08.04.1941
Neðri deild: 33. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 812 í B-deild Alþingistíðinda. (1989)
77. mál, fiskveiðasjóður Íslands
Finnur Jónsson:
Ég er í meiri hl. n. með þeim hv. 5. þm. Reykv. og hv. þm. Ak. Og þar sem nokkuð er farið að bera á því, að menn greinir hér á um aðalatriði þessa frv., vildi ég leggja nokkur orð í belg, þó að frsm. n. hafi áður tekið fram flest það, sem ástæða er til að segja um þetta mál. Hann hefur bent á það réttilega, að vextir og afborganir af lánum úr byggingar- og landnámssjóði, sem lánuð eru til sveitanna, séu ekki nema 5% á ári og talið, að sjávarútvegurinn ætti að fá sams konar stofnlánakjör. Þessu hefur verið mótmælt af hv. þm. A.-Sk. og hv. þm. V.-Húnv., og þeir hafa sagt um leið, að þeir teldu, að öll lán landbúnaðarins ættu þá að njóta sömu kjara eins og hér er talað um viðvíkjandi fiskveiðasjóðslánum. Nú lítum við svo á í meiri hl. sjútvn., að byggingar- og landnámssjóðslánin séu sambærileg við fiskveiðasjóðslánin, þannig að fiskveiðasjóður eigi að verða eins konar byggingar- og landnámssjóður fyrir sjóinn. Og samkvæmt því hefðum við átt að gera kröfu til þess, að afborganir af stofnlánum frá fiskveiðasjóðnum yrðu ekki hærri en af stofnlánum úr byggingar- og landnámssjóði. Nú höfum við þó ekki viljað gera þetta, heldur gengið til samkomulags og sett vextina í 4% á ári.
Það hefur verið talað um í sambandi við þetta mál, að fasteignaveðslán væru venjulega tryggari heldur en lán, sem varið væri til fiskiskipakaupa. Þetta má vera. En ég hygg, að ef gerður væri samanburður á lánum til landbúnaðarins á undanförnum árum og lánum hins vegar, sem fiskveiðasjóður hefur lánað, mundi það koma upp, að fiskveiðasjóður hefur tapað tiltölulega minna á lánum heldur en Búnaðarbankinn hefur tapað á lánum, og vil ég þó ekki segja, að þau töp hafi verið stór. Á tíu ára tímabili hafa, samkvæmt skýrslum sjóðstjórnar fiskveiðasjóðs, tapazt 12 til 14 þús. kr. af lánum úr sjóðnum. Og með þeirri veltu, sem sjóðurinn hefur, getur þetta ekki talizt mikil áhætta.
Það væri ákaflega fróðlegt, ef þeir hv. þm., sem hafa verið að ræða um áhættuna viðvíkjandi fiskveiðasjóðslánum, vildu bera saman þá áhættu við áhættuna í sambandi við landbúnaðarlán, og þeir vildu svo upplýsa, hvernig sá samanburður mundi verða eftir reynslu undanfarinna ára. Því að það er ekki nóg að segja að þetta séu verulega mikil áhættulán, þegar það liggur fyrir, að fiskveiðasjóður hefur ekki tapað meiru en hér hefur orðið raun á.
Nágrannaþjóðir okkar hafa litið svo á, að stofnlán, sem veitt væru til bygginga á smærri fiskiskipum, ættu nokkuð jafnan rétt á sér eins og stofnlán til landbúnaðarins. Og fyrir stríðið voru stofnaðir fiskveiðabankar í Noregi, Danmörku og Svíþjóð, sem lánuðu fé til bygginga mótorbáta fyrir vexti, sem voru um 3% á ári. Þó að við setjum nú vextina af fiskveiðasjóðslánunum í till. okkar í 4%, þá eru þeir þó mun hærri en þeir vextir, sem nágrannaþjóðir okkar gerðu ráð fyrir að taka af lánum til fiskveiðiflotans hjá sér, áður en stríðið hófst.
Hv. þm. Borgf. gerði þá fyrirspurn til sjútvn., hvort ætlazt væri til þess, að ákvæði 2. gr. frv. næðu til þess hluta af gjaldi í fiskveiðasjóð, sem nú rynni til fiskimálan. Ég held, að þetta sé nokkuð greinilegt í frv., að þar er tekið fram, að tekjur fiskveiðasjóðs séu m. a. helmingur þess útflutningsgjalds, sem ríkissjóður tekur árlega af hvers konar sjávarafurðum. En ríkissjóður tekur vitanlega ekki það, sem fiskimálanefnd fær af fiskimálasjóðsgjaldinu. Ég held því, að þetta þurfi ekki frekari skýringa við. Nú virtist hv. þm. Borgf. telja, að meiri trygging væri fyrir því, að ríkissjóður gripi ekki til tekna fiskveiðasjóðs í erfiðu árferði, ef það gjald væri ákveðið í sérstökum l., eins og fiskveiðasjóðsgjaldið er ákveðið nú. Mér virðist nú ekki í þessu vera nein sérstök trygging. Alþ. hefur látið fiskveiðasjóðsgjaldið renna í ríkissjóð á undanförnum árum, af því að það hefur verið svo lágt, að það hefur ekki þótt taka því að leggja það í fiskveiðasjóð. Ég vil enn einu sinni benda á, að fiskveiðasjóðsgjaldið er ákveðið með sérstökum l., og þó hefur hæstv. Alþ. séð sér fært að taka það vegna örðugs fjárhags. Tryggingin fyrir því, að fiskveiðasjóður fái sínar tekjur, liggur því ekki í því, eftir hvaða formi er gert ráð fyrir, að fiskveiðasjóður fái tekjurnar, heldur í því, hvaða nauðsyn Alþ. telur fiskveiðasjóði á að fá tekjurnar og einnig í því, hve mikil þörf ríkissjóðs er á hverjum tíma til þess að afla sér annarra tekna heldur en þeirra, sem gert er ráð fyrir beinlínis með tollum.
