18.12.1945
Sameinað þing: 19. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 371 í B-deild Alþingistíðinda. (361)
16. mál, fjárlög 1946
Ingólfur Jónsson:
Herra forseti. Ég hafði ætlað að draga að taka til máls, þangað til búið væri að útbýta till., sem ég flyt ásamt fleiri þm., en þar sem fundi verður fram haldið í kvöld, get ég fengið tækifæri til að tala fyrir þeirri till. þá, en tel þó rétt að ljúka því að tala fyrir þeim till., sem þegar hefur verið útbýtt og ég er ýmist flm. að einn eða með öðrum hv. þm.
Ég er hér með brtt. á þskj. 362,VII, um það að hækka tillag til Syðri-Landeyjavegar um 20 þús. kr., að fyrir 40 þús. komi 60 þús. Það hefur ekki tekizt í fjvn. að fá tillag til þessa vegar hækkað, en því er þannig varið með þennan veg, að það er langdrægt búið að leggja undirlagið, en vantar að bera ofan í hann. Vegurinn er þannig ófær, þangað til hefur verið borið ofan í hann, en sem sagt hann liggur undir skemmdum, þangað til því hefur verið lokið. Þeir, sem þekkja til austan fjalls, vita, að sú sveit er mjög illa sett um samgöngur, þangað til þessi vegur hefur verið gerður fær. Það hefur verið gerð áætlun um, að til þess að ljúka þessum vegi þurfi a. m. k. 100–120 þús. kr., og með því að hækka till. um 20 þús. kr., þannig að í næstu fjárl. yrðu veittar 60 þús. kr., mætti ætla, að það tæki tvö ár að ljúka veginum. Svo lengi hafa Syðri-Landeyingar beðið eftir því, að þessi vegur yrði fullgerður, að það er tími til þess kominn að gera nú fullnaðarráðstöfun til þess, að veginum verði lokið 1947 í síðasta lagi. Ég skal ekki fara fleiri orðum um þetta, en vænti þess, að þótt fjvn. eða réttara sagt hv. form. fjvn. hafi ekki viljað bera þessa till. fram, þá verði hv. þm. það sanngjarnir að samþ. þessa litlu brtt.
Það hefði verið ástæða fyrir mig eða okkur þm. Rang. að koma með fleiri brtt. við fjárl. til vega, en það er ekki gert að þessu sinni. Það er t. d. rétt að minna á, að framlag til Rangárvallavegar hefur verið alveg fellt niður að þessu sinni, en það hefur þó verið veitt til þessa vegar áður. Þeir, sem fara um Rangárvelli, vita að þar er sjálfgerður vegur af náttúrunnar hendi, sem er góður yfir sumarið, en mjög vondur á vetrum. Þetta er þó þjóðvegur og sá kafli yfir Rangárvelli verður fyrst ófær af öllum vegarköflum á Suðurlandi. Það er þess vegna viðurkennt af vegamálastjóra og þeim, sem þarna eru kunnugir, að á mörgum stöðum á Rangárvallavegi þarf að gera upphleyptan veg, til þess að hann verði fær á vetrum og ekki ófær svo að segja í fyrstu snjóum. Ég nefni þetta hér til þess að sýna fram á, að við Rangæingar höfum við afgreiðslu þessara fjárl. ekki orðið sérstaklega vel úti með fjárveitingar til vega. Ég hef ekki komið með brtt. um framlag til þessa vegar, því að mér hefur virzt andinn vera þannig í fjvn., að það væri þýðingarlaust að koma með brtt., sem valda miklum hækkunum. Verður það að sjálfsögðu að bíða síns tíma, að fá fjárveitingar til Rangárvallavegar, þó að það mál sé mjög aðkallandi, og við, sem erum þm. Rangæinga, munum væntanlega ekki fá þakkir fyrir það að hafa ekki fengið fé í Rangárvallaveg.
