09.04.1943
Neðri deild: 94. fundur, 61. löggjafarþing.
Sjá dálk 730 í B-deild Alþingistíðinda. (945)
140. mál, dýrtíðarráðstafanir
Einar Olgeirsson:
Herra forseti. — Það má segja, að afstaða hæstv. ríkisstj. sé orðin alleinkennileg. Nú getur hún sætt sig við brtt. á þskj. 705, sem fara meðal annars fram á að fela Búnaðarfélagi Íslands ásamt alþýðusambandinu þessi mál, en till. fjhn. um þetta efni eru fordæmdar af hæstv. ríkisstj. Það væri fróðlegt að fá að heyra, hvaða rök hæstv. ríkisstj. getur gefið fyrir þessari kynlegu afstöðu sinni. Ég hef ekki vitað til þess, að Búnaðarfélag Íslands hafi haft með sölu afurða að gera. Bændur hafa skapað sérstök samtök í því skyni, sem eru: Samband íslenzkra samvinnufélaga, Sláturfélag Suðurlands, Mjólkurbú Flóamanna o.fl., og væri því eðlilegra, að þau samtök fengju þessi mál í hendur, heldur en Búnaðarfélag Íslands, sem aldrei hefur nálægt þessum málum komið.
Svo hefur það gerzt á ákveðnu tímabili í sögu bænda, að farið var inn á það svið, að a.m.k. allmargir af þeim óskuðu eftir því, að löggjafarvaldið léti til sín taka um að ákveða verðið á afurðum bænda. Það hafa verið sett sérstök l. og samkv. þeim kosnar sérstakar n. til þess að ákveða þetta verð. Síðustu 10 árin hefur það í raun og veru verið mest eftir óskum bændanna sjálfra, að gerð hefur verið nokkurs konar lögfesting á afurðaverðinu. Og sannleikurinn er, að bændur hafa litið svo á, að með pólitískum áhrifum sínum, sérstaklega hér í þinginu, mundu þeir fá ákvarðað um það, hvers konar verð væri sett á þeirra afurðir. Og það hefur haft alveg sérstök áhrif í pólitíkinni, eins og kom bezt í ljós við síðustu kosningar, — a.m.k. á það við einstaka stjórnmálaflokka — þannig að flokkarnir hafa reiknað út hugsunarhátt bænda í sambandi við kosningarnar, sem hefur haft áhrif á það, hvernig verðið hefur verið ákveðið á afurðum þeirra. Og það hefur verið reiknað út verðið á afurðum bænda með sérstöku tilliti til þess, hvort þessi eða hinn maður hafi þótt hæfur til þess að vera fulltrúi á Alþ. Það hefur bókstaflega verið unnið að því hér á Alþ. af einstökum bændum að fá afurðaverð bænda ákveðið sem bezt fyrir þá stétt. Og mér hefur þess vegna fundizt, t.d. í sambandi við það, sem við höfum rætt í fjhn. um þetta mál, að við værum í raun og veru að semja við fulltrúa bænda, af því að í þeirri n. væru menn, sem staðið hafa skeleggt fyrir hönd bænda hér í þinginu. Það var ekki slegið af þeirri kröfu, heldur var það svona líkt því eins og þegar fulltrúar verkamanna eru að semja. Mér hefði því fundizt forsvaranlegt, frá bændanna sjónarmiði, að ganga frá þessu máli hér á þingi til bráðabirgða, meðan svo reynsla væri fengin um þær bráðabirgðaráðstafanir og góður samningsgrundvöllur til þess að byggja á í framtíðinni. Ég fæ því ekki betur séð heldur en einmitt með till. fjhn. sé tekið tillit til bænda, og þannig hafi þá farið fram samningar í augnablikinu um bráðabirgðagrundvöll, sem vel sé viðunandi til 15. ágúst, þannig að ekkert vít sé í því að láta þá „organization“, sem ekkert hefur haft með þessi mál bænda að gera, taka ákvörðun um þau, nefnilega Búnaðarfélag Íslands. Um Alþýðusamband Íslands gegnir allt öðru máli. Það samanstendur af verkalýðsfélögum, sem beinlínis og sérstaklega eru til þess skipuð að ákveða verð á vinnuafli verkamanna og til að gera samninga þar um. Það er „organization“, sem sérstaklega er viðurkennd í landinu sem samningaaðili í þeim efnum við atvinnurekendur. Og verkamenn hafa tekið mjög ólíka afstöðu gagnvart þeim ákvörðunum Alþ. um greiðslu fyrir vinnu þeirra því, sem bændur hafa tekið sams konar ráðstöfunum Alþ. gagnvart þeim, þ. e. a. s. um afurðaverðið, þegar það hefur verið lögfest. Þarna er því tvennu ólíku saman að jafna.
Viðvíkjandi því, sem hv. þm. Mýr. (BÁ) kom inn á, víðvíkjandi 3 millj. kr. sjóðnum, þá held ég að hann hafi heyrt nokkuð illa, ef hann hefur lagt þá meiningu í ræðu mína í gær, að ég væri að mæla með því, að verkamenn fórnuðu 12% af kaupi sínu til þess að leggja í sjóð til ýmissa framkvæmda hér á Íslandi. Ég var einmitt sérstaklega að gera grein fyrir því, að það, sem helzt mundi geta fengið verkamenn til þess að geta lagt þessa persónulegu fórn á sig, mundi vera það, að þeir fengju tryggingu fyrir því, að fá að skapa sér sterkan sjóð sem tryggingu gegn atvinnuleysi. Ég las allmikið úr þeim kafla alþýðutryggingalaganna, sem er um atvinnuleysistryggingar. Ég sýndi fram á, hvers konar endurbætur þyrfti að gera á þessum kafla alþýðutryggingalaganna, sem hefur verið alveg ónýtur fram að þessu, og hvernig það væri alveg tilvalið að tengja þær endurbætur við þá fórn, sem farið er fram á, að verkamenn færi þarna, og skapa þeim til handa ný félagsleg réttindi. Og ég lýsti yfir þá, að ég álít ekki eðlilegt, að verkamenn mundu ganga inn á þetta og Alþýðusamband Íslands mundi ganga inn á að mæla með þessari tilslökun af hálfu verkamanna eða vinna að því undir öðrum kringumstæðum en að þetta yrði gert. Nú veit hv. 1. flm. brtt. á þskj. 705 (BÁ), að þeir flokkar hér í þinginu, sem sérstaklega hafa fylgi meðal verkamanna og ætla mætti þess vegna, að gætu nokkru áorkað um það, hvaða afstöðu alþýðusambandið tæki, eru alveg mótfallnir því að mæla með nokkru slíku eins og því, sem farið er fram á í brtt. á þskj. 705. Það má þess vegna ganga út frá því sem fyrirfram vonlausu að reyna að fara þá leið gagnvart Alþýðusambandi Íslands. Og það er gott, að þeir menn, sem gerzt hafa flm. þessarar brtt., geri sér það ljóst, þannig að þeir þurfi ekki að verða fyrir neinum vonbrigðum á eftir. Og það er nauðsynlegt, að ríkisstj. geri sér það ljóst líka, að með þessu móti er verið að loka þeirri leið, sem fjhn. var að reyna að opna. Ef hæstv. ríkisstj. segir um það, hvort hún sættir sig við þessar till., mun ég kannske minnast á þetta síðar, en skal ekki ræða málið frekar að sinni.