30.09.1943
Neðri deild: 25. fundur, 62. löggjafarþing.
Sjá dálk 93 í C-deild Alþingistíðinda. (2046)
7. mál, minkaeldi o.fl.
Frsm. meiri hl. (Bjarni Ásgeirsson) :
Landbn. hefur haft þetta mál til meðferðar, bæði á síðasta þingi og eins nú, og leitað um það nokkurrar umsagnar. Umsögn frá Árna Friðrikssyni fiskifræðingi er birt í áliti minni hl., en umsögn frá Loðdýraræktarfélagi Íslands hefur ekki verið birt, en þaðan koma eindregin mótmæli gegn frv.
N. hefur ekki orðið sammála. Meiri hl. hefur lagt til, að frv. væri vísað frá með rökst. dagskrá, eins og segir í nál. Get ég í höfuðatriðunum vísað til nál. um ástæður og rök meiri hl., en vil þó árétta það nokkuð með fáeinum orðum um málið almennt.
Eins og hv. þm. vita, er efni þessa frv. það, að banna með öllu minkaeldi hér á landi og í öðru lagi að ákveða að veita verðlaun úr ríkissjóði fyrir dráp villiminka. Meiri hluti n. lítur þannig á, að þetta mál í heild sinni, sérstaklega loðdýraræktin, sé svo stórt atriði og mikið fjárhagsmál, að rétt sé að gera sér grein fyrir öllum rökum, sem að því hníga, hvers virði sú atvinnugrein getur orðið fyrir landsmenn, áður en horfið er að því að banna hana með lögum. Við lítum þannig á í meiri hl., að loðdýraræktin, refarækt og ekki síður minkarækt, geti, ef vel er á haldið, orðið ein af öflugustu atvinnugreinum landsmanna. Við vitum, að loðskinn eru alltaf í háu verði og mikið eftirspurð um heim allan og engin ástæða til að ætla, að það breytist í náinni framtíð. Skilyrði til að stunda þennan atvinnuveg eru misjafnlega góð. Ég held, að því verði ekki með rökum mótmælt, að óvíða í heiminum eru betri skilyrði til framleiðslu á grávöru en hér á landi. Fyrst og fremst er það, að til eldis loðdýra má nota hvers konar úrgangsfisk, sem annars væri einskis nýtur. Nota má hvers konar ruður og fiskúrgang frá hraðfrystihúsunum, sem væru annars einskis virði. Að þessu leyti standa Íslendingar betur að vígi en flestar aðrar þjóðir. Sama má segja um kjötframleiðsluna. Hrossakjöt er mjög gott til fóðurs loðdýra, og aðstaða til að framleiða ódýrt hrossakjöt er sömuleiðis betri hér á landi en í flestum nærliggjandi löndum, svo að undirstaðan undir þessa atvinnugrein er frekar góð á þessu landi. Auk þess verður að telja, að veðurfar lands okkar henti mjög vel fyrir uppeldi loðdýra, og rannsókn undanfarandi ára sýnir, þótt stutt sé, að Íslendingar hafa aðstöðu til að framleiða loðskinn, sem standa alls ekki að baki því, sem bezt gerist í nærliggjandi löndum. Það er mál þeirra manna, sem kunnugir eru, að Íslendingar séu nú komnir á svipað stig með refarækt og Norðmenn voru komnir fyrir stríð. Þeir höfðu stundað loðdýrarækt nokkru lengur en við og voru fyrir stríð ein af þeim þjóðum, sem framleiddu og fluttu út mesta og bezta grávöru. Eru engar líkur til annars en að við Íslendingar ættum að geta staðið a. m. k. jafnfætis Norðmönnum um framleiðslu og útflutning skinnavöru og þó að sumu leyti betur, þar sem við höfum betri aðstöðu um öflun á ódýru fóðri fyrir loðdýr.
Það er vafalaust, að þau óskaplegu átök, sem nú eru í heiminum, sérstaklega í mörgum þeim löndum, þar sem skinnaframleiðslan er mest, valda því, að þessi atvinnuvegur gengur þar mjög til þurrðar. Eru því líkur til, að eftir stríð getum við Íslendingar verið búnir að búa þannig í haginn fyrir þennan atvinnuveg, að við stöndum hvað bezt að vígi um markaði í heiminum.
Þó að ekki sé búið að stunda lengi minkaeldi hér á landi og það sé vafalaust mest á síðari árum og þótt það hafi verið gert af minna kappi en verið hefði á venjulegum tímum, vegna þess að skinnin hafa lítið hækkað, en kostnaðurinn margfaldazt, þá er samt sem áður svo komið, að á síðasta ári hafa verið flutt út minkaskinn fyrir röska milljón króna. Þetta sýnir og sannar, að það er hægt fyrir okkur Íslendinga að auka þessa atvinnugrein og þessa framleiðslu svo, að eftir fáein ár skipti milljónum og jafnvel tugum milljóna það verðmæti, sem við getum framleitt og flutt úr landi af þessari vöru.
Nú er því ekki að neita, að það hefur þegar borið á því, að minkar hafa gert nokkurn skaða og usla þar, sem mest er um þá lausa. Sérstaklega hefur það komið fyrir þar, sem minkar hafa komizt í hænsnabú að næturlagi. En ég hygg, að úr slíku tjóni mætti draga með því að auka eftirlit og ganga betur frá fuglabúrunum en gert hefur verið.