Þá er ég hér með brtt. á sama þskj. XII. Það er styrkur til gistihúsbyggingar í Múlakoti í Fljótshlíð, 30 þús. kr. Ég býst við, að flestir hv. þm. hafi komið að Múlakoti í Fljótshlíð. Múlakot í Fljótshlíð er viðurkennt fyrir fegurð, og þeir, sem þangað koma, sjá, að þar vantar gistihús. Þar er aðeins íbúðarhús, sem er opið öllum, sem að garði ber, en þar má ekki lengur við svo búið standa, Ólafur Túbals, sem hv. þm. þekkja af afspurn, ætlar sér að ráðast í að byggja gistiskála í Múlakoti, svo að þar verði hægara að taka á móti gestum og veita þeim aðhlynningu en hingað til. Í Múlakoti er aðeins um að ræða sumargistihús. Það þekkja allir, að sumargistihús eiga erfitt með að bera sig fjárhagslega, því að sum þeirra eru ekki opin nema 2–3 mánuði ársins. Ólafur Túbals hefur aldrei fengið neinn styrk til að taka á móti gestum í Múlakoti. Hann hefur gert það af eigin rammleik með því að hafa heimilið opið fyrir þeirri örtröð, sem þar er á sumrum. Ég held því, að það sé ekki nema eðlilegt og sanngjarnt, að þessi styrkur verði nú veittur. Ég fer fram á, að styrkurinn verði 30 þús. kr. af byggingarkostnaðinum, en það má vænta þess; að hann verði aldrei undir 150 þús. kr., og væri þetta þá aðeins 1/5 hluti af byggingarkostnaðinum. En sjái Alþ. sér ekki fært að veita 30 þús. kr., þá er hér varatill. upp á 20 þús. kr., og vænti ég, að sú till. verði þá samþ., ef ekki þykir fært að veita 30 þúsundin.
Þá er ég hér með eina brtt. á sama þskj. XIV, það er byggingarstyrkur til Ásólfsskálakirkju. Þetta er þriðja þingið, sem ég flyt till. um styrk til þessarar kirkjubyggingar. Árið 1943 flutti ég fyrst till. um það, að byggingarstyrkur væri veittur til þessarar kirkju. Þá var veittur byggingarstyrkur til fimm kirkna, en þessi styrkur til Ásólfsskálakirkju og kirkju, sem hv. þm. Snæf. hafði líka borið fram till. um, að byggingarstyrkur yrði veittur til, voru báðir felldir. Við höfum síðan báðir flutt till. um byggingarstyrk fyrir þessar kirkjur, og það var með sama óréttlætinu og 1943 að láta þessar kirkjur ekki koma í fjárl. 1944 eins og þær fimm kirkjur, sem þá voru teknar. Nú vill svo til, að það er ekki komin till. um nýbyggingarstyrki að þessu sinni til nema þessara tveggja kirkna, Ásólfsstaðakirkju og þeirrar kirkju, sem hv. þm. Snæf. flytur till. um. Það má segja, að það sé kannske vafasamt, að Alþ. eigi að skipta sér af kirkjubyggingum. Hitt er ljóst, að þar, sem þannig stendur á, að það þarf að byggja kirkju á þessum tímum, þegar byggingarefni og vinna er svo dýrt sem raun ber vitni, þá geta ekki fátækir söfnuðir og fámennir staðið undir byggingarkostnaðinum að öllu leyti. Þó að þessar kirkjur séu ekki stórar, kosta þær fleiri tugi þúsunda. Fámennum og fátækum söfnuðum veitir því ekki af að fá styrk til þessara bygginga. Það getur vel verið, að ýmsir hv. þm. líti þannig á, að það sé óþarfi að byggja þær kirkjur, sem ekki geta kostað bygginguna sjálfar að fullu og öllu, og það er sjónarmið út af fyrir sig. Ég ætla þó, að þeir þm. séu í minni hluta hér á þ., og ef svo er, að þeir séu í minni hluta, þá ættu þeir, sem líta öðruvísi á málið, að líta með sanngirni á aðstöðu hinna fátæku og fámennu safnaða og stuðla að því, að þær kirkjur, sem endilega þarf að endurreisa, séu styrktar að einhverju leyti.
Þá flyt ég hér brtt. á sama þskj. undir XIX. lið ásamt fleiri hv. þm., hv. 7. landsk., hv. þm. Mýr. og hv. þm. V.-Ísf. Það er brtt. um að hækka grunnstyrk til handíðaskólans úr 25 þús. kr. í 31 þús. kr. Þetta er nánast að segja leiðrétting, vegna þess að handíðaskólinn fékk á síðasta ári til kennaralauna 25 þús. kr., en þessi styrkur átti vitanlega að hækka sem svaraði launahækkun samkv. launal., en sú hækkun nemur til þriggja fastra kennara, sem starfa við skólann, 9600 kr. Er engin ástæða til að láta kennara þessa skóla verða útundan og fá ekki launauppbót, fyrst aðrir kennarar hafa fengið það samkv. launal. Þetta verður þess vegna að skoðast sem leiðrétting. Ég held, að þeir, sem hafa kynnt sér starfsemi handíðaskólans, viðurkenni, að þessi skóli er mjög myndarlegur og sú starfsemi, sem þar fer fram, er með ágætum. Skólastjórinn, Lúðvík Guðmundsson, er þekktur að dugnaði og samvizkusemi, og ég ætla, að hafi aðrir kennarar við aðra skóla unnið til þess að fá launahækkun samkv. launal., þá sé sízt ástæða til að láta kennaralið handíðaskólans verða útundan. Ég er að vísu ekki í neinum vafa um, að kennaralaun yfirleitt samkv. launal. eru of há og það verður ofrausn að ætla sér að láta þá hafa svo mikið sem þeir hafa samkv. launal., en þar sem launal. eru komin í gildi, á ekki að vera misrétti á þessu sviði. Það verður vitanlega að ganga jafnt yfir alla, eins og hér er farið fram á. Hér er líka varatill., ef hv. þm. treysta sér ekki til að hækka styrkinn, eins og réttmætt er, upp í 31 þús. kr., og þá mundu kennarar handíðaskólans jafnvel sætta sig við 29 þús. kr., þ. e. 4. þús. kr. hækkun á grunnstyrknum.
