15.05.1941
Sameinað þing: 16. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 47 í D-deild Alþingistíðinda. (3502)
153. mál, frestun alþingiskosninga
Ísleifur Högnason:
Ef ég man rétt, þá var samþ. hér í sameinuðu Alþingi fyrir ári síðan þáltill. þess efnis, að ríkisstj. léti undirbúa lagafrv., sem tryggði betur lýðræðið í landinu heldur en verið hefur fram að þessu.
Mér datt í hug í kvöld, þegar ég fékk fundarboðið og sá þessa þáltill., sem hér liggur fyrir, að þetta mundi árangur af starfi hæstv. ríkisstj. í þessu máli, og er ekki ósvipað um þessar efndir eins og allar efldir samkvæmt gefnum loforðum.
Hér á í dag að grafa íslenzkt lýðræði.
Ég held, að ef hæstv. Alþingi samþ. í kvöld að fresta kosningum, eins og hér er farið fram á, muni þjóðinni finnast lítið eftir af lýðræðinu í þessu landi, og það með réttu. Ég bendi á það í þessu sambandi, að það munu hafa verið löglegir þm., sem 10. apríl 1940 lögðu konungsvaldið í hendur ríkisstj. með samþ. þáltill. En hvað mun ríkisstj. gera síðar, þegar hún situr með mönnum, t. d. eftir eitt ár, sem ekki eru löglega kosnir og ekki fara með umboð þjóðarinnar? Ég get ekki betur séð en að ríkisstj. geti sagt þessum mönnum að fara heim. Ríkisstj. getur sagt: Það voru löglegir þm., sem gáfu okkur konungsvaldið í hendur, en hér sitjið þið draugaþing og getið farið heim. — Og það er grunur minn, að þm. verði að lokum vísað heim fyrir fullt og allt. Þetta háttalag er í fullu samræmi við stefnu breiðfylkingarinnar fyrir síðustu kosningar.
Um till. þá, sem hér liggur fyrir, þarf ég ekki að fara mörgum orðum, því að flokksbræður mínir hér á þingi hafa svo ýtarlega lýst þeirri óhæfu, sem felst bak við þessa till., og þarf ég ekki að árétta það.
Mér gengur illa að skilja það, að nú fyrst sé full óvissa um það, sem er fram undan. Hæstv. ríkisstj. vill láta líta svo út, sem hún hafi séð nokkuð fram í tímann áður fyrr, en nú sé það allt í þoku. Þessi ástæða, ástandið, sem nú er í landinu, fyrir því að fresta kosningum er að engu hafandi, vegna þess að hæstv. félmrh. lýsti yfir því fyrir tveimur eða þremur dögum, að ekkert nýtt hefði komið fram í þessu máli, sem styðji að því, að kosningum til Alþingis bæri að fresta. Og blöð hæstv. fjmrh. hafa skýrt tekið það fram, að Bretar muni ekki leggja stein í götu kosninga. Þá má og geta þess, að í sjálfu Bretlandi fara með stuttu millibili fram kosningar til þings eins og venja er, þó að svo megi segja, að þar rigni eldi og. brennisteini yfir þjóðina daglega. Samt sem áður þykir Bretum ekki ástæða til að láta falla niður kosningar.
Þá er því lofað í niðurlagi þáltill., að þetta ástand skuli ekki vara lengur en fjögur ár. Mér virðist einmitt, að þessi fjögurra ára frestun veki grunsemdir um, að ríkisstj. hafi ekki alveg hreina samvizku í þessu máli. Því er beinlínis lofað í þáltill., að hvernig sem ástandið verði að fjórum árum liðnum, þá sé sjálfsagt að hafa kosningar. Full ástæða sýnist að ætla, að ástandið fari versnandi, en ekki batnandi.