Ég hef, ásamt meiri hl. sjútvn., ekki viljað fara inn á þá leið að hækka útflutningsgjaldið af sjávarafurðum, vegna þess m. a. að það útflutningsgjald er nú orðið allhátt, og við vitum ekkert um það, hver afkoma sjávarútvegsins verður jafnvel á þessu ári, — hún er orðin allóviss. Útflutningsgjaldið er lagt á sem hundraðsgjald af verði vörunnar, kominnar í skip, og tilkostnaður allur við að breyta vörunni þannig, að hún verði útflutningshæf, er þá orðinn svo mikill, að þetta gjald getur orðið mjög tilfinnanlegur skattur. Fyrst og fremst þarf sjávarútvegurinn að borga há innflutningsgjöld af því, sem flutt er inn og framleiðslan þarf að nota. Þegar svo er búið að breyta vörunni, t. d. fiski í saltfisk, þá er það enn svo mikill tilkostnaður, að ekki er viðlit að hækka útflutningsgjaldið frá því, sem nú er. Ef samkomulag hefði hins vegar verið um það að lækka útflutningsgjaldið og setja fiskveiðasjóðsgjaldið eitthvað upp, þá hefði það frá mínu sjónarmiði getað verið tiltækilegt. En þó tel ég, að þetta komi nokkuð í sama stað niður, hvor aðferðin er höfð. Og meiri hl. sjútvn. virtist, að þetta mundi vera öllu handhægara, eins og lagt er til í frv., heldur en að fara að breyta sjálfum l. um útflutningsgjaldið.
Hvað því viðvíkur, að starfsemi fiskimálan. sé nú orðin óþörf, þá held ég, að það sé ekki rétt athugað hjá hv. þm. Borgf. Fiskimálan. hefur tekið að sér að sjá um sölu á framleiðslu hraðfrystihúsanna, sem er orðið allmikið verk. Og þó að það kannske sýndist svo, að það væri fullt svo eðlilegt, að Samb. ísl. fiskframleiðenda hefði þessa starfsemi með höndum, þá er það orðið svo, að fiskimálan. hefur hlotið ágæta tiltrú hjá íshúsaeigendum, og ég býst ekki við, að þeir óski eftir að breyta neitt til um þessi efni.
Þá má enn fremur geta þess, að þó að nú sé búið að reisa hraðfrystihús mjög víða, þá er annar þáttur af starfsemi fiskimálan. alveg óunnin, og ég á þar við niðursuðu og niðurlagningu sjávarafurða. Það er að vísu starfandi í landinu ein nokkuð stór verksmiðja og tvær smærri í þessari atvinnugrein. En þeir, sem hafa fylgzt með í því, hverja áherzlu nágrannaþjóðir okkar leggja á þennan iðnað á venjulegum tímum, getur ekki dulizt, að starfsemi fiskimálan. er á þessu sviði ekki nema aðeins nýbyrjuð. Fiskimálan. á því enn fyrir hendi mikið verk, og ég geri ráð fyrir, að á meðan í henni sitja menn, sem hafa einhverja hugkvæmni, þá finni þeir jafnóðum ný verkefni, þegar önnur verkefni kunna að vera leyst. Það hefur gengið svo til hér hjá okkur, að við höf,um sent okkar vörur óunnar út úr landinu. Við höfum á síðustu árum sent 40–60 þús. tunnur árlega af krydd- og sykursíld til Svíþjóðar. Og þessi síld hefur verið lögð þar niður í dósir og flutt til annarra landa. En miklu eðlilegra hefði verið, að þessi iðnaður hefði verið framkvæmdur í landinu sjálfu.
Ég sé svo ekki ástæðu til að segja meira um þetta að sinni. En ég vildi þó benda hv. þm. Borgf. á, að í sjútvn. hefur ekki verið gert ráð fyrir, að fiskveiðasjóður fengi 4 millj. kr. frá skuldaskilasjóði, meðfram vegna þess að skuldaskilasjóðslánin voru aldrei nema 1½ millj. kr. Hins vegar gerði sjútvn. ráð fyrir því, að eignir fiskveiðasjóðs yrðu innan ekki langs tíma 4 millj. kr.
Fiskveiðasjóður hefur fengið frá skuldaskilasjóði 400 þús. kr., en af því, sem skuldaskilasjóður á nú útistandandi, var gert ráð fyrir, að fiskveiðasjóður fengi, helminginn, eða um 600 þús. kr.