03.04.1946
Efri deild: 98. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 358 í C-deild Alþingistíðinda. (5138)
211. mál, þjóðargrafreitur á Þingvöllum
Flm. (Jónas Jónsson) :
Það eru liðin nokkur ár síðan Þingvallanefnd í samráði við þáv. ríkisstj. lét gera grafreit á Þingvöllum, sem ætlazt var til, að hefði svipaða þýðingu og Westminster Abbey í Englandi, sem frægur er orðinn. Það vildi svo vel til þá fyrir þessa hugmynd, að fyrsti maðurinn, sem kom til mála að þarna yrði grafinn, var ekki umdeildur, þannig að ef á annað borð ætti að hafa slíkan grafreit hér, væri Einar Benediktsson sjálfsagður þar. Nú hefur þetta ekki komið til neinna framkvæmda síðan þetta skáld andaðist, en Þingvallanefnd hefur álítið, að henni bæri skylda til að gera sitt til þess, að settar yrðu reglur um þetta mál, og þess vegna hefur n. öll komið sér saman um að bera fram þetta frv., til þess að freista að fá það samþ., annaðhvort eins og það liggur fyrir eða þá með breytingum. En vilji Alþ. ekki samþ. það í einhverri mynd, þá er það a. m. k. ekki á ábyrgð þeirra, sem að þessu frv. standa, þó að ekki yrði á þessu fullkomið skipulag. Nú er það einn aðalvandinn hér í okkar landi, þar sem allir þekkjast og kunningsskapur ræður svo miklu, ef fara ætti að eins og gert er í Englandi. Þar er ákveðið strax og maður deyr, af gömlu og mikilsvirtu ráði, að hann skuli grafinn í Westminster Abbey. Fyrir þessu eru mjög þröng takmörk, og menn líta svo á, að Englendingar fari í þetta svo varlega, að ekki sé misboðið hugmyndinni. Við í Þingvallanefnd höfum gert ráð fyrir því, að hér muni vera hentugt að hafa nokkuð ströng fyrirmæli, og leggjum við til í frv. okkar, að nokkur tími líði frá því að maður deyr þangað til til mála getur komið, að hann verði þar grafinn, þannig að síður geti komið til mála kunningsskapur eða þess háttar, heldur rétt mat. Og þar sem búast má við, að líkbrennsla verði algengari bráðlega en verið hefur, þá hefur þetta ekki svo mikla erfiðleika í för með sér, — jafnvel að grafa upp kistur er ekki heldur svo mjög erfitt. Það hefur verið gert hjá nábúum okkar, sérstaklega hafa Norðmenn gert mikið að því að flytja lík frægra manna heim úr öðrum löndum. Þannig hefur verið flutt frá Berlín til Oslo lík tónskáldsins Nordraaks, sem samdi hið ágæta lag við norska þjóðsönginn, og nú mun í ráði að flytja frá Berlín lík skáldsins Nordahls Grieg, sem féll fyrir skömmu. Það er áreiðanlega einn þátturinn í þjóðarmetnaði Norðmanna að taka upp þessa venju, að reyna að hafa líkami sinna frægu feðra heima, og fyrir þeim, sem standa að þessu frv., vakir það sama, að þetta ættum við að geta gert líka. Við hugsum okkur, að engin takmörk séu fyrir því, hverjir ættu að geta verið þar grafnir, heldur geti það verið hver sem er, búsettur á Íslandi, starfandi hér eða erlendis. Og til þess að tryggja, að þetta yrði varlega með farið, höfum við lagt til, að teknar verði kringum 40 grafir, sem, eftir því sem reiknað hefur verið út, ættu að endast nokkuð lengi. En sú trygging í þessum efnum, sem frv. gerir ráð fyrir, er þó fyrst og fremst í því fólgin, að ef ríkisstjórnin, eftir að hafa leitað álits Þingvallanefndar, ákveður að styðja tilmæli um, að maður verði jarðsettur í þjóðargrafreitnum, skal till. þess efnis send forseta sameinaðs Alþingis, en forseti síðan leggja till. undir úrskurð Alþ. án umræðu. Heimild Alþ. er svo veitt, ef ¾ hlutar þingmanna eða fleiri eru á fundi og ¾ þeirra samþ. tillöguna. Ætti þetta að geta talizt nægileg trygging fyrir því, að ekki sé um tilviljun að ræða. — Ég býst við, að mönnum muni þykja nokkuð einkennilegt, að gert er ráð fyrir 25 ára tímabili frá því að maður deyr og þangað til má jarðsetja hann í grafreitnum. En ég held, að ekki sé um annað að gera, og er þessi bið miðuð við það, hvað við erum minni en aðrar þjóðir. En um þetta fer eftir því, sem þingið vill. Má vera, að finnist betri ráð, en við höfum álitið rétt að hreyfa málinu hér og fá úr því skorið, hvort menn séu nú viðbúnir því að koma skipulagi á þennan grafreit.
Ég óska, að frv. verði að lokinni þessari umr. vísað til nefndar.