05.03.1946
Neðri deild: 80. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 540 í D-deild Alþingistíðinda. (5394)
19. mál, verðlag landbúnaðarvara
Fyrirspyrjandi (Páll Zóphóníasson) :
Herra forseti. Það mun mega telja, að mér beri skylda til þess að verða hér fyrir svörum. Það eru nú liðnir 5 mánuðir, síðan þessi fyrirspurn var borin fram, og nú fyrst kemur svarið. Liðið er nú meira en ár síðan bændur áttu að fá útborgaðar uppbætur samkv. l. yfir tímabilið 15. sept. 1944 til 1. jan. 1945, og þeir eru ekki enn þá farnir að heyra, hverjar þær eigi að vera. Þann 15. júní f. á. minntist Búnaðarfélagið á þetta í bréfi til viðkomandi ráðun. og óskaði eftir, að eitthvað yrði gert í þessu. Ekkert var gert. Þegar Alþ. kom aftur saman, hafði ekkert gerzt í málinu, og þá fluttum við nokkrir þm. þessa fyrirspurn, sem nú loks, eftir 5 mánuði, fæst svar við. Þetta svar er þá þannig, að lesið er upp svar hagstofustjóra til hæstv. ríkisstj. viðvíkjandi fyrirspurn okkar. Nú vil ég taka það fram, að ég tel þetta svar hagstofustjórans mjög óviðunandi á mörgum sviðum. Skal ég fyrst benda á það, að samhliða því, sem allt fólk í sveitum hefur ákveðið kaup, fær það ókeypis fæði. Fæðiskostnaður á því ári, sem hér um ræðir, hefur verið 0,9% hærri en árið á undan. Hagstofustjóri sleppir þessu og tekur aðeins tillit til þess, sem fólkið fær meira greitt í kaup. Hæstv. ráðh. lætur þetta gott heita. Vitanlega á einnig að taka tillit til þess, að fæði hefur hækkað, þegar greiddar verða uppbæturnar.
Þá tekur hagstofustjóri fram, að einhver hafi sagt honum, að ekki bæri að taka tillit til, þótt kaup bænda hafi hækkað. Hvernig hljóðar 2. töluliður l. um þessar uppbætur? 2. töluliður hljóðar einmitt um það, að ef kaupgjaldið hækki, sem hefur áhrif á vísitölu landbúnaðarafurða, þá eigi verðlagið að hækka að sama skapi. Hefur þá kaup bóndans ekki áhrif á vísitöluna? Hæstv. ráðh. hefur útreikninga á vísitölu landbúnaðarafurða fyrir framan sig, og hann getur þar séð það, að kaup bóndans hefur áhrif á vísitöluna, og Þess vegna hlýtur samkv. l. að eiga að taka tillit til þess við uppbótagreiðslur. Þess vegna fer fjarri því, að uppbæturnar eigi að hækka um 0,4%, 2,2% eða 4,8%, þar sem fæðiskostnaður hefur aukizt um 0,9% og kaup bóndans um 1%. Ég vil því biðja hæstv. ráðh, að taka þetta til nánari athugunar og gleypa ekki við öllu, sem hagstofustjóri segir, því að það á skýlaust að taka tillit til þessara atriða lögum samkv. við uppbótagreiðslur.
