06.04.1943
Sameinað þing: 39. fundur, 61. löggjafarþing.
Sjá dálk 174 í D-deild Alþingistíðinda. (3789)
161. mál, síldarmjöl til fóðurbætis
Atvmrh. (Vilhjálmur Þór):
Herra forseti. — Um. till. þá til þál., sem hér liggur fyrir, vil ég segja viðkomandi B-lið, að mér þykir það sjálfsagt og eðlilegt, að gerðar verði ráðstafanir til þess að tryggja, að nægilega miklu verði haldið eftir af góðu síldarmjöli handa landbúnaðinum á komandi vetri.
Um fyrri lið till. virðist mér, að eins og hann er orðaður, muni hann ekki ná tilgangi þeim, sem flm. till. ætlast til. Í 12. gr. l. nr. 1 1938 segir:
„Hámarksverð á síldarmjöli til samvinnufélaga, bæjarfélaga, hreppsfélaga og búnaðarfélaga ákveður ríkisstj. ár hvert, að fengnum tillögum verksmiðjustj. og með hliðsjón af kostnaðarverði og markaðsverði.“
Ég verð að segja það, að mér er ekki á nokkurn hátt hægt að sjá, hvað meint er með þessu orðalagi í gr., og held, að mér sé óhætt að segja, að þær ríkisstj., sem hafa verið við völd fyrirfarandi nokkuð mörg ár, hafi líka gefizt upp við að skilja eða geta sér til, hvað átt er við með þessu orðalagi. Árið sem leið virðist sem útflutningsverð á síldarmjöli frá ríkisverksmiðjunum hafi verið kr. 51.40 eða kr. 51.80 eða eitthvað svipað því, hver sekkur. Það mundi sennilega vera kallað markaðsverð eftir því, sem greinin er orðuð. Hins vegar er kostnaðarverðið, sem mér virðist, að yrði að finna út á þann hátt að vita, hvað verksmiðjurnar borga fyrir hráefnið, bæta við kostnaðinum við rekstur verksmiðjanna og draga frá þessu það, sem fæst fyrir lýsisframleiðslu verksmiðjanna, og það, sem þá er eftir, er kostnaðarverð síldarmjölsins. Ef svona er farið að, virðist mér muna kr. 9.00 á sekk, hvort farið er eftir framleiðsluverði eða markaðsverði. Eins og síðasti ræðumaður, þm. Ísaf., tók fram, er þetta þó ekki eins einfalt eins og hér er framsett, vegna þess að töluvert af síldinni er lagt inn til vinnslu, og þá vandast málið enn meira að vita, hvað er kostnaður og hvað er framleiðsluverð. Ég stóð í þeirri meiningu og stend enn, að þegar þessi ákvæði voru sett, hafi verið tilætlunin að tryggja landbúnaðinum ódýrara síldarmjöl en útflutningsverðið beint gaf tilefni til, m.ö.o. að verið væri að tryggja, að þessar ríkisverksmiðjur gætu orðið lyftistöng fyrir sjávarútveginn og landbúnaðinn. Ef þessi skilningur er réttur og ef Alþ. hefur enn sama skilning, að verksmiðjurnar ættu að verða lyftistöng landbúnaðarins eins og sjávarútvegsins, væri nauðsynlegt, að 12. gr. yrði umorðuð og tekið skýrar fram, hver ágóðahlutur landbúnaðarins skuli vera af því, að verksmiðjurnar eru reknar í landinu. Að þessu gefna tilefni vildi ég mælast til þess, að Alþingi tæki til yfirvegunar að breyta þessu og gera orðalagið skýrara á þessari grein um þetta atriði, til þess að framvegis væri enginn vafi á því, hvað verðið ætti að vera og hvernig ætti að verðleggja síldarmjölið til landbúnaðarins.
Með þessu hef ég viljað benda á það í fyrsta lagi, að a-liður þessarar till., eins og hún er orðuð, muni varla koma að því gagni, sem till.-menn ætlast til, og í öðru lagi, að það er að mínum dómi nauðsynlegt og rétt að taka til athugunar að gera þessi ákvæði í verksmiðjul. skýrari og það skýrari, að það sé óyggjandi, hvað átt er við með þeim og hvernig eigi að framkvæma þau.