23.11.1945
Efri deild: 36. fundur, 64. löggjafarþing.
Sjá dálk 614 í B-deild Alþingistíðinda. (590)
4. mál, dýrtíðarvísitala
Magnús Jónsson:
Herra forseti: Ég kvaddi mér hljóðs út af ummælum hv. 1. þm. Eyf., þar sem hann gat þess, að hann hefði ekki verið viðstaddur á fundi, þegar þetta mál var afgr., og er það alveg rétt, eins og líka sést á því, að hann hefur ekki skrifað undir nál. Það var þó ekki alveg rétt hjá honum, þar sem hann sagðist hafa verið fjarri umr. og afgreiðslu málsins, því að málið hafði verið rætt a. m. k. á tveim fundum, þar sem hann var viðstaddur. Og á þeim fundi, þegar málið var afgreitt, var það ekkert rætt, því að það var fullrætt á hinum fundinum, þó að endanlega hefði ekki verið gengið frá því að semja till. og bera upp, hverjir væru með þeim og móti. Ég vildi aðeins leiðrétta þetta. Og þetta var alls ekki gert til þess að sniðganga hv. 1. þm. Eyf., eins og þó hefði mátt skilja á hans ræðu, að hér hefðu verið höfð einhver svik í tafli eða brögð til þess að hann væri ekki með í afgreiðslu málsins. En svo hefur nú verið fjölgað í flestum n. hér í hv. d., að ýmsir þm. d. verða að vera í mörgum n., og vegna þess er erfiðara að ná nm. saman á fundi á venjulegum fundatíma. Og þess vegna er það, eins og er á vitorði allra hv. þdm., að oft er reynt að ná saman nefndafundum á öðrum tíma en venjulegum. Á föstudaginn var deildarfundur mjög stuttur, en þá voru viðstaddir ýmsir nm., þar á meðal hv. 1. þm. Eyf. og hv. þm. Dal., og ég hygg, að mér sé óhætt að fyllyrða, að ég hafi orðað það við þá báða, að ég ætlaði að hafa nefndarfund eftir deildarfundinn. Hv. 3. landsk. þm. og hv. 7. landsk. þm. voru þá ekki komnir, en þegar þeir voru komnir, var hv. 1. þm. Eyf. ekki viðstaddur, en ég þóttist vita, að hann mundi koma, og ég lét liggja fyrir honum heima hjá honum eða þar, sem hann dvelur, boð, svo að ég bjóst við, að hann mundi koma, og hv. þm. sagði, að hann hefði verið í bústað sínum á Hótel Borg allan tímann. Svo að það er þeim að kenna, sem ráða húsum á Hótel Borg, að hann fékk ekki boðin. Af þessu sést, hvernig í því lá, að n. öll skrifaði ekki undir nál. Eftir umtali bjóst ég við, að hv. 1. þm. Eyf. mundi skrifa undir nál. með fyrirvara, og lét ég það þess vegna liggja hjá skjalaverði, ef hv. þm. skyldi koma og vilja skrifa undir. — Ég viðurkenni, að það var ekki á reglulegum fundartíma, sem málið var afgreitt. En í þessu lá, sem sagt, ekki nein tilraun til þess að sniðganga þennan hv. þm., enda hefur hann úr þessu bætt með því að gefa út sérstakt nál.
Út af brtt. hv. 1. þm. Eyf. vil ég segja það, að hann hafði orðað þetta á fundi, sem þar kemur fram. Og ég tók fram þá, eins og hæstv. fjmrh. hefur nú gert, að mér fyndist ákvæði um slíka nefndarskipun til þess að gera till. til að vinna bug á dýrtíðinni alls ekki geta átt heima í frv. eins og þessu, sem hér liggur fyrir, og ef vinna ætti bug á einu mesta vandamáli þjóðfélagsins, dýrtíðinni, þá yrði að taka það mál allt öðrum tökum. Ef aðeins er litið á brtt. hv. 1. þm. Eyf., þá felur hún í sér þau átök, að það hafa engar flokkasamstæður enn þá myndazt í landinu, sem treysta sér til að eiga við þetta mál. Til þess að leysa það þarf samtök allra stétta, nefnilega til þess að koma fram „lækkun á verði innlendra neyzluvara, lækkun kaupgjalds, verzlunarálagningar, farmgjalda, byggingarkostnaðar og iðnaðarvara.“ Það hljóta allir hv. þm. að sjá, að hér yrðu að koma til miklu gagntækari samningar en milli allra flokka þingsins, áður en slík nefndarskipun væri gerð. Og að setja ákvæði um þetta í eina gr. í frv. um allt annað mál og án þess að ég a. m. k. viti til, að það hafi verið orðað við flokkana í þinginu og þær samstæður manna, sem hlut eiga að máli, það er svo gersamlega út í bláinn og nær ekki nokkurri átt. Og ég hélt, satt að segja, að þessi hv. þm. ætlaði ekki að bera slíkt stórmál fram sem brtt. við frv. um annað mál. Mér skildist á þessum hv. þm., að hann vildi, að fjhn. gengist fyrir einhverju slíku, sem í brtt. hans felst, þannig að ríkisstj. í heild flytti málið fram. En að þetta kæmi fram sem brtt. við þetta frv., sem hér liggur fyrir, datt mér ekki í hug. En mér þykir líklegt, að þessi brtt. sé borin fram til þess að falla og til þess svo að fígúrera það, að hún hafi verið lausn á öllum dýrtíðarmálunum, sem hv. 1. þm. Eyf. hafi fundið, en kannske ekki aðrir. Því að það er dæmalaust auðvelt að segja það að allar stéttir eigi að vinna að lausn dýrtíðarinnar með því að fórna af sínum kröfum. En það er erfiðara að framkvæma það. Ég geri ekki ráð fyrir, að hæstv. Alþ. samþ. á þennan hátt slíka till., enda væri það hreinasti skopleikur. Áður en nokkuð er hægt að samþ. um þetta efni á Alþ., sem að haldi komi, verða vitanlega að hafa farið fram víðtækir samningar á milli stétta.