Mér er það ljóst, að það er ekki enn þá á neinn hátt farið að undirbúa greiðslur vegna þessa árs, og eins og ég sagði áðan, eiga þessar greiðslur að koma á síðustu mánuði ársins 1944, og er búið að gefa upp verð á vörum, sem hér koma til greina og fyrir þetta tímabil, fyrir löngu. Vildi ég því spyrja hæstv. ráðh.: Hvað hefur hann gert til þess að afla sér upplýsinga um það, hvað mikið hafi verið selt af nautakjöti þessa mánuði í landinu eða af smjöri og öðrum landbúnaðarvörum, sem verðbæta skal? Því að það er meira en mjólk og kindakjöt, sem á að verðbæta og áhrif hefur á vísitöluna samkv. l. Ég er hræddur um, að hæstv. ráðh. hafi ekkert gert enn sem komið er til þess að afla sér gagna, til þess að hann geti borgað þetta út. Og það er meira en samsölusvæðið kringum Reykjavík, sem hér verður að taka til greina, þar sem hann sagði, að hækkun dreifingarkostnaðar mundi nema 0,925%, en útlagt kaup árið 1944 var 1,7% hærra en árið 1943, þannig að hækkun á árinu kemur á allt árið 1945. Það kemur því út allt önnur og hærri tala en hann gerir ráð fyrir, og það mun hann sjá, þegar hann miðar við 15. sept., en ekki árslok. Talan, sem hæstv. ráðh. las upp, 0,925, er mismunur á útborguðu kaupi á mjólkurbúunum og til bílstjóra á mjólkursamsölusvæðinu sunnanlands á árunum 1944 og 1945, en þar er ekki tekið tillit til þeirrar hækkunar, sem varð síðast á árinu 1944, en kemur á allt árið 1945.
Af því að það hefur gengið svo erfiðlega fyrir bændum að fá greiddar þær uppbætur, sem þeim ber, þá vil ég benda hæstv. ráðh. á það, að nýmjólk hefur ekki eingöngu verið seld af samsölusvæðinu hér sunnanlands, heldur víða annars staðar af landinu. Það er t. d. seld mjólk opinberlega á Patreksfirði, Ísafirði, Akureyri, Norðfirði, Hornafirði og Sauðárkróki. Á öllum þessum stöðum á að verðbæta mjólkina bæði með þeirri tölu, sem framleiðslukostnaður hefur hækkað, og einnig með þeirri tölu, sem dreifingarkostnaður þar hefur hækkað. Enn fremur er sjálfsagt að athuga þetta gagnvart nautakjöti, eins og ég minntist áður á. Er þar um að ræða nálega 300 tonn, sem á að verðbæta, og nemur þetta hjá stærsta aðilanum, Sláturfélagi Suðurlands, upp undir 600 þús. kr. Verðlag á eggjum gengur líka inn í vísitöluna og á því að greiða uppbætur á þau með þeim aukna framleiðslukostnaði, sem á þeim hefur orðið, bæði hjá félögum og einstökum mönnum. Það er því kominn tími til fyrir hæstv. ráðh. að fara að reyna að afla sér upplýsinga um það, hvað þetta vörumagn er mikið, og finna rétta tölu fyrir það, hvaða upphæð eigi að borga til bænda í uppbætur, en það mun vera fyrir fyrsta tímabilið, sem hæstv. ráðh. talaði um, rúm 2%, eða frá 15. sept. 1944 til 30. apríl 1945, fyrir vormánuðina maí til júní vera 4% og ca. 7% frá júlí til 15. sept. 1945. Hæstv. ráðh. mun komast að þessu, þegar hann fer að rannsaka málið nánar. Við þessa hækkun bætist svo hækkun á dreifingarkostnaði, sem hann benti á, hver væri fyrir mjólkina. Greiðslurnar, sem hæstv. ríkisstj. borgaði út á kjötið haustið 1945, voru hækkaðar vegna aukins tilkostnaðar við það og áætlaðrar mjólkurhækkunar, og það hefur verið gert ráð fyrir því að koma til móts við þennan aukna dreifingarkostnað, sem talað var um, að væri. 0,925 fyrir mjólk, en hvað sem þessu líður, þá er ég hræddur um, að þess hafi ekki verið gætt í útreikningum við útborganir á þessum aukna dreifingarkostnaði að taka tillit til þeirra misjöfnu hækkana, sem urðu við slátrunina þetta haust á nokkrum stöðum úti á landi, svo sem á Djúpavogi, Norðfirði o. fl. stöðum: Á þessum stöðum hefur kaupgjaldið hækkað úr kr. 1,90 upp í 2,20–2,30, en á öðrum stöðum er aðeins um litla hækkun að ræða. Það orkar þess vegna ekki tvímælis, að sums staðar á landinu hefur orðið bein hækkun vegna aukins tilkostnaðar á kjötsölu, sem á að greiðast úr ríkissjóði eftir öðrum leiðum. Annars staðar hefur orðið lítil eða engin hækkun, en ég hygg, að þetta muni hafa verið látið ganga nokkuð jafnt yfir, sem er röng framkvæmd á málinu eins og það hefur verið hugsað og hefur legið hér fyrir.
