07.09.1942
Neðri deild: 22. fundur, 60. löggjafarþing.
Sjá dálk 299 í B-deild Alþingistíðinda. (412)
80. mál, stjórnarskipunarlög
Forsrh. (Ólafur Thors) :
Ég þarf ekki miklu að svara þessum ræðum, sem hér hafa verið fluttar. Ég sé, að Framsfl. vill gjarnan stofna til mikilla umr. um þetta mál. En þær eru ekki að sama skapi innihaldsríkar. Hv. 1. þm. Árn. fjargviðraðist mikið yfir því, að kjósendurnir í landinu fengju ekki að vita nú hið endanlega form, sem haft yrði á afgreiðslu sjálfstæðismálsins, þegar endanlega verður gengið frá því. Framsfl. hefur nú lýst því yfir, að það þurfi engar kosningar til þess að leysa þetta mál, heldur nægi einföld samþykkt Alþ., og þá sé málið leyst. Svona rök eru ekki samboðin svo mikilsverðu máli sem sjálfstæðismálinu.
Ég held, að það hafi ekki verið mikið í ræðu hv. 2. þm. Skagf., sem gefi tilefni til andsvara fram yfir þær aths., sem ég hef þegar gert við ræður annarra hv. flokksbræðra hans hér í dag. Allar röksemdir þeirra stangast, og ekkert verður eftir annað en óvild gagnvart málinu og ekkert annað spursmál í sambandi við það annað en það, hvort Framsfl. vill fyrir opnum dyrum beita sér gegn lausn sjálfstæðisimilsins. Ég viðurkenni, að ríkisstj. hefur ekki spurt fyrir fram um það, hvað gera ætti í þessu máli, af þeim ástæðum, að okkur þótti orka tvímælis, hvort slík fyrirspurn yrði til þess að greiða götu málsins eða torvelda það.
Hv. 2. þm. Skagf. lýsti yfir, að sér þætti rétt, að 100% atkvæða kosningabærra manna þyrfti til þess að leysa þetta mál. Og ég veit, að Danir mundu taka undir þessa uppástungu með honum.
Hv. þm. V.-Húnv. veit vel um hin nýju viðhorf í þessu máli og þau öfl, sem hér eru að verki. Og þó að hann sé meira fyrir að sýnast heldur en að reynast vel, þá efast ég um, að hann hefði þorað eða haft svo litla ábyrgðartilfinningu, að hann hefði beitt sér fyrir annarri lausn á sjálfstæðismálinu nú en Sjálfstfl. Og þegar hann er með grátstaf í kverkunum yfir þessu öllu og yfir því, að ég skuli ekki hafa viljað segja af mér út af þessu máli, þá eru það krókódílstár, sem hann fellir um það í þessu máli, sem engum hv. þm. eru sæmandi í þessu máli, ekki heldur honum. Ég bendi honum á, að sú lausn, sem hér er borin fram, ber með sér möguleikana fyrir hann, ef hann kemst að sem þm., og aðra hv. þm. til þess að stíga hið endanlega spor á næstu þingum, ef þeir hafa manndóm til þess. Og ég hef lýst yfir, að Sjálfstfl. mun beita sér fyrir því, að lýðveldi verði stofnað á þessu ári. En vegna hinna nýju viðhorfa í þessu máli, tel ég hæpið, að þær tilraunir beri árangur.
Ég endurtek þá yfirlýsingu, að Sjálfstfl. mun beita sér fyrir því, en ég fer ekki dult með það, að vegna hinna nýju viðhorfa er hæpið, hvort þetta er hægt, því að hvorki ég eða hv. þm. V.-Húnv. né aðrir geta neitt um það fullyrt. En flokkur hv. þm. V.-Húnv. telur ekki um annað að ræða en að ríkisstj. sitji áfram og að betri ríkisstj. verði nú ekki hægt að fá. Og um það er ég sammála Framsfl.