19.12.1942
Efri deild: 21. fundur, 61. löggjafarþing.
Sjá dálk 86 í B-deild Alþingistíðinda. (241)
85. mál, dómnefnd í verðlagsmálum
Hermann Jónasson:
Það yrði of langt mál, ef ætti að fara að ræða frv. á víðum grundvelli, og málið er það stórt, að enn lengri tíma tæki það, ef jafnframt ætti að rekja sögu þessara mála eins og þeim hefur undið fram á undanförnum árum eða ef gera ætti grein fyrir næstu skrefum. Vegna þess ætla ég ekki að gera það hér. Vil ég aðeins taka það fram, að ég mun fylgja þessu máli og lít á það sem byrjun að þeim framkvæmdum, sem gera þarf, enda ber frv. það með sér.
Það fyrsta, sem gera verður í þessu máli og það, sem ætlazt er til með frv. þessu, er að stöðva sig á þessari hálu braut, er við höfum verið að renna eftir undanfarið, og ég tel það og alveg rétt, sem kom fram í Nd. og einnig hér, að þessi stöðvun, þessi byrjun, muni verða erfið og jafnvel erfiðari en menn gera sér ljóst nú í dag, en þrátt fyrir það hika ég ekki við að ljá þessu máli fylgi mitt, því að einhvern tíma kemur að því, að hefjast þurfi handa.
Í sambandi við það, að ráðstafanirnar kæmu niður á einhverra herðar, þá þýðir í raun og veru ekki að vera að tala um, að hér sé ver ið að setja byrðir á þessa eða aðra í þessu sambandi, því að þær koma bara með meiri þunga á alla þjóðina, ef ekkert er að gert.
Að vísu skal það játað, að ríkisstj. taki að sér málin á því stigi, að stöðvun er svo að segja fyrirsjáanleg. Ekki er hægt að selja vörur fyrir öllu hærra verð en nú er gert. Kaupgetan er þegar farin að verða þverrandi og ekki hægt að hækka launin eða framleiða með öllu meiri tilkostnaði. Hvort tveggja, kaupgeta og verðlag, er þegar að stöðvast og því þýðir ekki annað en að setja punkt og stöðva sig og næst að undirbúa gönguna til baka.
Þeir erfiðleikar, sem mæta okkur þegar við stöðvunina, eru að vísu talsverðir, en stórkostlega erfið verður þá gangan til baka. Ef þetta er erfitt, að stöðva sig, svo erfitt, að jafnvel sumum hrýs hugur við því, þá er ekki glæsilegt að horfa til alls þessa, er á eftir þarf að fara, ef árangur á af að verða.
Ég álít, að ekki komi til neinna mála, þar sem fyrir liggur frá verðlagsn. landbúnaðarafurða loforð um, að ekki skuli hækkun fara fram á afurðum, er undir þær heyra, þá álít ég, að það komi ekki til neinna mála að lögfesta verð á þeim, og væri það auk þess frekleg móðgun af hendi Alþ., þar sem það mundi skoðast sem yfirlýsing um, að Alþ. treysti ekki loforðum n.
Ég vil og lýsa ánægju minni yfir því, að bændur og aðrar stéttir skuli tjá sig fúsa til að stöðva verðlag á nauðsynjavörum og sætta sig við lögbindingu.
Læt ég svo hér staðar numið að ræða þetta mál, þar sem það er svo umfangsmikið, eins og ég gat um í upphafi, að ef ræða ætti það allt, mundi tíminn í kvöld ekki endast til þess, og tel ég mér því ekki fært að orðlengja um það á þessu stigi.