Um brtt. okkar í meiri hl. n. skal ég ekki segja margt. En mér kemur dálítið á óvart afstaða hæstv. landbrh. til hennar og sérstaklega afstaða hv. þm. Dal. Hv. þm. Dal. skrifaði undir þetta nál. alveg án nokkurs fyrirvara, enda þótt hann í n. hefði hreyft orðum um það, að hann hefði sína skoðun. (HG: Það er tekið fram í nál.). Það er rétt, það er tekið fram þar.
Ég get verið að nokkru leyti sammála hæstv. ráðh. um það, að mér finnst hann ganga út frá því í raun og veru, að þetta mál verði í höndum núverandi hæstv. ríkisstjórnar. Og ég get sagt það alveg hreinskilnislega, að ég væri ekki hræddur við þessar ákvarðanir um heimild, sem í frv. eru, ef tryggt væri, að framkvæmd þessara mála væri í höndum ríkisstj., sem ég treysti. Og núverandi hæstv. ríkisstj. hefur sýnt það, að hún vill einmitt miða við það magn vörunnar sem reiknað er með í vísitölunni plús 25%, og hún hefur gert ráðstafanir samkv. síðari brtt. meiri hl. n., til þess að nægilegt væri af vörum í landinu og til þess að vinna á móti því, að hærra verð færi inn í vísitöluna og hefði áhrif á hana. Þetta hefur hæstv. núverandi ríkisstj. sýnt. En það gæti komið önnur stjórn í landinu, sem ég alls ekki treysti til að gera þetta. Við þm. Reykv. getum, alveg án þess að vera með nokkrar ýfingar, sagt, að það hafa verið stjórnir hér í landinu langa tíma, sem við treystum ekki til neins góðs fyrir okkar umbjóðendur, sem hafa t. d. komið okkar mjólkurmálum í það horf, sem mun vera eins dæmi í veröldinni, og ég vildi alls ekki hafa ákvæði frv. um þetta efni í höndum slíkrar stjórnar. Ef hæstv. ráðh. telur þessar brtt. í raun og veru ekki segja annað en það, sem er meiningin að verði framkvæmt, þá gerir hann mér sem þm. Reykv. mjög örðugt með að samþ. þetta ákvæði frv., þó að ég vilji ekki segja, að ég fylgdi ekki frv., þó að þessar brtt. féllu. Og ég vil alls ekki reyna að knýja þær fram, ef talið er, að það mundi valda mjög miklum óskunda.
Um síðari brtt., að séð sé um, að nægilegt magn sé af þessum vörum á boðstólum á markaðinum, sýnist mér í fljótu bragði, að þetta hljóti að vera hlutur, sem sé praktískur út af fyrir sig, að láta nokkuð af kjötframleiðslu síðasta árs vera til sölu við hliðina á nýju kjöti. Því að hvað sem vísitölunni líður, þá er til fjöldi manna, sem ekki vill fórna peningum til þess að kaupa að sumrinu nýja framleiðslu. Og þó að það sé lágt verð á þessari framleiðslu s. l. árs á móts við það geipiverð, sem að sumrinu er á nýju framleiðslunni, þá er það þó miklu hærra verð en útflutningsverð. Og það er ákaflega einkennilegt að keyra þessa vöru, kjötið, úr landi til þess að vera búinn með hana löngu áður en markaður er búinn fyrir hana innanlands.
Ég býst við, að ég geti skrifað undir það með hæstv. ráðh., að það skipti ekki máli, eins og á stendur um stjórnarfar í landinu, þó að þetta, sem brtt. er um, verði samþ. eins og það er í frv. En það gerir þó ekki til, þó að brtt. meiri hl. n. væru samþ. Og viðkunnanlegra er af Alþingi að orða sínar heimildir skýrt. Óákveðnar heimildir geta verið nauðsynlegar, en að orða þær eins skýrt og unnt er, finnst mér eigi að gera.
Ég skal svo ekki hafa fleiri orð um málið að svo komnu. En ég get sagt það, að þetta er ekki fyrir mér neitt slíkt meginatriði, að ég vilji stefna málinu út af fyrir sig í neina hættu, ef um slíkt væri að ræða, með því að fara að mínu áliti í þessu efni. En mér finnst frv. vera aðgengilegra í því formi, sem meiri hl. n. óskar, að það verði samþ.