14.11.1944
Sameinað þing: 65. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 360 í D-deild Alþingistíðinda. (5072)
177. mál, rannsóknarstöð á Keldum
Frsm. (Pétur Ottesen):
Ég skal reyna að vera fáorður, þótt ræður þeirra 3 þm., sem talað hafa, gefi að vísu tilefni til andsvara. Ég bjóst alltaf við því, að sá minni hl. fjvn., sem gat ekki aðhyllzt þessa till., mundi koma ástæðum sínum á framfæri. Þær eru nú komnar fram. Mér finnst það vera þrjár sérkennilegar ástæður, sín hjá hverjum. Hv. 7. þm. Reykv. hefur útmálað það mjög, hvað þessi samþ. mundi geta orðið hættuleg fyrir fjárhag landsins. Ég vil ekki gera lítið úr aðvörunum hans um fjárhaginn og vænti, að hann fái brátt tækifæri til að sýna þar áhuga sinn í verki. Hv. þm. Vestm. taldi, auk þess sem undirbúningur væri lítill, að höfuðmeinið væri, að þessi stofnun gæti engum atvinnuvegi gagnað nema landbúnaði. En í umsögn rannsóknaráðs er á það bent, að stofnunin ætti einnig að verða sjávarútvegi og iðnaði, sem fæst við hráefni sjávaraflans, að miklum notum. Þar er m. a. um lýsisrannsóknir að ræða og nýjar aðferðir við vinnslu þess, og gæti það orðið til þess að tryggja sölu og jafnara verð en ella er hægt að reikna með á slíkum afurðum. Í rannsóknaráði er a.m.k. einn maður, sem þekkir vel þarfir sjávarútvegs á þessu sviði. Ýmsa aðra þekkingu gæti stofnunin veitt til hagsbóta atvinnuvegunum.
Að gefnu tilefni hjá hv. 7. þm. Reykv. vil ég minnast á Þórð Þorbjarnarson, sem hefur vafalaust unnið mikið og gott starf og unnið í kyrrþey, en lítur svo á, að aðstaða sín til starfa þurfi mjög að batna, og hefur leitað til mþn. um fjárframlög, nokkra tugi þús., en n. ekki treyst sér enn til að afgreiða það mál. Ég get upplýst, að stjórn Fiskifélags Íslands er ráðin í að beita sér fyrir því, að úr þessu fáist bætt og ekki aðeins varið til þess fáum tugum þúsunda, heldur mun álitlegri upphæð. Till. munu brátt koma fram um þá fjáröflun. Ég vænti þess, að Fiskifélaginu takist þetta og úr vandræðum þessarar rannsóknargreinar verði mikið bætt.
Það er ekki auðvelt fyrir alþm. að dæma um hæfni sérfræðinga á þessum sviðum. Þar verðum við að dæma eftir háskólaprófum og eftir viðurkenningum þeirra viðurkenndra vísindastofnana, sem mennirnir hafa unnið við, eða ummælum viðurkenndra fræðimanna þeirrar greinar um getu starfsmanns. Um Þórð Þorbjarnarson, til dæmis, má segja, að auk þess sem hann hefur gott próf og æskilegan undirbúning til starfs síns, hefur þegar fengizt á því reynsla, að honum er vel treystandi, og þá er skylt að reyna að búa betur en áður í hendur manni, sem vel gefst.
Látin hafa verið í ljós vonbrigði yfir því, hve illa vísindamönnunum hafi gengið að ráða við pestir þær, sem nú þjá pening landsmanna. Þetta er ekki að öllu sanngjarnt. Minna má á, að bráðapest var komin á veg að gera geysimikinn usla í landinu. Að vísu hafði erlendur fræðimaður fundið gegn henni bóluefni, en það var ekki fyrr en prófessor Níels Dungal hafði endurbætt það, að það bar tilætlaðan árangur. Í sumum héruðum stóð innyflaveiki fé fyrir þrifum og drap margt, unz Níels Dungal tókst að finna inngjöf, sem við átti, og þarf síðan ekki verulega að óttast þann sjúkdóm. Einnig var á lömbum allskæður kvilli, sem Níels Dungal fann meðal við, svo að með réttri aðferð er hægt að halda honum alveg í skefjum. Rannsóknir á garnaveiki benda til þess, að með atbeina fræðimanna muni takast að stöðva og vinna bug á henni. Mér finnst, að sú vantrú á íslenzka vísindamenn, að þeir muni ekki fá leyst vandamálin, sé lítið rökstudd og í beinni andstöðu við þessa reynslu. Enda er það undantekningarlaust regla siðmenntaðra þjóða að leggja ríflega til vísindarannsókna, sem eiga að mæta vágestum, leggja til þeirra ekki einungis af opinberu fé, heldur og einstaklingar í stórum stíl af sínum eignum, og sýnir það álit og vinsældir stofnananna.
Út af því, sem hv. þm. S.-Þ. sagði, að við værum of fljótir á ferð með þetta mál, vil ég segja, að við erum miklu fremur of seint á ferð. Þetta er búið að liggja í lokunum um nokkurra ára bil, en skorti fé. Það tókst ekki, eins og þm. tók fram, að fá stuðning Rockefellerstofnunarinnar fyrr en nú. Þar sem hjálp hennar nú er verulegur léttir og þörfin kallar, er það ekkert áhorfsmál, að við eigum ekki að fresta lengur að ákveða að reisa þessa stofnun og veita til þess nauðsynlegt fé.
Það, sem hv. 7. þm. Reykv. sagði, að ólíklegt væri, að fé yrði afgangs á fjárl. til þessa verks, má ekki verða til fyrirstöðu. Fyrrv. fjmrh. fylgdi eindregið þessu máli, og um núv. fjmrh. er vitað, að hann hefur tekið mjög vel undir málið, ef samþykki Alþ. fengist, og þegar hafið ráðstafanir til framkvæmda.
Út af því, sem hv. þm. S.-Þ. talaði um kröfufrekju vísindamanna og dæmi hennar, verð ég að segja, að kröfur þeirra hjóna koma ekki eða a.m.k. ekki beinlínis þessu máli neitt við eða stofnuninni, sem um er að ræða. Og þegar hv. þm. Vestm. talar um fjáreyðslu til sauðfjársjúkdómaráðstafana og hv. 7. þm. Reykv. um djúpa stóla og skrautleg skrifborð, vil ég taka fram, að okkur flm. kom ekkert til hugar um slíka stóla og skrautleg skrifborð í sambandi við þessa rannsóknarstöð, en ef vonirnar um hana rætast, er það hún, sem gæti orðið til þess, að kostnaði af sauðfjársjúkdómum létti að síðustu.