurinn aftur út af fjárl. En það var mikið fylgi fyrir því í hv. Ed., þó ekki væri það meirihl.-fylgi, að láta þetta standa á 18. gr. fjárl., og þá mundi hann hafa haldið þessum eftirlaunum frá þeim tíma og allt til þessa dags. Það liggur því alveg fyrir, að á þessu þingi, sem ég hef talað um, eða 1927, þegar þetta mál var hér til umr., þá var meirihl. fylgi í Alþ. fyrir því, að þessi maður fengi eftirlaun. Ég lít því svo á, að hér sé ekki um annað en endurveitingu að ræða, sem Alþ. hafi í sjálfu sér samþ. áður, og er tæplega forsvaranlegt, hvað það hefur dregizt að bæta úr þessu. Ég ætla þó ekki svo mjög að kvarta yfir því, því að maðurinn hefur getað unnið fyrir sér til þessa. En nú er hann að gerast aldraður maður, og má því búast við, að það gangi verr fyrir honum hér eftir en hingað til að vinna fyrir sér. Ég skal geta þess, að ég tel, að Eggert hafi orðið fyrir miklum órétti, þegar hann missti starf sitt, og hef ég áður fært rök að því hér á Alþ., svo ég fer ekki lengra út í það nú. Vona ég, að hið háa Alþ. líti með sanngirni á þetta mál og sérstaklega minnist þess, að það liggur að vísu ekki samþykkt, en þó þingvilji áður fyrir því að veita honum eftirlaun, og það hærri heldur en hér er farið fram á, að hann fái, þó að það kæmist ekki inn á fjárl. á annan hátt en ég hef greint, sökum deildaskiptingar og vegna þess, að fjárl. voru þá afgr. eins og önnur .l. í báðum d.
Þá er þriðja brtt., sem ég er við riðinn, nr. XXV á þskj. 619, um að veita Haraldi Indriðasyni, fyrrv. síldarmatsmanni á Hjalteyri, 300 kr.
Ég veit, að það hefur ekki verið venja að veita fyrrv. síldarmatsmönnum slíka styrki sem þennan. Aftur á móti hefur. fjöldi af fyrrv. fiskimatsmönnum verið tekinn upp á fjárl., eins og allir vita. Sé ég í fljótu bragði ekki, á hverju sá munur byggist, sem í þessu efni er gerður á fiskimatsmönnum og síldarmatsmönnum. En hvað sem um þetta er, tel ég, að þessi maður eigi styrk skilið fram yfir flesta, ef ekki alla aðra fiskimatsmenn, sökum þess, hve hann hefur unnið lengi í þessu starfi og hvað hann hefur gegnt því trúlega. Hann er skipaður til starfsins 26. júní 1915 og hefur gegnt því síðan, en er nú orðinn gamall maður, kominn hátt á áttræðis aldur, og er að verða óvinnufær. Það þýðir nú ekki að fara að telja eða lesa þetta allt saman upp, sem ég hér held á. En þessi bunki, sem ég held hér á, sem hv. þm. geta kynnt sér, ef þeir óska, er allt saman vottorð og áskoranir frá ýmsum mætum útgerðarmönnum fyrir norðan um það, að þessi maður hafi gegnt starfa sínum sérstaklega vel, og eindregin tilmæli um, að honum verði veitt einhver lítils háttar víðurkenning. Þetta eru 7 skjöl, og undir sum þeirra hafa margir menn skrifað. Ég skal gjarnan afhenda þetta hv. frsm. fjvn. aftur, áður en hann flytur næstu ræðu, en hv. nefnd eru skjöl þessi kunn.
Þá er næsta brtt., sem ég flyt, nr. XXVI, á þskj. 610, um að hækka styrk eða eftirlaun Jóhannesar Jörundssonar, leiðsögumanns í Hrísey, úr 500 kr. upp í 1200 kr. Þessi maður er búinn að vera leiðsögumaður skipa. (á Eyjafirði) yfir 60 ár, eða síðan um 1880, og það hygg ég, að fáir eigi jafnlangan starfsferil að baki í opinberri þjónustu. Það hefur aldrei neitt slys hent þau skip, sem hann hefur veitt leiðsögu, hvorki fyrr né síða . — Hann er nú 83 ára gamall, svo þó að hæstv. Alþ. samþ. nú þetta, þá eru vitanlega engar líkur til þess, að það verði um mörg ár að ræða, sem ríkissjóður þyrfti að greiða þessa upphæð, því að það er sjaldgæft, að menn nái öllu hærri aldri heldur en hann hefur þegar náð. Nú hefur hann látið af starfi, og þar af leiðandi hverfa þær tekjur, sem hann hefur haft af leiðsögu skipa. Hann er fátækur maður og hefur ekkert annað til að lifa á heldur en þann litla styrk, sem honum er ætlaður á fjárl., og sjá allir, að 500 kr. hrökkva ekki til þess. Og till. mín er miðuð við það að greiða honum þá lægstu upphæð, sem ég get hugsað mér, að hann geti lifað á, því að kona hans er á lífi enn og er fjörgömul eins og hann, og verða þau auðvitað bæði hér eftir óvinnufær og ómagar. Ég vona, að hæstv. Alþ. taki þessu með velvilja.