10.12.1943
Efri deild: 63. fundur, 62. löggjafarþing.
Sjá dálk 842 í B-deild Alþingistíðinda. (1665)
152. mál, alþýðutryggingar
Frsm. (Haraldur Guðmundsson) :
Við fyrstu umr. þessa máls kom fram ósk hér í d. um, að leitað væri umsagnar Vinnuveitendafélags Íslands og Alþýðusambands Íslands um þetta frv. Þetta hefur nú n. gert, og hefur nú borizt bréf frá báðum þessum aðilum og auk þess frá Apótekarafélagi Íslands. Alþýðusambandið vill láta samþ. frv. með lítils háttar breyt. á sjúkratryggingunum, að sjúkrasamlög greiði læknishjálp heimilislækna að fullu í stað 5/6 hluta, eins og gert er ráð fyrir í þessu frv. Að öðru leyti mælir Alþýðusambandið mjög með frv.
Bréf vinnuveitendafélagsins bendir á, að nauðsynlegt sé að gera þá breyt. á slysatryggingunum, að bætur verði nokkuð hækkaðar. Hins vegar telur það, að sú iðgjaldahækkun, er komi til með að leiða af þessari bótahækkun, verði of há, til þess að leggja megi hana á atvinnureksturinn. En þessi umsögn mun hafa byggzt á misskilningi að verulegu leyti. Vinnuveitendafélagið mun eiga við iðgjöld eins og þau eru nú orðin af völdum stríðsins. En með „grunniðgjöld“ er átt við iðgjöld fyrir stríð, áður en þau hækkuðu af völdum dýrtíðar og styrjaldar. Iðgjald sjómannatryggingarinnar er nú t. d. komið upp í 6 kr. á viku, en var kr. 1,70 fyrir stríð.
Mér þótti rétt að geta þessarar ábendingar. Enn fremur er bent á það í bréfi Vinnuveitendafélagsins, hvort ekki væri ástæða til þeirrar breyt., að ríkið greiddi slysatryggingaiðgjöld að einhverju leyti eða öllu. N. gat ekki fallizt á þá breyt., því að þetta er hugsað sem kostnaður við atvinnureksturinn. Þó mætti rýmka ákvæðin um framlög ríkisins í vissum tilfellum. T. d. er ríkið samkvæmt núgildandi l. skylt að greiða 3/7 af iðgjöldum á bátum innan við fimm smálestir. N. gerir að till. sinni, að ríkið greiði þennan sama hlut allt upp í tólf smálesta báta, og er þá miðað við takmörk lögskráningar, en skyldugt er að lögskrá menn á stærri báta en tólf smálestir, eins og kunnugt er. Kostnaðarauki mundi ekki verða mikill af þessu fyrir ríkið. Árið 1942 námu iðgjöld báta milli fimm og tólf smálestir 60 þúsundum króna, og væri þá um að ræða 3/7 af þeirri upphæð með þeim breyt., sem verða kunna á hverjum tíma.
Í bréfi apótekaranna er aðeins vikið að því eina atriði, að sjúkrasamlögum sé ekki veitt heimild til að stofna og starfrækja ný apótek, og flytur einn nm. brtt. við 35. gr., sem er um þetta atriði.
Ég hef þá stuttlega gert grein fyrir umsögnum þessara aðila um frv., og tel ég þær sýna, að talin sé þörf breyt. í þá átt, er frv. gerir ráð fyrir, þótt skoðanir séu skiptar um ýmis atriði. — Nm. eru allir sammála um að hækka slysabæturnar eins og gert er ráð fyrir í frv. og telja rétt og sjálfsagt, að teknar séu upp lífeyrisgreiðslur til barna og öryrkja. Þeir eru einnig sammála um, að breyt. á sjúkratryggingunum séu allar til bóta, og eru þeim samþykkir. Hins vegar eru skiptar skoðanir um sum smærri atriði, og tveir nm. taka fram í nál., að þar sem flokkur þeirra hafi ekki átt fulltrúa í mþn. þeirri, er um þetta frv. hefur fjallað, þá hafi þeir ekki getað kynnt sér það nógu rækilega í einstökum atriðum, en fallast þó á að mæla með því í heild. Ég veit nú ekki til þess, að nokkur stjórnmálaflokkur hafi átt fulltrúa í þessari n. Ráðh. mun hafa skipað hana með allt önnur sjónarmið fyrir augum. Ég tek þetta fram til að koma í veg fyrir misskilning, og ég get þess um leið, að Brynjólfur Stefánsson mun vera sjálfstæðismaður, enda þótt hann væri ekki tilnefndur af neinum flokki frekar en aðrir, og hann hefur unnið í þessari mþn. að undirbúningi frv. Þessir tveir m. og raunar allir áskilja sér rétt til að gera og fylgja brtt., og eru þegar komnar hér fram tvær brtt. frá þeim. En till. n. í heild er sú, að frv. þetta verði samþ. með þeim brtt., er hún leggur til á þskj. 591. Þessar brtt. skýra sig sjálfar, svo að ég þarf ekki að hafa mörg orð um þær.
