16.11.1943
Efri deild: 49. fundur, 62. löggjafarþing.
Sjá dálk 125 í C-deild Alþingistíðinda. (2097)
21. mál, ábúðarlög
Frsm. (Páll Hermannsson) :
Herra forseti. Frv. ætlast til þess, að með samþ. þess verði bætt kjör þeirra landseta, sem greiða landsskuldir sínar í fríðu, og er þá einkum um dún að ræða. Landbn. hefur athugað, hver áhrif yrðu af samþ. frv. Þar, sem landskuldirnar eiga að greiðast í dún, mundu þær eftir frv. lækka nálægt því um 3/4. Samkv. verðlagsskrám fyrir verðlagsárið 1939–40 var kg af dún víðast 50 kr. virði eða liðlega það, og söluverð mun ekki hafa farið langt fram úr því. Nú í ár er fullverkaður dúnn seldur fyrir 220 kr. kg. Það er auðsætt, hver breytingin yrði, ef fara mætti eftir þessum tölum. Einnig er gengið út frá því í frv., ef ekki verði reiknuð landskuld eftir mati á dún fyrir stríð, að þá m,ætti landskuld ekki verða hærri en nemur 4% af matsverði jarðar og húsa. Þá mundi landskuldin víða lækka enn meira. N. þóttist ganga úr skugga um, að landskuldir flestra þessara jarða væru nú mjög háar. En þar sem þær eru yfirleitt greiddar samkv. löglegum samningum frá því fyrir stríð, þótti n. ólíklegt, að samþ. frv. veitti landsetum rétt til að rifta samningunum og breyta leigumála, og lög í þá átt teldi hún ekki rétt að setja. Ég vil ekki leggja dóm á það, en margir lögfræðingar og góðir telja það ekki hægt. Almennt skoðað væri það ekki heppilegt að ýta undir þá tilhneiging eða tilfinning manna, að gerðir samningar þurfi ekki að gilda. N. telur því, að frv. geti ekki staðizt gagnvart ákvæðum stjórnarskrárinnar og mundi verða gagnslaust, þótt samþ. væri, þeim landsetum, sem bundnir væru af eldri samningum en l. væru. Í 63. gr. ábúðarl. er ákvæði, sem landsetar geta notað sér til að fá landskuld sína leiðrétta, ef byggingarbréf þeirra eru ekki eldri en l. frá 1933.
Þó að n. teldi ekki hægt að ná tilgangi frv. með því að samþ. það, gat samt verið nauðsyn að breyta ábúðarl fyrir framtíðina af þessu tilefni. Þess vegna leitaði n. vitneskju bæði hjá búnaðarfélaginu og dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, sem hefur yfirumsjón með jarðeignum ríkisins, um það, hvort ljóst mundi liggja fyrir, hvernig háttaði landskuldargreiðslum í fríðu á hinum einstöku jörðum. Reyndin varð, að þetta er ljóst um jarðeignir ríkisins, en mjög erfitt af eðlilegum ástæðum að fá að vita um þetta á einstaklingseignum. N. leit svo á, að gögnum þyrfti að safna, ef ráðast ætti í að breyta lagabálki eins og ábúðarl., og væri þá engin leið til að afgreiða slíka breyt. á þessu þingi En af því, að nefndin viðurkennir það álit flm., að landskuldir séu nú of háar, þá þótti henni eðlilegt að vísa málinu frá með dagskrá, en ekki fella það, þótt hún áliti, að ekki kæmi til mála að samþ. það.