Ég efast ekki um, að hæstv. landbrh. mun bæta upp hækkaðan dreifingarkostnað á mjólk til manna á Sauðárkróki, í Hafnarfirði, Patreksfirði, Ísafirði, Norðfirði, Hornafirði og víðar, en ég vildi gjarnan fá að heyra það frá hæstv. ráðh., hvernig hann ætli sér að fara með þá menn, sem senda ekki mjólk sína í samsölu eða mjólkurbú, heldur selja hana beint til neytenda. Og hvernig ætlar hann að afla sér upplýsinga varðandi þetta atriði?
Þá vænti ég þess, að hæstv. ráðh. taki það til athugunar, sem ég er reyndar búinn að minnast á, að fæði í sveitunum er einn liður í kaupgjaldinu og að hækkaður fæðiskostnaður þýðir hækkað kaup. Vildi ég heyra frá hæstv. ráðh., hvort hann ætlar sér að taka tillit til þess, svo og þess, að kaup bóndans hefur áhrif á vísitöluna, og þess vegna ber að taka tillit til þess atriðis.
Í sambandi við þetta vil ég líka spyrja um það, hvernig á því stendur, að hæstv. ríkisstj. hefur aldrei — eða ekki svo að menn viti hugsað neitt að ráði um það að framfylgja 4. lið þessara l., sem mælir svo fyrir, að ríkisstj. skuli halda vísitölunni í 142 stigum með fjárframlögum úr ríkissjóði, eftir því sem frekast er unnt, yfir það tímabil, sem afurðaverð einnig standi í stað. Var þetta sett inn í l. til þess að tryggja það, að ekki kæmi til þess, að borga þyrfti hærra verð fyrir þá vöru, og vísitalan hækkaði ekki, heldur stæði í stað. Þetta hefur ekki verið gert. Vísitalan hefur verið látin fara upp, þannig að í staðinn fyrir 142 er hún komin upp í 285, og afleiðingin af því er hækkað kaup, og síðan verður að koma á móti þessu með verðuppbótum á vöruna. Þetta sýnir einmitt greinilega, hve framleiðendur landbúnaðarvara eiga skýlausan rétt á verðuppbótum. Það er ekki einungis, að búið er að draga þá um þetta, heldur hefur þeim varnagla, sem þeir settu í l., sem sé að heimilt er með fjárframlögum úr ríkissjóði að halda vísitölunni í 142 stigum, verið breytt, og þess vegna hækka uppbótagreiðslurnar. Þetta sýnir enn greinilegar, hve sjálfsagt er að greiða þetta og það áður en langt um líður. Í þessu sambandi dettur mér í hug, að það hefur komið fyrir, að ómögulegt hefur verið að koma bátunum á veiðar, nema ríkisstj. ábyrgðist síldarflotanum fyrir fram ákveðið verð fyrir síldina og greiddi það strax. En nú er liðið meira en ár, síðan bændum var lofað að fá þessar uppbætur, en þeir eru ekki farnir að sjá neitt af þessu enn né hafa verið gerðar ráðstafanir til þess að greiða þeim þær. Og það, sem meira er, það er ekki hugsað meira um þetta mál en svo, að þótt Búnaðarfélagið geri fyrirspurn varðandi þetta mál í sumar og hún sé ítrekuð af flm. í þessari fsp., sem hér liggur fyrir, þá er beðið með að svara henni í 5 mán. Á þessum tíma hefur ekkert verið gert annað en að hagstofustjóri er beðinn að annast svar við fyrirspurninni, sem síðan hefur verið til umhugsunar hjá hæstv. ríkisstj. Svarið er svo þannig, að það er ekki tekinn nema partur af því, sem kaupið hefur hækkað um og áhrif hefur á vísitöluna, og hvorki tekið tillit til aukins fæðiskostnaðar verkafólks né kaups bóndans sjálfs, sem líka á að taka tillit til eftir orðum 2. liðs.