1. brtt. er við 18. gr., en þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta: „Kona, sem býr samvistum með manni án þess að vera gift honum, hefur sama rétt til dánarbóta og eiginkona, ef hún hefur fætt honum barn eða þau verið samvistum samfleytt í 18 mánuði.“ Brtt. n. við þetta er þess efnis, að hið sama gildi, þótt konan hafi ekki alið barn, ef hún er þunguð af hans völdum. Þetta er engin efnisbreyt., aðeins til skýringar.
Þá er 2. brtt. við 21. gr. Þar er lagt til, að 3. mgr. 21. gr. orðist eins og segir í a-lið brtt., að „skráningastjóra“ komi fyrir „umboðsmanni tryggingarinnar eða bæjarfógeta“, og falli síðasta setning þessarar mgr. niður. Þá er enn fremur b-liður sömu brtt., er ég drap á áðan, við 4. mgr. Í stað „5 smálestir“ komi: „12 smálestir“.
Þá er 3. og síðasta brtt. n. við 23. gr., 1. mgr. Orðin „Hreppstjóri sendir ... þeir slysatryggingunni“ falli niður. Þetta er óþörf setning, því að á þetta er komin föst venja.
N. flytur svo ekki fleiri brtt., en tvær brtt. eru þegar fram komnar hér í d., eins og ég gat um áðan. Önnur þeirra er á þskj. 593, við 35. gr., frá hv. þm. Seyðf. Þetta er ný gr., sem er ekki til í eldri l., og er hún þess efnis, að sjúkrasamlögum sé heimilt að setja á stofn og reka sjúkrahús, lækningastöðvar og lyfjabúðir. Brtt. á þskj. 593 fer fram á það, að niðurlag gr. orðist á þá lund, að þessar stofnanir fullnægi ákvæðum laga og reglugerða, er heilbrigðisstjórnin setur um rekstur slíkra stofnana, en í frv. er aðeins gert ráð fyrir, að þessar stofnanir fullnægi reglum, er heilbrigðisstjórnin setji um rekstur slíkra stofnana. Mér finnst litlu máli skipta, hvort er samþ. Heilbrigðisstjórnin mundi að sjálfsögðu setja reglur um þessar stofnanir samkvæmt gildandi l., svo að brtt. er í sjálfu sér óþörf, en hún er ekki til neins skaða.
