26.02.1945
Sameinað þing: 97. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 685 í D-deild Alþingistíðinda. (5857)
224. mál, virkjun Fljótaár
Samgmrh. (Emil Jónsson):
Herra forseti. —Vegna þess að afstaða mín til þessa máls og yfirlýsing í hv. fjvn. hafa nokkuð dregið þessar umr., tel ég rétt að fara um málið nokkrum orðum.
Á þessu þingi hafa sennilega verið afgr. fleiri mál um rafveitur og rafmagnsmálefni en á nokkru öðru þingi. Þetta er út af fyrir sig eðlilegt. Menn bíða órólegir eftir því að geta notfært sér þá möguleika til rafvirkjunar, sem þeir eiga í námunda við bæi sína.
Þetta mál Siglufjarðarkaupstaðar hefur þó komið fyrir þetta þing með nokkuð óvenjulegum hætti, þar sem hér er farið fram á í þriðja sinn ábyrgð til fjárveitingar fyrir sama verkið. Það hefur tvisvar sinnum áður verið heimiluð fjárhagsleg ábyrgð fyrir þessu verki, en það hefur komið í ljós, að þær upphæðir, sem þá voru nefndar, hafa ekki hrokkið til, og þess vegna hefur nú orðið að bæta við. Þetta er kannske ekki með öllu óeðlilegt, þar sem þetta verk er hafið á tíma, þar sem verðhækkun á sér ákaflega ört stað og verulegur hluti þeirrar hækkunar, sem hér er um að ræða, kom vegna þessarar hækkunar. En þó er því ekki að leyna, að þessar síðustu hækkanir, sem hér er farið fram á að fá ríkisábyrgð fyrir, eru nokkru meiri en menn geta skýrt með því, sem vinna og efni hafa hækkað á þessu tímabili. Og af því að þetta atriði er það, sem eitt ber á milli fyrsta og annars minni hluta í málinu, þá tel ég rétt að fara um það nokkrum orðum.
Hv. þm. Borgf., sem er frsm. 2. minni hl., minntist réttilega á það, að það hefði komið fram ósk frá atvmrh. og Rafmagnseftirliti ríkisins um það, að það yrði rannsakað til fullnustu, hvernig á þessari hækkun stæði. Ég býst við því, að það sé hægt að gefa á því þær skýringar, sem eðlilegar þykja og hægt verði að taka til greina.
Í bréfi Rafmagnseftirlits ríkisins, sem birt er sem fskj. með nál. 1. minni hl., leggur forstöðumaður Rafmagnseftirlits ríkisins áherzlu á það, með leyfi hæstv. forseta: „að fram komi ýtarleg og fullnægjandi skýrsla um það, hvers vegna kostnaður af verki því, sem hér um ræðir, fer fram úr því, sem áætlað hefur verið, einkum áætlun, sem gerð var í nóv. 1943 til nóv. 1944.“
Án þess að ég ætli á neinn hátt að blanda mér í þær umr. um þetta atriði, sem hafa farið fram áður, verð ég að lýsa yfir þeirri skoðun minni, að ég er sammála forstöðumanni Rafmagnseftirlits ríkisins um, að það er eðlilegt og sjálfsagt, að þessarar skýrslu verði aflað. Og ég held, að um það sé enginn ágreiningur, enda þótt hv. 2. landsk. vildi gera nokkurn mun á þeim nál., sem fyrir liggja frá 1. og 2. minni hl. fjvn. Það er af ýmsum ástæðum nauðsynlegt, að skýrsla um þetta komi fram, svo að engum blöðum þurfi um það að fletta, hvers vegna hækkunin hefur átt sér stað, bæði við afgreiðslu þessa máls og við afgreiðslu annarra rafvirkjunarmála, sem hafa legið hér lengi fyrir.
