12.02.1945
Neðri deild: 127. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 417 í C-deild Alþingistíðinda. (3470)
132. mál, sala mjólkur og rjóma o.fl.
Frsm. minni hl. (Jón Pálmason):
Herra forseti. — Hv. frsm. meiri hl. landbn. þykist sjálfsagt standa föstum fótum að því að koma þessu frv. fyrir kattarnef á þessu þingi, því að hann er búinn að geyma það frá 22. sept. s. l. í n. og gefur fyrst út um það nál. 2. febr. Með tilliti til þess að ég sá, hverju fram fór í þessu efni, hef ég gengið inn á það við landbn., að það yrði afgr. með rökst. dagskrá, er fari fram á, að ríkisstjórnin leggi fyrir næsta Alþ. frv. til breyt. á mjólkursölul. Og ég geri ráð fyrir, að þá verði ekki aðeins þetta mál, heldur og mörg fleiri í þessu sambandi látin koma til meðferðar. Hins vegar hef ég ekki breytt skoðun um þetta mál, sem hér liggur fyrir, og þykir mér ástæða til að segja um það nokkur orð í tilefni af ræðu hv. þm. Mýr.
Hv. þm. Mýr. hélt því fram, að það mundi vera komið nálægt þeim takmörkum, sem hægt væri að stækka verðjöfnunarsvæði Reykjavíkur og Hafnarfjarðar, þar sem það nú næði austur í Mýrdal og vestur á Snæfellsnes. Ég vil nú segja, að það er ákaflega lítill munur, ef hann er nokkur, á því, hvaða örðugleikar á því eru að flytja mjólk inn á markaðsstaðinn af þeim svæðum, sem hér er farið fram á að bæta við verðjöfnunarsvæðið, og aftur hins vegar frá þeim svæðum, sem nú eru á verðlagssvæðinu og fjærst eru frá markaðsstað. Og til sönnunar því, að það virtust vera nokkuð miklar mótsagnir í því, sem hv. þm. Mýr. sagði í þessari síðustu ræðu, þar sem hann taldi, að vel gæti komið til mála að taka Dalasýslu inn á verðlagssvæðið, sem flytur mjólk til Borgarnesbúsins, þegar búið væri að laga veginn yfir Bröttubrekku og gera samgöngurnar þannig betri við Dalasýslu, en taldi hins vegar öll tormerki á að flytja mjólk til markaðsstaða úr Húnavatnssýslu, þá vil ég segja það, að hv. þm. Mýr. gætir þess ekki, að vegur úr Húnavatnssýslu er þegar til og að það er ekki nema 4 klst. akstur frá Blönduósi til Borgarness, og þar þarf engar vegabætur til fram yfir það, sem nú er. — Hv. þm. Mýr. sagði, að vel gæti komið til mála að bæta nokkrum hluta Húnavatnssýslu inn á verðlagssvæði Skagafjarðar, þegar búið væri að fullgera veginn þar á milli. En það er nú vitað, að vegurinn til Skagafjarðar frá Húnavatnssýslu er verri en suður til Borgarness. Hér má því segja, að í ræðu hv. þm. Mýr. um þetta reki sig hvað á annars horn. En aðalatriðin, sem farið er fram á í þessu frv., eru 2, annars vegar það að afnema algerlega vald mjólkurverðlagsn. til þess að ákveða verðjöfnunarsvæði, en ákveða, að Alþ. geri það, en ekki sérstök n. En hitt atriðið í þessu frv. er, sem togast mætti á um og deila um, hvort Alþ. á nú í svip að ákveða verðlagssvæðið samkv. þessu frv. eða breyta því eitthvað á annan veg en þar er til tekið. En hitt er vitað, að ekki getur lengi haldizt það einokunarfyrirkomulag, sem er og hefur verið á þessum málum. Og þegar andstæðingar þessa frv., eins og hv. þm. Mýr., eru að tala um, að fyrst þurfi að bæta samgöngurnar, því að samgönguleysi sé hér í veginum, og að það þurfi að undirbúa málið að öðru leyti, þá er það víst og ætti a. m. k. að vera honum ljóst sem mjólkurframleiðanda og af því að hann er form. Búnaðarfélags Íslands, að það þarf nokkurn undirbúning til þess að breyta framleiðslu bænda úr kjötframleiðslu í mjólkurframleiðslu og að menn gera alls ekki ráðstafanir til slíkra breyt. nema þeir hafi vissu fyrir því, að þeir geti selt framleiðslu sína eftir þessa breyt. á búnaðarháttunum. En eins og er hafa bændur á þessum svæðum, sem til eru tekin í frv., ekki vissu fyrir þessu, sem þeir geti byggt slíka breyt. á framleiðslu sinni á. En slík breyt. á búskaparháttum verður að grundvallast á því, að menn geti haft vissu fyrir því að njóta sama réttar og aðrir landsmenn um sölu á þessari framleiðslu, þegar að því kæmi, að þeir hefðu hana tilbúna. En nú er hins vegar gengið svo langt, að það er talið hæfilegt að banna ákveðnum héruðum, sem hér eiga hlut að máli, að selja skyr og rjóma hér inn á markaðinn, nema þegar hinir, sem á verðlagssvæðinu eru, hafa það ekki til.
Þetta eru þau meginatriði, sem liggja til grundvallar þessu frv. Og hér eiga hlut að máli stór og fjölmenn héruð, sem öll eru undirorpin þeim vandkvæðum að hafa ekki aðra söluframleiðslu en kjöt, en hafa orðið fyrir því tjóni að verða að búa við sauðfjárpest af hinni verstu tegund. Ef því haldið er áfram á þeirri leið, sem farin hefur verið í mjólkurmálum gagnvart þessum héruðum, þá er stefnt að því með því móti að koma þeim smátt og smátt í auðn. Og ef þeir menn, sem standa í gegn þeim breyt., sem farið er fram á með þessu frv., gætu komið með einhverjar till., sem vit væri í, aðrar, og sem tryggðu, að framleiðsla og efnaleg velgengni þeirra héraða gæti þrifizt, þá væri náttúrlega allt annað við þá að tala. En þeir gera ekki neitt annað en að berja höfðinu við steininn og vilja vernda sitt einkasöluskipulag og eru með vífilengjur, eins og hv. þm. Mýr. var nú með í sinni ræðu.
Að öðru leyti sé ég ekki ástæðu til að fjölyrða að sinni um þetta mál. Það er orðið nokkuð þrautrætt hér í hv. þd, og var það við 1. umr. Málið liggur og ljóst fyrir. Og ég geri ráð fyrir, eftir þeim viðtökum, sem það hefur fengið í landbn., að það verði ekki samþ. nú. En efni þess kemur þá til athugunar í sambandi við þá allsherjar endurskoðun á mjólkursölul., sem hlýtur að fara fram áður en næsta þing kemur saman.