21.11.1945
Efri deild: 34. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 317 í C-deild Alþingistíðinda. (5058)
89. mál, orlof
Steingrímur Aðalsteinsson:
Herra forseti. Hv. 1. flm. þessa frv., 9. landsk., hefur ekki getað mætt hér á nokkrum fundum vegna annarra starfa, en ég sé ekki ástæðu til að draga lengur að taka þetta mál fyrir, svo að það geti komizt til n. Mun ég með örfáum orðum gera grein fyrir efni frv.
Eins og tekið er fram í grg., er frv. flutt eftir óskum stjórnar Alþýðusambands Íslands. Efni frv. er í stuttu máli það annars vegar, að hlutarsjómenn njóti sömu kjara um orlof og aðrir vinnandi menn, og hins vegar, að kröfur á hendur vinnuveitendum um greiðslu orlofsfjár falli úr gildi fyrir fyrning eftir sömu reglum og gilda um vinnulaun.
1. gr. frv. fjallar um, að b-liður 1. gr. l. falli niður, en sá liður hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta. Greinin fjallar fyrst um, til hverra l. nál, en svo er talið upp í tveimur liðum, a og b. hverjar undantekningar séu frá þessari almennu löggjöf. B-liðurinn hljóðar svo: „Starfsmenn fiskiskipa, sem ráðnir eru eftir reglum um hrein hlutaskipti og hlutarmaður tekur þátt í útgerðarkostnaði að meira eða minna leyti. Þó skal, ef hlutarmaður óskar þess, greiða honum orlofsfé, þannig að helmingur þess sé tekinn af kaupi hans sjálfs, en hinn helminginn greiði útgerðarmaður.“ Þ. e. a. s., sá réttur, sem hlutarsjómenn hafa haft til greiðslu orlofsfjár, er þannig, að þeir fá greiddan aðeins helming þess, sem verkamenn í landi og aðrir launþegar, sem l. ná til, fá, en helminginn verða þeir að greiða sjálfir. Undanfarin ár hafa kjör þessara hlutarsjómanna verið allmikið rædd, en þau hafa hin síðustu ár verið allmiklu lakari en verkamanna í landi og annarra sambærilegra launþega, og þess vegna er því fráleitara, að þau hlunnindi, sem þessi l. eiga að veita mönnum, nái ekki einnig til þeirra jafnt og annarra, enda hefur komið fram, eins og fram er tekið í bréfi stj. Alþýðusambandsins, mikil óánægja hjá hlutarsjómönnum yfir því misrétti, sem þeir telja sig beitta, og ég verð að óreyndu að álíta, að Alþingi muni viðurkenna, að þessir menn verði að ástæðulausu hart úti hvað þetta snertir, og verði þess vegna fúst til að fella niður þetta ákvæði, sem mundi þýða það, að hlutarsjómenn kæmu undir þá almennu reglu, sem mörkuð er í upphafi 1. gr. orlofsl.
2. gr. frv. fjallar um, að 15. gr. l. verði orðuð um, þannig að orlofsfé fyrnist á sama hátt og vinnulaun. Nú hefur reynslan sýnt, að í ýmsum tilfellum hafa menn tapað rétti sínum til greiðslu orlofsfjár, vegna þess að verkamenn eru yfirleitt ekki fljótir til að grípa til að höfða mál út af því, sem kannske er talið smávægilegur ágreiningur við atvinnurekendur eða þá aðila, sem hlut eiga að máli í hvert sinn, og dregst þess vegna úr hömlu að höfða mál á tilteknum tíma, af því að menn gera sér fram á síðustu stund von um að fá féð greitt, og í ýmsum tilfellum munu menn ekki hafa gert sér grein fyrir, að fyrningarfresturinn er ekki sá sami og um vinnulaun, en það virðist eðlilegast, að svo væri. Ég geri ekki ráð fyrir, að þingið geti haft neitt á móti því, að þessu ákvæði verði breytt. Ég sé ekki, að nokkur ástæða sé til, að það ætti að gera framkvæmd l. torveldari, þó að þessu sé breytt, en hins vegar miklu eðlilegra að samræma það við önnur mjög hliðstæð ákvæði um fyrningu vinnulauna, sem væri til hagræðis þeim, sem þessa réttar njóta, og er sjálfsagt að gera allt, sem sanngjarnt er, til þess að menn verði ekki sviptir þeim rétti, heldur hafi sem bezta aðstöðu til að fá honum fullnægt á hverjum tíma.
Ég held, að ekki sé ástæða til að fjölyrða sérstaklega um þetta. Ég geri ráð fyrir, að hv. dm. eigi auðvelt að gera sér grein fyrir, um hvað er hér að ræða. Það eru aðeins þessi tvö atriði, annars vegar að hlutarsjómenn hafi sama rétt til orlofsgreiðslu og verkamenn í landi og hins vegar að ákvæðin um fyrningu orlofsfjár séu samræmd við fyrningu vinnulauna.
Ég leyfi mér að óska, að frv. verði vísað til 2. umr. að þessari umr. lokinni og til allshn.