16.05.1942
Efri deild: 59. fundur, 59. löggjafarþing.
Sjá dálk 713 í B-deild Alþingistíðinda. (2014)
20. mál, framkvæmdasjóður ríkisins
*Atvmrh. (Magnús Jónsson):
Umr. um þetta mál hafa þegar orðið öllu lengri en búast mátti við, sérstaklega af því, að öllum virðist bera tiltölulega lítið á milli, þó að fjhn. tæki upp á því að klofna um málið. Ég verð þó að svara nokkrum orðum því, sem komið hefur fram.
Hv. 10. landsk. sagði út af orðum mínum, að það væru engin rök frá mér gegn þessu máli, að Alþingi gæti breytt lögum, og hv. frsm. meiri hl. tók undir það. Ég vil samt segja, að talsverð rök séu í þessu máli, því að það er tvennt ólíkt, hvort sett eru lög, sem þegar eiga að koma til framkvæmda, eða hvort það eru lög eins og þessi eða áætlanir um, að eitthvað skuli gert einhvern tíma í framtíðinni. Ég vil benda á það í þessu sambandi, að þetta er að vissu leyti einkennileg löggjöf, af því að það er til löggjöf um þetta atriði. Það eru 10 ára gömul lög, frá 1932,. um svo kallaðan jöfnunarsjóð ríkisins. Þar er svo ákveðið, að þegar tekjur ríkissjóðs á rekstrarreikningi fara fram úr lögboðnum og óhjákvæmilegum greiðslum og handbært fé ríkissjóðs samkvæmt sjóðsyfirliti nemur meiru en 4 milljónum króna, þá skuli leggja það, sem umfram er, í sjóð, er nefnist jöfnunarsjóður. Ég skal ávaxta fé hans í banka. Þarna er heimild fyrir þessari ráðstöfun. Þ.e.a.s., ef ríkissjóður eignast svo og svo mikið handbært fé, þá rennur það, sem er fram yfir 4 millj. kr., samkvæmt fyrstu grein þessara laga, í jöfnunarsjóð. Það hlýtur því, eftir þeim lögum, eitthvað að vera komið í jöfnunarsjóð, ef svo mætti að orði komast: Svo kemur grein, sem segir, hvernig eigi að verja þessum jöfnunarsjóði. Verði greiðsluhalli á sjóðsyfirliti ríkisreiknings, ber að greiða af handbæru fé ríkissjóðs það, sem til er umfram 4 milljónir, en það, sem á vantar, greiðist úr jöfnunarsjóði, eftir því sem fé hans hrekkur til. Svo kemur nánara ákvæði um þetta. Og að lokum kemur ákvæði um það, að verja megi honum til greiðslu á erlendum skuldum. Þessu er öllu ráðstafað með þessum lögum. En nú er ekkert orð um það í þessum lögum, að þau lög verði úr gildi numin, en þau eru það sjálfsagt að einhverju leyti, ef þessi lög verða sett. Þetta er ágætt dæmi um það, hvað það þýðir að setja þess konar löggjöf. Nú kemur Alþingi 1942 og setur lög eins og því sýnist og. skeytir ekkert um vilja Alþingis 1932. Og það mun sýna sig, að það mun í hvert skipti setja lög eins og því sýnist í þessu efni, og það er eðlilegt.
Ég minntist ekkert á brtt. hv. 10. landsk. áðan, en ég vil út af henni segja það, að mér þykir engin furða, þótt menn vilji segja til um það, hvernig eigi að verja þessu fé. En sams konar till. kom fram í hv. Nd. og var felld þar. Nú kemur hv. 1. þm. Eyf. og ætlar strax að fara að bæta við hana. Ætli það komi ekki þarna gangur málanna. Nú vilja menn þetta eða hitt, á næsta þingi vilja menn ekki þetta, heldur eitthvað annað. Svona verða menn alltaf að breyta þessu, og svo þegar að því kemur, að það á að ráðstafa þessu, þá verður málið tekið upp til alveg nýrrar athugunar. Og það verður farið með þetta fé eins og ríkissjóður væri.
Ég hef ekki getað náð í ákvæðin um viðlagasjóðinn gamla, sem hv. þm. sagði, að verið hefði skynsamlega ráðstafað. Þessi sjóður myndaðist við það, að þá kvað alltaf við, að enginn hefði peninga nema landssjóður. En ég held, að hann hafi verið allt öðruvísi. Hann var einhvers konar lánsstofnun, og honum var ekki svo glatt eytt, af því að hann stóð úti í lánum til húsa, jarða og ýmislegs annars. Það er því engan veginn hægt að jafna þessu saman.
Hv. frv. meiri hl. sagði, að hann skildi ekki í því, að ríkissjóður gæti ekki safnað varasjóði eins og einstök félög, t.d. hlutafélög. Það getur vel verið, að þetta sé skrýtið, en svona er það nú samt. Og það er kannske nokkuð ólíku saman að jafna. Það er búið um varasjóðina miklu betur af félögunum, og svo er með skattalögunum búið að gera þá þannig úr garði, að það er lítt mögulegt að hagga við þeim. Og svo má búast við, að varasjóðir félaga haldist betur við, af því að þar eru eigendurnir alltaf þeir sömu. Ég gæti trúað, að þeim væri mismunandi varið, ef skipta ætti oft um þá, sem með þá fara. Aftur á móti er það þannig með sjóði ríkisins, að það er alltaf verið að gera kröfur um að fá fé úr þeim. Og reynslan hefur sýnt, að það er ekki eins auðvelt fyrir sjálft löggjafarvaldið að koma sér upp varasjóði og það er í einstökum félögum, nema því yrði komið inn í stjórnarskrána. Það mætti kannske setja það inn í hina endanlegu nýju stjórnarskrá, svo að maður tali nú um þetta í gamni og alvöru.
Ég vil beina þeirri spurningu til hv. frsm. á móti spurningu, sem hann beindi til mín: Hvað heldur hann, að gert yrði, ef miklir vandræðatímar rynnu upp og tekjur ríkissjóðs rýrnuðu og ákaflega mikil þörf væri á því, að hið opinbera hefðist handa um framkvæmdir? Heldur hann virkilega, að þessi ákvæði um framkvæmdasjóð ríkisins mundu þá nokkuð mega sín fyrir þeirri þörf? Ég hef ekki nokkra trú á því. Ég held, að það gerði ekkert til, þó að þetta fé væri í þessum framkvæmdasjóði, því yrði þá bara veitt úr honum. En hvað það væri betra heldur en að ráðstafa því úr ríkissjóði, það fæ ég ekki séð.
Ég vil ekki ganga á móti þeirri hugsun, sem er í þessu frv., en tel hins vegar, að það komi ekki að verulegu gagni. Ég legg svo að lokum til, að frv. verði vísað til ríkisstj.