Um það hafa gengið ýmsar allýktar sögur, að minkar legðust á fisk og jafnvel lömb. Fyrir þessu eru engar sannanir, en hins vegar miklar líkur til, að þau dæmi um þetta, sem til hafa verið tínd, séu ekki af völdum minka, heldur tófu. Mér hefur verið sagt frá tilraunum, sem gerðar voru í Svíþjóð um það, hvort sauðfé stafaði hætta af minkum. Voru kindur með unglömbum hafðar inni í minkagirðingum, og kom í ljós, að þeir snertu ekki lömbin. Margir eru líka hræddir um, að fiskistofninum í ám og vötnum geti stafað hætta af villiminkum. Meiri hl. n. leyfir sér þó að efast um þetta, því að þótt ekki sé ástæða til að véfengja, að minkar veiði að einhverju leyti fisk sér til viðurværis, er það út af fyrir sig engin sönnun þess, að um stórtjón sé að ræða af þessum sökum. Aðaltjónið, að því er fiskiræktina snertir, stafar einmitt af ýmsum fuglum, sem leggjast á seiðin, svo sem fiskiönd, veiðibjalla, álftir o. fl. Eru ýmis dæmi um tjón í uppeldisstöðvum af völdum þessara fugla. Í Ameríku er jafnvel talið, að villiminkur sé heldur til bóta en hitt, að því er þetta snertir, þar eð hann bæti heldur veiðina í vötnum með því að leggjast á þá fugla, sem veiðinni spilla.
En hvort sem gert er mikið eða lítið úr þessum háska, getum við verið sammála um það, að leggja beri alla áherzlu á að útrýma villimink. Spurningin er þessi: Er nauðsyn að útrýma öllum aliminkum úr landinu til þess að hægt sé að eyða villiminknum. Meiri hl. n. vill, að það sé rannsakað til hlítar, hvort ekki er hægt að halda villiminknum í skefjum, áður en til þess ráðs er gripið að banna með öllu minkaeldi, og teljum við, að hægt sé að rannsaka þetta til hlítar á tiltölulega stuttum tíma. En til þessa hafa litlar athuganir farið fram, að því er þetta snertir. Eitt atriðið er það, að hingað til hefur það verið talið ókleift að merkja minka, og hefur því ekki verið hægt að segja um það, hvort þeir minkar, sem náðst hafa, muni hafa verið nýsloppnir úr haldi eða ekki. En nú er oss tjáð, að fundnar séu aðferðir til að merkja aliminka, svo að ekki verði um villzt, þegar villiminkur er veiddur, hvort hann er sloppinn úr búri, og þá hvaðan. Þetta er geysi mikilsvert atriði, því að með þessu er hægt að fá leiðbeiningar um það, hve mikil brögð eru að því, að minkar sleppi úr búrum. Er þá hægt að koma fram ábyrgð á hendur mönnum, sem trassaskap sýna í þessu efni, t. d. með því að taka af þeim réttinn til minkaeldis. En eins og nú er ástatt, virðist mestar líkur til, að meginhluti villtra minka hér á landi sé af stofni þeirra, sem sluppu á árunum, áður en opinbert eftirlit hófst. Fyrstu árin, frá 1930 til 1936 eða 1937, var ekkert eftirlit með minkabúum hér á landi og þekking öll á þessum málum af skornum skammti. Eðlilegt er, að villiminkum fjölgaði, meðan þannig var ástatt. Það er t. d. eftirtektarvert, að rúmlega 200 villiminkar, sem veiddir hafa verið, eru allir af þeim stofni, sem fluttur var til landsins áður en eftirlit komst á, en hins vegar hafa engir veiðzt af þeim stofni, sem fluttur var inn síðar. Ef tekin yrði upp merking minka, mætti ganga úr skugga um það miklu betur en áður, hvort nokkur brögð eru að því, að minkar sleppi. Ef það skyldi reynast, að engin brögð séu að þessu, sjáum við í meiri hl. n. enga ástæðu til að banna minkaeldi í því skyni að útrýma þeim villiminkum, sem þegar eru fyrir. En ef það sannaðist hins vegar, að ókleift væri að útrýma villiminkum, væru menn engu bættari, þó að bannað væri að ala minka og hafa af því þær tekjur, sem auðið er. Þó að við teljum sjálfsagt, að allt sé gert, sem unnt er, til að koma í veg fyrir, að aliminkar sleppi úr gæzlu, og eyða villiminkum þeim, sem fyrir eru, getum við þó ekki fallizt á, að tímabært sé að banna með öllu minkaeldi. Við leggjum því til, að þetta frv. verði afgr. frá hv. d. með svofelldri rökst. dagskrá:
„Með því að d. telur ekki að fullu reynt, hvort ekki sé unnt að halda í skefjum eða útrýma villiminkum í landinu, án þess að minkaeldi sé með öllu bannað, með því:
1. að skerpa eftirlit og ráðstafanir um öryggi minkabúa og gæzlu þeirra,
2. að fyrirskipa merkingu á aliminkum og
3. að setja strangari refsiákvæði fyrir að sleppa þeim úr haldi, — og í því trausti, að slíkar ráðstafanir verði gerðar svo og auknar aðgerðir af hálfu ríkisins til útrýmingar villiminkum, telur d. ekki tímabært að samþ. frv. á þskj. 7, um bann gegn minkaeldi o. fl., og tekur því fyrir næsta mál á dagskrá“.