05.12.1944
Sameinað þing: 70. fundur, 63. löggjafarþing.
Sjá dálk 505 í B-deild Alþingistíðinda. (607)
143. mál, fjárlög 1945
Félags- og dómsmrh. (Finnur Jónsson):
Herra forseti. — Þær miklu framkvæmdir, sem stj. hyggst að gera, verða vitanlega framkvæmdar á grundvelli núverandi þjóðskipulags. En þó sér Alþfl. þar ýmis stefnumál sín og baráttumál sín. Hann sér þau bæði í stefnuskrá ríkisstj. hér á landi og í stefnuskrá ýmissa annarra þjóða. Krafa nútímans er yfirleitt framkvæmdir á ýmsu því, sem Alþfl.-menn um allan heim hafa ætíð barizt fyrir: atvinna handa öllum, bætt lífskjör, auknar tryggingar, full mannréttindi, fullt lýðræði. Þetta tel ég vera ljós í myrkri heimsstyrjaldarinnar.
Af andstæðingum hefur Alþfl. undanfarið oft verið nefndur deyjandi flokkur. Og það hefur alltaf verið þrautalendingin að reyna að telja þjóðinni trú um, að Alþfl. væri alltaf að minnka. En flokkur, sem á slíkar hugsjónir, sem ég nefndi áðan, er sannarlega ekki deyjandi flokkur, heldur vaxandi. Við höfum nýlega séð þess merki, að einhuga samtök 104 fulltrúa, og þriggja þó betur, sem ekki komust inn á Alþýðusambandsþing, og fjölda áhugasamra manna í Alþfl. (og hv. þm., sem talaði hér á undan mér, gerði að umtalsefni) voru um það, hvort taka skyldi þátt í stj. með þeim kjörum, sem boðið var upp á, eða ekki. — Alþfl. hefur nú ákveðið að vinna að stefnumálum sínum og öðru því, sem ákveðið er í málefnasamningi ríkisstj. Og Alþfl. vinnur að því einhuga og af öllu afli að framkvæma þau mál. — Það er alveg rétt, að menn greindi nokkuð á um það, hvort út í þetta skyldi farið. En eftir að út í það er farið, veit ég, að ýmsir þeir, sem mest voru á móti því að ganga til þessarar stjórnarsamvinnu, eru farnir að leggja ríka áherzlu á það, að Alþfl. haldi samkomulag, sem gert hefur verið, og geri sömu kröfur til meðstjórnenda sinna í ríkisstj.
Ég tel þá stjórnarmyndun, sem gerð hefur verið, merkilega tilraun, og ég tel mikils um vert, að hún takist. Og ég fyrir mitt leyti óttast, að langt verði, þangað til önnur slík tilraun verði gerð, ef þessi mistekst. Og ég óttast, að ekki verði heldur nein þingræðisstj. í landinu um óákveðinn tíma, ef ekki tekst um þessa stjórnarsamvinnu.
Það er vitanlega álíka hægt að dæma um ríkisstj. fyrir fram og hægt er að dæma um allt annað eftir líkum. En eigum við virkilega að gera ráð fyrir því, að við þurfum alltaf að byrja á því að ætla andstæðingum okkar alltaf það versta? Eigum við ekki að búast við því, að við Íslendingar eins og aðrar þjóðir getum slíðrað sverðin, þegar heill þjóðarinnar er í veði, eins og hér er um að ræða?
Örlög Framsfl. eru mér leið. Ég hefði kosið, að framsóknarmenn hefðu verið með í stjórnarsamvinnunni. Mér þykir leitt að sjá þá, sem vildu áður fylgja góðum málum, verða fulla úlfúðar gegn því, sem þeir hefðu viljað sýna þegnskap.
Nú er hafin styrjöld okkar fyrir bættum lífskjörum, aukinni atvinnu og fyrir því, að við getum lifað menningarlífi í landinu. En hvaða þegnskapar eigum við að krefjast af landsmönnum okkar? — Þess, að þeir láti sýna sig nokkuð í verki, hvort þessi ríkisstj. getur ekki gert skyldur sínar, eins og hún hefur lofað, hvort ekki fæst friður til þess vegna ofríkis þeirra, sem utan við samtökin um ríkisstj. eru, að vinna nokkuð að þeim málum, sem stj. hefur sett sér að vinna að og enginn neitar, að eru til alþjóðarheilla. Við verðum, held ég, að reyna að læra ofur lítið af því, sem hefur gerzt hér í landinu undanfarin tvö ár. Við verðum að reyna að líta á þjóðfélagið eins og heimill. Og við verðum að læra það, að allt, sem er þessu heimili til trafala, er af því illa, en allt, sem er til þess, að mönnum á þessu heimili líði vei, er af því góða. Og ef allir hugsa um að gera það, sem þeir geta, til góðs fyrir þetta heimili, þá þurfum við í rauninni engu að kvíða. — Landið okkar er heimili fólksins. Það, sem bætir það, er gott. Það, sem spillir fyrir heimilinu, er af því illa. Við skulum reyna að taka okkur þetta fyrir reglu og sjá svo, hvort við getum ekki dæmt um hlutina með nokkuð meiri sanngirni en við höfum gert áður og með heill þjóðarinnar nokkuð meira fyrir augum en áður.
Þessum útvarpsumr. er nú lokið af hálfu stjórnarliðsins. Ég vildi fyrir mitt leyti óska þess, að tilraunin með stjórnarmynduninni mætti takast. Ég veit, að það væri þjóðinni fyrir beztu. Og í þeirri von býð ég góða nótt.