06.04.1943
Sameinað þing: 39. fundur, 61. löggjafarþing.
Sjá dálk 173 í D-deild Alþingistíðinda. (3788)
161. mál, síldarmjöl til fóðurbætis
Finnur Jónsson:
Ég vildi óska þess alveg sérstaklega, að hæstv. atvmrh. yrði viðstaddur umr. um þetta mál. Og ástæðan til þess er sú, að í þessari þáltill. er svo að orði kveðið, að lagt er fyrir ríkisstj. að ákveða verð á síldarmjöli til fóðurbætis samkv. 12. gr. l. um síldarverksmiðjur ríkisins frá 5. jan. 1938. En þar segir, að ákveða skuli verðið ár hvert að fengnum till. verksmiðjustjórnarinnar með hliðsjón af kostnaðarverði og markaðsverði. En nú er þetta ákvæði í síldarverksmiðjul. þannig, að ég veit ekki til þess og hef ekki heyrt þess getið, að neinn maður hér á Alþ. hafi getað gert sér grein fyrir, hvernig þetta síldarmjölsverð eigi að ákveða, ef það á að ákveðast eftir l. Það er ákaflega einfalt mál, ekki sízt nú, síðan farið var að selja síldarmjölið til fóðurs í einu lagi, að ákveða síldarmjölsverðið til fóðurbætis innan lands eftir markaðsverði, sem síldarmjöl almennt er selt fyrir út úr landinu, að frádregnum kostnaði. En að ákveða síldarmjölsverðið eftir kostnaðarverði er ekki einfalt mál. Hvers konar kostnaðarverð er þetta, sem átt er við í þessum l.? Ef þetta er tekið bókstaflega, þá virðist mega fara eftir því, fyrir hvaða verð skipin geta látið síldina af hendi, þannig að þau bæru sig og ekki meira en það. En þá ætti líka að taka tillit til þess, ef tap yrði á síldveiðinni, og miða verðið á mjölinu við það. Í sumum árum hefði þetta getað haft áhrif á verð á síldarmjölinu til lækkunar, en í öðrum árum hefði þetta getað haft áhrif á verðið á síldarmjölinu til mjög mikillar hækkunar, t.d. á árinu 1935, þegar ekkert síldveiðiskip stundaði síldveiði öðruvísi en með stórtapi. Og ég geri ráð fyrir, að bændum mundi hafa þótt þá heldur vera vá fyrir dyrum, ef síldarmjölsverðið hefði á því ári verið ákveðið með hliðsjón af kostnaðarverði.
Ég minnist þess, að þegar þessi l., sem hér er vitnað til, voru til umr., þá voru flm., hvað eftir annað, beðnir að gefa útskýringu á því, hvað þeir ættu við með því að taka upp í l. ákvæðið um kostnaðarverð á mjölinu. En þeir færðust alveg undan því að gefa á því nokkrar skýringar. Og ég hef aldrei heyrt gefnar á því neinar frambærilegar skýringar hér á Alþ.
Nú vildi ég spyrja hæstv. atvmrh., hvort hann hafi gert sér grein fyrir, hvað átt er við með þessu ákvæði í l. Ég hef átt sæti í stj. Síldarverksmiðja ríkisins síðan árið 1936, og mér er ekki kunnugt um, að nein ríkisstj. hafi nokkurn tíma getað ákveðið verðið á síldarmjölinu með hliðsjón af þessu kostnaðarverði, sem þó er verið að ræða um þarna í l., heldur hafi verið reynt að fara sem allra næst markaðsverði erlendis með síldarmjölsverðið á innlendum markaði. Og þetta er að vísu mjög eðlilegt, vegna þess að önnur ákvæði í þessum l. kveða svo á, að eigendur síldarinnar geti lagt veiðina upp til vinnslu hjá Síldarverksmiðjum ríkisins og þá sé þeim greitt söluverð afurðanna, að frádregnum kostnaði og sjóðagjöldum. Það er ákveðinn eins konar samvinnurekstur fyrir þá, sem leggja upp síldina til ríkisverksmiðjanna, og það er með l. ætlazt til þess að menn fái sannvirði fyrir síldina, en það mundu þeir tæplega fá, ef ekki væri miðað við hið almenna markaðsverð, eins og það er á afurðunum í hvert skipti. Ég fann sérstaka ástæðu til að benda á þetta í umr. um þetta mál, vegna þess að mér virtist nauðsyn á að breyta þessu lagaákvæði, og vildi biðja atvmrh., ef hann hefur einhverja fullnægjandi skýringu á því, hvaða verð er átt við með þessu ákvæði í l., að láta þá í ljós álit sitt á því, hvort ekki sé rétt að freista þess að fá þessu lagaákvæði breytt, og þá jafnframt fella niður fyrri hluta þessarar þáltill.