Þá berum við hv. 5. þm. Reykv. fram brtt. á þskj. 592, við 33. gr., um að orðin „að 5/6 hlutum“ í fyrsta málslið fyrsta töluliðar falli niður. Samkvæmt gr. er með þessu gert ráð fyrir, að samlagi sé ekki gert að greiða læknishjálp heimilislækna sjúklinga nema að 5/6 hlutum, en ekki að öllu, eins og nú er, bæði um almenna læknishjálp og sjúkrahússvist. Er þessi l. voru sett 1936, voru ákvæðin um þetta á þá lund, að samlagið greiddi samlagslæknum aðeins 3/4 af almennri læknishjálp og sjúklingarnir ¼. Þetta olli óánægju, enda var þessu breytt haustið 1937 í það horf, sem nú er. Ég held, að fátt mæli með þeirri breyt., sem nú er gerð á þessu í frv. Sjúkrasamlagsiðgjöld eru nú þegar orðin allhá, sem stafar af stórauknum kostnaði samlaganna í lyfjum, í vinnulaunum, vegna sjúkrahúsvista o. s. frv., svo að grípa hefur orðið til þess að hækka iðgjöldin. Hér í Reykjavík munu iðgjöld nú vera 10 kr. á mánuði eða um 120 kr. á ári fyrir hvern samlagsmeðlim og því 240 kr. fyrir hjón. Og ég hygg, þegar gjaldið er orðið svona hátt, að telja megi alveg eðlilegt og réttmætt, að sú læknishjálp, sem fastur heimilislæknir, sem samið er við um visst mánaðargjald, veitir þessu fólki, sé greidd að fullu af samlaginu. Samkvæmt gjaldskrá Læknafélags Reykjavíkur mun hvert viðtal á lækningastofu kosta eitthvað á milli 10 og 12 kr. Einn sjötti partur af því gjaldi mun því nálægt 2 kr. Sé læknir kallaður heim, er gjaldið nokkru hærra fyrir vitjunina. Ég veit, að ýmsir telja, að 2 kr. séu ekki miklir peningar nú á dögum. En á fjölmennum heimilum og þegar farsóttir ganga, t. d. þótt ekki sé annað en inflúensa, þá getur þurft nokkra daga í röð og jafnvel svo að vikum skiptir að kalla lækni daglega til vitjunar á heimilin. Og þegar greiða þarf fyrir slíka vitjun 2 til 3 kr. í hvert skipti, þá hygg ég, að mörgum finnist á það skorta, að þeir njóti þeirrar tryggingar, sem þeir væntu, vegna þeirra greiðslna til trygginganna, sem þeir hafa innt af höndum.
Höfuðbreyt., sem með frv. er lagt til, að gerð verði í þessu efni, er sú, að meðlimir sjúkrasamlaga verði látnir greiða nokkurn hluta af greiðslu fyrir viðtöl við samlagslækna sína. Mun ástæðan fyrir þessari till. vera sú, að talið sé, að þessir læknar verði fyrir óþörfum átroðningi fyrir það, að þeir, sem fá viðtöl hjá læknunum, þurfa ekki að greiða neitt fyrir það sérstaklega. Þeir, sem lagt hafa þetta til, hafa gert sér vonir um, að með því að ákveða þetta gjald megi kannske draga úr eða taka fyrir þetta ónauðsynlega kvabb, sem talið er, hjá læknunum. — Ég verð nú að telja, að ýmsar aðrar leiðir og eðlilegri séu til þess að reyna að afstýra því, að læknar séu ónáðaðir á þennan hátt, og hef ég rætt um þetta við fulltrúa lækna og aðra kunnuga menn. Og hvað sem um þetta ákvæði verður, þá verður reynt að draga úr því ónæði lækna, því að það er mjög óæskilegt, að gert sé meira að slíkum viðtölum en nauðsyn krefur. En ef hindra á þetta með því að láta greiða sérstakt gjald fyrir hvert skipti, þegar leitað er læknis, þá sé ég ekki, að sá tilgangur náist nema með því, að gjaldið sé haft svo hátt, að verulega muni um það. En ef verulega munar um það, er það verulegur baggi fyrir þá, sem þurfa að leita læknis, og það þegar verst stendur á fyrir þeim, í viðbót við iðgjöld sín. Þessi leið, sem hér er farin í frv., er svona bil beggja í þessu efni. Ef frv. verður samþ. óbreytt, þá mundi hvert læknisviðtal kosta hvern sjúkrasamlagsmeðlim um 2 kr. í hvert skipti. Ef um endurteknar vitjanir eða heimsóknir læknis er að ræða, getur þetta dregið sig mjög saman. Ef menn hins vegar koma til læknis eingöngu í þeim tilgangi að fá resept út á lyf, sem kannske skipta tugum króna, þá borgar sig að gera það, þó að það kosti 2 kr.
Ég hygg, að þetta gjald verði ekki til þess, að tilgangi þeim verði náð, sem á að ná með því, að bægja kvabbinu alveg burt, en geti samt sem áður orðið til þess í vissum tilfellum. En þegar verst gegnir, getur það orðið talsvert tilfinnanlegt. Þetta er ástæðan til þess, að ég og hv. 5. þm. Reykv. álítum, að þessi ákvæði tryggingal. eigi að haldast óbreytt, en að till. um þetta, sem er í frv., eigi ekki að verða samþ.
Ég hef svo ekki meira um frv. að segja að svo stöddu og vildi mega mælast til þess við hv. d., að hún samþ. frv. nú við þessa meðferð málsins.