Ég er hér meðflm. ásamt hv. 8. þm. Reykv. að till. á sama þskj. XXI. Hv. 8. þm. Reykv. hefur mælt fyrir þessari till., og tel ég ekki ástæðu til að bæta neinu þar við.
Þá flyt ég ásamt hv. samþm. mínum, hv. 1. þm. Rang., brtt. á sama þskj. XXVIII. Það er að veittar verði til varnar á Þverárbökkum neðan Þverárbrúar að Fróðholti 30 þús. kr. Í fjárl. yfirstandandi árs voru veittar í þessu skyni 25 þús. kr. Fyrir það fé var byggður varnargarður á árbakkanum, til þess að áin flæddi ekki yfir, eins og hún áður gerði. Nú hefur komið í ljós, að það, sem gert var á síðasta ári, er ekki nægilegt til þess að varna því, að áin flæði yfir bakkana og teppi þannig algerlega samgöngur fyrir milli 20 og 30 bændum, sem selja daglega mjólk hingað í bæinn. Það er þess vegna ekki ófyrirsynju, þótt við förum fram á að fá viðbótarfjárframlag í þessu skyni til þess að hindra það, að áin flæði yfir bakkana, og leitast við að tryggja það, að þessir bændur, sem búa þarna neðan Þverár, geti haldið áfram að selja mjólk sína og hafa samgöngur við þjóðveginn. Ég ætla, að þeir, sem eru kunnugir þessum staðháttum, efist ekki um, að þessa till. á að samþ. Hæstv. fjmrh. mælti með því í fyrra, að veitt væri fé til þessara framkvæmda, og það gerði hann vegna þess, að hann var kunnugur staðháttum þarna og honum var ljóst, að þetta var nauðsynlegt. Aðaltill. er 30 þús., en varatill. er 20 þús., og þætti okkur flm. viðunandi, ef hún væri samþ., þótt ekki mundi veita af að fá það, sem aðaltill fer fram á.
Þá er hér önnur till. undir XXVIII líka, sem við flytjum. Er hún um fjárveitingu til fyrirhleðslu í Laugará í Austur-Eyjafjallahreppi. Það er líka 30 þús. kr. aðaltill., en varatill. 20 þús. kr. Þannig er ástatt um þessa á, að hún flæðir yfir engjar og tún þriggja jarða og allt í kringum bæina, þannig að bæirnir, þegar vatnsflóð eru, eru eins og eyjar í hafi, og það er ekki hægt að komast að þeim eða frá nema á traustum hestum eða þá helzt bátum. Eftir því sem kunnugir menn segja, mætti hlaða fyrir þessa á með 20–30 þús. kr. framlagi. Það mundi ekki eingöngu verja þessar þrjár jarðir frá því að verða oft og tíðum eins og eyjar í hafi, heldur mundi það einnig varna landbroti og sandburði á tún og engjar. Framlag til þessa fyrirtækis er þess vegna mjög nauðsynlegt, og ég vona, að þar sem tillagið er ekki hærra en þetta, þá verði hv. þm. við óskum okkar þm. Rang. og samþ. a. m. k. varatill.
Ég hef þá ekki fleiri brtt., sem hefur verið útbýtt, en eins og ég tók fram áðan, er ein brtt. á leiðinni, en henni hefur ekki verið útbýtt enn, og læt ég þess vegna bíða að mæla fyrir henni þangað til seinna í kvöld, enda verður umr. haldið áfram, að mér hefur skilizt á hæstv. forseta, og get ég því látið staðar numið að þessu sinni.