Þá hefur það vakað fyrir mér að gera þær till. einar til fjvn., sem miða að því að reyna að tryggja sem bezt hag ríkissjóðs og að hann yrði ekki fyrir neinum áföllum fyrir ábyrgðir sínar samhliða því, að ekki yrði lagður neinn óþarfa steinn í götu málsins. Þetta hefur verið leitazt við að gera með því að setja það skilyrði í allar rafveituábyrgðir, að þær verði miðaðar við 85% af stofnkostnaðinum. Þetta ætti að tryggja það, að áhætta ríkissjóðs yrði ekki eins mikil og annars og vera viðkomandi aðila heima fyrir hvatning til þess að leggja að sér, til þess að sínum hluta að standa straum af kostnaðinum við mannvirkið. Þetta hefur með góðu samkomulagi verið sett inn í till. sem skilyrði fyrir ábyrgð ríkisins, og ég vænti þess, að það þurfi ekki að valda neinum óþægindum og það ætti að geta tryggt betur en ella, að ríkissjóður þurfi ekki að líða fyrir þessar ábyrgðir.
Sömuleiðis hefur verið sett inn skilyrði, sem ég sé, að bæði 1. og 2. minni hl. hafa verið sammála um, og það er, að fyrir liggi frá Rafmagnseftirliti ríkisins, að það telji, að rafveitan geti staðið undir þeim lánum, sem ríkissjóður ábyrgist. Þegar trúnaðarmaður ríkisins um þessi mál að athuguðu máli kemst að þeirri niðurstöðu, að viðkomandi verk geti staðið undir þeim ábyrgðum, sem ríkisjóður tekur á sig, tryggir það það kannske betur en margt annað, að ekki verði þar farið út í annað en það, sem telja megi forsvaranlegt. Ég get að fullu treyst á það, að Rafmagnseftirlit ríkisins muni því aðeins gefa þessa yfirlýsingu, að það að nákvæmlega athuguðu máli telji, að þessum skilyrðum sé fullnægt.
Um það atriði, sem ber á milli hjá 1. og 2. minni hl. n., skal ég svo segja það, að ég hef tekið undir það, sem báðir frsm. segja, að ég get fallizt á hvort álitið, sem vera skal, vegna þess að ég hafði fyrst gert till. um, að það orðalag yrði haft, sem 2. minni hl. hefur tekið upp, en ég hef lýst því yfir síðar, að ég mundi geta fallizt á, að þessu skilyrði um rannsókn yrði sleppt í till. sjálfri, en ég mundi þó hins vegar gera það að skilyrði fyrir mínum meðmælum með ábyrgðinni, að þessara upplýsinga yrði aflað. Og ég tel, að með því þurfi ekki að vera lagður neinn steinn í götu málsins, heldur kannske þvert á móti. Því að ef svo fer, sem ég fyllilega vænti, að það upplýsist, að þessi hækkun hafi orðið með eðlilegum hætti, ætti það að auka tiltrúna á fyrirtækið, en ekki draga úr henni.
Ég sé svo ekki ástæðu til þess að fara um málið fleiri orðum. Það hefur verið rætt mikið hér á Alþ. og á nokkuð misjafnan veg. Sumir hafa kannske með nokkrum rökum verið tortryggnir um það, að veitan geti borið sig, og því hefur verið haldið fram, að fjárhag ríkissjóðs sé stofnað í verulega hættu með því að taka á sig þessa ábyrgð. En ég held, að það hafi verið sett þau skilyrði fyrir ábyrgðarveitingunni, sem frekast er unnt að setja til þess að tryggja það, að ríkissjóður verði ekki fyrir fjárhagslegum skakkaföllum. Ég tel mig mega fullyrða, að ríkisstj. og enda flestir aðrir, og þar á meðal fjvn., sem um þetta hafa fjallað, a. m. k. að meiri hluta til, munu hafa viljað sýna málinu fyllsta velvilja, og þau skilyrði, sem hér eru fram sett, eru ekki borin fram af neinum öðrum orsökum en þeim að tryggja sem bezt fjárhag ríkisins, án þess að leggja stein í götu málsins.