22.04.1941
Sameinað þing: 7. fundur, 56. löggjafarþing.
Sjá dálk 112 í D-deild Alþingistíðinda. (3632)
71. mál, milliþinganefnd um skólamál
*Forsrh. (Hermann Jónasson) :
Nú er fáskipað á þingbekkjum, og ég vil ekki vera margorður um þessa þáltill., þótt hún verðskuldi mikla athygli. Ég hef oft á það minnzt, að þörf væri á endurskipun skólamála hér á landi, og gert grein fyrir því, — sé ekki ástæðu til að endurtaka hinar almennu ástæður fyrir því. Ég held það skipti mestu máli að fá þessa þáltill. samþykkta og láta nefndina taka til óspilltra mála við sjálft viðfangsefni hennar.
Það er misskilningur,. að þáltill. sé komin fram til að tefja fyrir húsmæðraskóla í Rvík eða þá í beinu sambandi við tillögur um stofnun nýs búnaðarskóla á Suðurlandsundirlendinu. — Við vitum, að húsmæðrafræðslunni er mjög ábótavant og nauðsyn ekki aðeins bráðra, heldur góðra úrlausna. Og bændaskólaþörfin virðist nú mjög krefja úrlausnar. Þessir tveir þættir fræðslumálanna eru með hinum mikilvægustu. En um það hefur verið rætt, að í mörgum greinum fræðslumála hafa verið teknar upp útlendar fyrirmyndir og að það hefur komið nægilega skýrt í ljós, að þörf er á að breyta til um mörg atriði.
Reynslu skólamanna í þessum efnum þarf að nota sem fyrst. Þeir þurfa að fá tækifæri til að bera sig saman. Einnig er nauðsyn á að samræma skólana meir en er, og eru miklar umræður uppi um það.
Þá þarf að íhuga, hvort við eigum að taka upp kennslu til fyrrihlutaprófs í verkfræði í háskólanum og í öðru lagi til fyrrihlutaprófs í hagfræði o. s. frv. Sumt af þessu er þegar á dagskrá hér á Alþingi. Og eftir að húsnæðisskortur stendur ekki lengur háskólanum fyrir vexti, hljóta slík framtíðarmál að sækja fastar á en fyrr.
Nýlega áttu margir skólastjórar úr ýmsum skólum landsins fund með sér í Rvík, þar á meðal rektor menntaskólans og skólameistari Akureyrarskóla, Sigurður Guðmundsson. Ræddu þeir m. a. um, hvernig leysa ætti vandamál gagnfræðaskólanna og hvernig sambandi þeirra við æðri skóla skyldi varið. Aðsókn að þeim skólum sem öðrum hefur undanfarið verið miklu meiri en hægt hefur verið að fullnægja. Það mætti halda áfram niður í barnaskóla að telja vandamál, sem nefndin þyrfti að láta til sín taka.
Á bændaskólann á Hvanneyri hafa helmingi fleiri eða allt af þrefalt fleiri sótt um inntöku en hægt hefur verið að rúma. En það er ekki ýkja langt síðan aðsókn að bændaskólunum var minni en þeir gátu fullnægt. Það getur verið, að aðsóknin hafi mest aukizt í sambandi við breytingu, sem á náminu var gerð, og í þá átt bendir það, að í sumum héraðsskólunum hefur aðsóknin minnkað á sama tíma. Af því verður að álykta. að þetta unga fólk hafi fundið, að það, sem það þarf fyrst og fremst að nema, er svipað nám og ætlað er stúlkum á húsmæðraskólum og piltum á Hvanneyri eða Hólum. Það mun sannast, að hinn verklega námi er erfitt að koma fyrir í samskólum. Því er rætt um að breyta héraðsskólunum a. n. l. í þá átt, að þeir búi pilta undir bændaskólana á Hvanneyri og Hólum, verklega raunar ekki síður en bóklega, en stúlkurnar undir húsmæðranám eða aðra framhaldsmenntun við þeirra hæfi. Tækju þá framhaldsskólar þessir við nemendum eftir eins vetrar héraðsskólanám. Athugun virðist sýna, að auðvelt yrði að koma þessu þannig fyrir. Á Laugarvatni er nú að vaxa upp húsmæðraskóli við hlið samskólans. Ekki er ósennilegt, að verkaskipting húsmæðraskóla og bændaskóla í framhaldi af héraðsskólanámi gæti orðið til af sjálfu sér, en greiða þarf fyrir því.
Þessi þáltill. er ekki borin fram í sambandi við áminnztan bændaskóla á Suðurlandsláglendinu. En það mál verður nefndin að athuga. Í ráði er að breyta a. m. k. einum héraðsskólanum beinlínis í bændaskóla að nokkru leyti. Vegna þeirra aðstæðna, sem landið er í, væri ekki hægt að vinda bráðan bug að því að koma upp svo myndarlegum bændaskóla á Suðurlandi, sem menn þar mundu verða ánægðir með, og vart vinnukraftur sá, sem við mundi þurfa í bili. Það tefur því ekki framkvæmd þessarar hugmyndar, þótt hún verði fengin nefndinni til athugunar.
Það gladdi mig mjög í sumar, sem leið, þegar skólastjórar menntaskólanna, gagnfræðaskólanna og nokkurra annarra skóla, á ýmsum stöðum á landinu, héldu fund um skólamál og höfðu svo margt að ræða, að þeim vannst hvergi nærri tími til að ljúka því. Þar komu fram í ræðum margar tillögur, og skólastjórarnir ræddu um það við mig, að þeir vildu geta komið saman í sumar til frekari umræðna. Ef þessi till. nær samþykki, eins og ég vona, þyrfti nefndin að geta tekið til starfa sem fyrst til að geta notað sér að fullu möguleikana til að krefja og fá fullar og rökstuddar upplýsingar hjá skólastjórunum, er þeir koma saman, og þurfa þau atriði að liggja ljós fyrir henni, áður en hún lýkur störfum.
Ég álít, að samþykkt þessarar till. sé mjög aðkallandi. Hún hefði átt að koma fyrr, þótt ekki skuli um það sakazt. En ég vildi, að hún fengi greiða og góða afgreiðslu.